All Inclusive»-Δημοτικά τέλη διαχείρισης αποβλήτων

 Dr. rer. pol. Νίκο  Θεοδοσάκη, Οικονομολόγος – Γεωγράφος, Christian Albrechts University Kiel – University Hamburg,  και

Εισήγηση-Πρόταση προς το Δημοτικό Συμβούλιο Θεσσαλονίκης, Μάιος 2015

1.     Μια  ενεργειακή προσέγγιση των αστικών αποβλήτων και της διαχείρισής τους μέσω διαφοροποίησης των τελών καθαριότητας: «All Inclusive»-Δημοτικά τέλη διαχείρισης αποβλήτων.

Η δημοτική διαχείριση αποβλήτων μπορεί να συνδράμει στην εφαρμογή της λεγόμενης ενεργειακής μετάβασης και να εκπληρώσει τους εθνικούς στόχους προστασίας του παγκόσμιου κλίματος.

Η συμβολή της δημοτικής οικονομίας διαχείρισης αποβλήτων στην βελτίωση και την προστασία του κλίματος μπορεί να επικεντρωθεί στις παρακάτω 3 πτυχές:

 

·        Ελαχιστοποίηση ρύπων που επηρεάζουν το φαινόμενο του θερμοκηπίου(π.χ. Μεθάνιο)

·        Υποκατάσταση πρωτογενών πρώτων υλών (επαναδιάθεση υλικών),

·        Υποκατάσταση πρωτογενών ενεργειακών φορέων (ενεργειακή εκμετάλλευση/ χρησιμοποίηση).

 

Ι. Πολιτικές προϋποθέσεις πλαίσιο

Ο στόχος μιας βιώσιμης δημοτικής πολιτικής διαχείρισης αστικών αποβλήτων είναι να εφαρμόσει την ιεράρχηση στην διαχείριση των αποβλήτων όπως έτσι διαφαίνεται στην οδηγία πλαίσιο για τα απόβλητα, η οποία επικεντρώνεται στους τομείς

 

·        της πρόληψης,

·        ανάκτησης,

·        επαναδιάθεσης/ανακύκλωσης και

·        της υλικής και ενεργειακής επαναχρησιμοποίησης των  αποβλήτων,

σύμφωνα με τον κανονισμό, έτσι ώστε να ελαχιστοποιείται η εξερεύνηση και παραγωγή των πολύτιμων πρωτογενών πρώτων υλών.

Η συνεπής εφαρμογή των στρατηγικών αυτών –λαμβάνοντας υπόψη τις ιδιαιτερότητες τόσο του πληθυσμού όσο και του αστικού χώρου- οδηγεί σε σημαντική μείωση της κατανάλωσης ενέργειας και σημαντική συμβολή στην προστασία του κλίματος και αυτή των πόρων δηλαδή των πρώτων υλών.

 

·        Σε βορειοευρωπαϊκές κοινότητες και Δήμους, η ενασχόληση της ΤΑ με την ανακύκλωση χαρτιού αποφέρει τόσα έσοδα που οδηγούνται αυτομάτως στη μείωση των τελών διαχείρισης αποβλήτων απέναντι στους δημότες. Εάν κάποιος Δήμος σήμερα πλέον δεν το κάνει συνεπάγεται αυτομάτως ότι υπάρχει πρόβλημα στην διαχείριση των δημοτικών οικονομικών. Αυτό συμπεραίνει π.χ. σε μια θέση του το ερευνητικό όργανο της ΤΑ στην Γερμανία.

•  ΙΙ. Δυναμικά δράσης και στρατηγικές της δημοτικής οικονομίας διαχείρισης αποβλήτων

Σημαντικό στην αποφυγή δημιουργίας απορριμμάτων είναι παράλληλα με την μείωση του όγκου των απορριμμάτων και οι έμμεσες επιδράσεις-επιπτώσεις όπως εξοικονόμηση νερού, ενέργειας, χρησιμοποίησης πρώτων υλών, όπως επίσης και λιγότερα μεταφορικά κόστη μέσω της αποφυγής παραγωγής νέων προϊόντων και εμπορευμάτων. Εκτός αυτού θα πρέπει να ληφθεί υπόψη, ότι η συλλογή, η μεταφορά, η διαλογή και η προετοιμασία των αποβλήτων γενικότερα απαιτούν σημαντική ενεργειακή δαπάνη, πρώτες ύλες, εργατικά χέρια, δέσμευση χώρου etc., κάτι που στην περίπτωση της αποφυγής δημιουργίας ή μείωσης απορριμμάτων δεν εμφανίζεται.

Ο τομέας  διαχείρισης των αποβλήτων με ανακύκλωση θα βρεθεί στο μέλλον μπροστά σε μεγαλύτερες προκλήσεις επαναχρησιμοποίησης νέων και μερικές φορές πολύ σπάνιων και πολύτιμων υλικών, που υπάρχουν συνήθως σε ηλεκτρονικές συσκευές, δίδοντας τους αξία πάλι.
Σπάνιες ύλες, όπως τιτάνιο ή νιόβιο και το λίθιο μπορούν πραγματικά  να ανακυκλωθούν μόνο με ενεγοβόρες διαδικασίες. Όμως εάν αυξηθεί το μέγεθος της ανακύκλωσης στους ελληνικούς Δήμους, το κόστος της επανααπόκτησης αυτών των σημαντικών υλικών μπορεί  να μειωθεί σημαντικά, και να γίνει μια πραγματικότητα η συμβολή στην παγκόσμια κλιματική αλλαγή.

