Το λάθος πεδίο μάχης στη Χιλή
Αντί να στραφεί εναντίον των
πολιτών του, το κράτος θα πρέπει να πολεμήσει τον πραγματικό εχθρό: τη κοινωνική
ανισότητα
Cristóbal Rovira Kaltwasser
 |
| Παγκόσμιες καταστάσεις Φωτογραφία: Claudio Reyes / AFP μέσω Getty Images |
Όπως και με τη κίνηση των κίτρινων γιλέκων
στη Γαλλία, ήταν απίθανο ότι μια αύξηση της τιμής του μετρό του Σαντιάγκο δεν θα
οδηγούσε σε διαδηλώσεις σε όλη τη Χιλή. Ωστόσο, μόλις το σκεφτείτε πιο πολύ,
δεν πρέπει να παραξενευτείτε.
Η ανισότητα στη Χιλή είναι σημαντικότατη, το
μεγαλύτερο μέρος της μεσαίας τάξης της Χιλής ζει σε επισφαλή κατάσταση (σχόλιο του blogger: κάτι
μας θυμίζει, και ας διαφέρει η μεσαία τάξη της Χιλής από αυτή της Ελληνικής κοινωνίας).
Η Χιλή μαστίζεται από μαζικές διαμαρτυρίες και λεηλασίες - η κυβέρνηση έχει κηρύξει
τη κατάσταση έκτακτης ανάγκης και επέβαλε απαγόρευση κυκλοφορίας σε πολλές
πόλεις σε ολόκληρη τη χώρα. Η έκταση των ταραχών δείχνει, ότι η χώρα έχει ένα
διαρθρωτικό πρόβλημα με ένα σαφές όνομα: την ανισότητα.
Το κατά κεφαλήν εισόδημα του κατώτερου
πέμπτου της Χιλιανής κοινωνίας είναι μικρότερο από 140 δολάρια το μήνα. Το
ήμισυ του πληθυσμού κερδίζει περίπου 550 δολάρια. Εν τω μεταξύ, η φοροδιαφυγή
κοστίζει στο προϋπολογισμό του κράτους περίπου 1,5 δισ. Δολάρια. Τα δύο τρίτα των
Χιλιανών θεωρούν άδικο ότι εκείνοι που μπορούν να πληρώσουν περισσότερα έχουν
πρόσβαση σε καλύτερη υγειονομική περίθαλψη και εκπαίδευση. Έχουν δίκιο.
Οι εικόνες δυσαρέσκειας και οργής σε όλη
τη χώρα μπορεί να σας ταράζουν. Αλλά η σημερινή κυβέρνηση της Χιλής και ένα
μεγάλο μέρος της πολιτικής τάξης απλά δεν φαίνεται να καταλαβαίνουν πόσο μεγάλο
είναι το πρόβλημα - ή τι διακυβεύεται. Τη Παρασκευή το βράδυ, όταν η κατάσταση βρέθηκε
εκτός ελέγχου, ο Πρόεδρος, Σεμπαστιάν Πίνερα, δειπνούσε στη Vitacura, τη πλουσιότερη γειτονιά στο Σαντιάγκο. Λίγες μέρες
νωρίτερα, ο υπουργός Οικονομικών πρότεινε το εξής, «οι άνθρωποι θα πρέπει να
σηκώνονται νωρίτερα για να εξοικονομήσουν χρήματα», καθώς η τιμή του μετρό του
Σαντιάγο το πρωί είναι φθηνότερη. Τέτοιες προτάσεις προς το πληθυσμό ενισχύουν
μόνο την ήδη υπάρχουσα έλλειψη κατανόησης προς τις ελίτ.
Πώς αντέδρασαν οι αρχές της Χιλής μέχρι
στιγμής; Από τη μία πλευρά, έμειναν σιωπηλοί για μεγάλο χρονικό διάστημα, και
μετά ήρθε η αντίδρασή τους πολύ αργά και ανεπαρκής. Από την άλλη πλευρά, η
κυβέρνηση έχει αρχίσει να παίρνει μια αυταρχική θέση δηλώνοντας ότι η σύγκρουση
μπορεί να επιλυθεί μόνο μέσω της καταστολής. Μήνυμα προς την ελίτ: Δεν
μπορεί να συνεχιστεί έτσι!
"Η Χιλή βρίσκεται σε πόλεμο",
δήλωσε ο Πρόεδρος Piñera το βράδυ της Κυριακής. Ισχυρίστηκε ότι η χώρα
αντιμετωπίζει έναν ισχυρό και βίαιο εχθρό και ότι η κυβέρνηση πρέπει να
αντιδράσει αναλόγως. Όσοι είχαν ζήσει στη δικτατορία του Pinochet άκουγαν αυτές
τις λέξεις με απογοήτευση. Είναι αλήθεια ότι η λεηλασία είναι σοβαρή και ότι η
κατάσταση πρέπει να τεθεί υπό έλεγχο. Αλλά είναι εξίσου ανησυχητικό το γεγονός
ότι η κυβέρνηση δεν φαίνεται να έχει το παραμικρό ενδιαφέρον να κατανοήσει την
κοινωνική δυσαρέσκεια της κοινωνίας της Χιλής - δηλαδή, τη ρίζα του
προβλήματος.
Ο Πρώσος στρατιωτικός θεωρητικός Carl von
Clausewitz ήταν γνωστό ότι είπε ότι «ο πόλεμος είναι η συνέχιση της πολιτικής
με άλλα μέσα». Εάν ο πρόεδρος της Χιλής ισχυριστεί ότι η χώρα βρίσκεται σε
πόλεμο, υποδεικνύοντας ότι οι ένοπλες δυνάμεις πρέπει να λύσουν το πρόβλημα, αποφεύγει
ουσιαστικά τη δουλειά του: να κυβερνήσει. (Ευτυχώς, ο στρατηγός Javier
Iturriaga, ο οποίος είναι υπεύθυνος για τη διαχείριση κρίσεων, δήλωσε αργότερα
ότι δεν βρίσκεται σε πόλεμο με κανέναν.) Η Piñera και οι σύμβουλοί του δεν
φαίνεται να καταλαβαίνουν ότι το πρόβλημα της χώρας δεν είναι στρατιωτικό αλλά
πολιτικό. Αυτή η κρίση είναι ουσιαστικά ένα επείγον μήνυμα προς την Χιλιανή
ελίτ: απαιτούνται βαθιές αλλαγές για την αποκατάσταση της κοινωνικής ειρήνης.
Όσο περισσότερο χρόνο χρειάζεται η
κυβέρνηση να το καταλάβει αυτό, τόσο πιο δύσκολο θα γίνει να βγούμε από αυτή
την κρίση. Οι πραγματικές πολιτικές μεταρρυθμίσεις θα χρειαστούν χρόνο, αλλά
υπάρχουν συμβολικά μέτρα που η κυβέρνηση θα μπορούσε να πάρει ως πρώτο βήμα -
όπως η απόλυση υπουργών που έχουν χάσει εντελώς οποιαδήποτε επαφή με τους
πολίτες τους.
Πρέπει επίσης να
υπενθυμίσουμε ότι η αυξανόμενη οικονομική ανισότητα δεν είναι Χιλιανό αλλά
παγκόσμιο φαινόμενο. Ελπίζουμε ότι άλλες κυβερνήσεις θα μάθουν από αυτό: Η
αύξηση της οικονομικής ανισότητας είναι επικίνδυνη για την κοινωνική
σταθερότητα.
Αν η κυβέρνηση της Χιλής ακολουθήσει τη κατασταλτική
πορεία που έχει πάρει, όχι μόνο θα προκαλέσει μεγαλύτερη βία, αλλά θα δώσει
μεγαλύτερη βαρύτητα στις ριζοσπαστικές και αυταρχικές δεξιές δυνάμεις. Η ίδια η
δημοκρατία διακυβεύεται. Εάν ο Piñera θέλει να διεξάγει πόλεμο, θα πρέπει να
πολεμήσει εναντίον του πραγματικού εχθρού: ενάντια στη κοινωνική ανισότητα.
Αυτός ο πόλεμος μπορεί να κερδηθεί μόνο από την πολιτική και όχι με άλλα μέσα.
Ο Cristóbal Rovira Kaltwasser είναι
Καθηγητής Πολιτικών Επιστημών στο Πανεπιστήμιο Diego Portales στο Σαντιάγκο της
Χιλής