 

ΙΙΙ. Εναλλακτικός τρόπος μίας βιώσιμης διαχείρισης απορριμμάτων

2.   «All Inclusive»-Δημοτικά τέλη διαχείρισης αποβλήτων

Με την πληρωμή των δημοτικών τελών διαχείρισης αποβλήτων αγοράζει ο κάθε Δημότης ένα σχεδόν "all inclusive" πακέτο υπηρεσιών διαχείρισης των ιδίων αποβλήτων του. Δεν χρεώνεται συνήθως, ούτε για τη χρήση του κάδου ανακύκλωσης ή για τη μεταφορά ηλεκτρικών συσκευών ή για την συλλογή επικινδύνων αποβλήτων, για να αναφέρουμε μόνο μερικά. Δεν περιλαμβάνεται στα τέλη των αποβλήτων π.χ. η διάθεση των μπαζών ή αποβλήτων κατασκευών στο κέντρο ανακύκλωσης. Για αυτό θα χρεωθεί με χωριστά τέλη.

Τι περιλαμβάνει αυτή η υπηρεσία «all inclusive»:

  Κάδος υπολειμματικών-ακάθαρτων αποβλήτων (σκουπίδια):

• Διάθεση και service των κάδων (Διάθεση, Αλλαγή, Συλλογή)
• Κάθε Ν... ημέρες συλλογή
• Ν συλλογές ανά έτος είναι ήδη πληρωμένες

Ελάχιστη χωρητικότητα των κάδων
Μέγεθος κάδου	Επιτρέπεται να χρησιμοποιείται από
60 Λίτρα	max 4 άτομα
120 Λίτρα	max 8 άτομα
240 Λίτρα	max 16 άτομα

 

Τί ανήκει στα υπολειμματικά-ακάθαρτα μεικτά απόβλητα(σκουπίδια)?

Στον υπολειμματικό κάδο ακάθαρτων απορριμμάτων ανήκουν μόνο μη ανακυκλώσιμα απόβλητα. Αμέσως παρακάτω υπάρχει πίνακας με παραδείγματα.

Φάκελοι αρχείων, στάχτη, δοχεία με αποξηραμένες μπογιές, βερνίκι και υπολείμματα κόλλας, βούρτσες και χτένες, μουσική και βίντεο κασέτες, πλαστική, θερμική και λαδόκολλα, παράθυρο και γυαλί καθρέφτη (σε μικρές ποσότητες), φωτογραφίες και φωτογραφικό χαρτί, λίπη και έλαια, λαμπτήρες πυρακτώσεως και αλογόνου, καουτσούκ και δέρμα,  άμμος από ζώα γάτες και ζώα,  πλαστικά αντικείμενα τα οποία δεν αποτελούν συσκευασίες, ναρκωτικά και φάρμακα, πορσελάνη, πανιά καθαρισμού,  χαρτιά αυτοκόλλητα, ετικέτες, κ.λπ., γραφική ύλη (π.χ., μαρκαδόροι, στυλό), παιχνίδια που είναι κατασκευασμένα από ξύλο ή πλαστικό,     σακούλες για ηλεκτρικές σκούπες, σκουπίσματα από δρόμους, ταπετσαρία και υπολείμματα ταπετσαρίας, σερβιέτες, προφυλακτικά, υφαντουργικά προϊόντα, πάνες ,πλαστικό περίβλημα λουκάνικου, γόπες τσιγάρων

  Κάδος οργανικών υπολειμμάτων:

• Διάθεση και service των κάδων (Διάθεση, Αλλαγή, Συλλογή)
• Κάθε Ν + Υ ημέρες συλλογής
• Εβδομαδιαία συλλογή από Μέσα Απριλίου/Μάιου έως Οκτώβριο
• Ν συλλογές ανά έτος είναι ήδη πληρωμένες

  Κάδος για χαρτί:

• Διάθεση και service των κάδων  (Διάθεση, Αλλαγή, Συλλογή)
• Κάθε  Ν  εβδομάδες συλλογή

  2 x το χρόνο συλλογή και μεταφορά ογκωδών αποβλήτων με ένα τηλεφώνημα

• Maximum 5 κυβικά μέτρα ογκωδών κάθε φορά

  2 x το χρόνο συλλογή και μεταφορά προβληματικών περιπτώσεων αποβλήτων

  2 x το χρόνο συλλογή και μεταφορά συνθετικών αποβλήτων

  1 x το χρόνο συλλογή ελαστικών

  Δωρεάν  διάθεση οικοκυρικών ηλεκτρικών και ηλεκτρονικών όλων των ειδών

  Δωρεάν  διάθεση εκτυπωτών και αναλώσιμων εκτυπωτών όπως επίσης και Η/Υ

  Δημοτικός χώρος εναπόθεσης μ η ανακυκλώσιμων αποβλήτων Θεσσαλονίκης: Δωρεάν διάθεση υλικών όλων των ειδών, άχρηστα έπιπλα, προβληματικά απόβλητα , ελαστικά κτλ.

  Δημοτικός χώρος εναπόθεσης οργανικού κομπόστ: Δωρεάν εναπόθεση πράσινων αποβλήτων(χόρτου) μέχρι και 1(ένα) κυβικό μέτρ/έτος

  Χρήση του Δημοτικού χώρου εναπόθεσης μη ανακυκλώσιμων  αποβλήτων για τους περιαστικούς Δήμους για εναπόθεση υλικού χαρτιού, ηλεκτρικών και ηλεκτρονικών συσκευών, αναλώσιμων εκτυπωτών όπως επίσης και Η/Υ.

 2        Πολλές υπηρεσίες για λίγα χρήματα

Οι επιβαρύνσεις των αποβλήτων θα μπορούν να μειωθούν υπό κατάλληλες συνθήκες.

2.1    Το δικαίωμα του ρυπαίνοντας
Το να αποφεύγεις και να κάνεις διαλογή αποβλήτων θα πρέπει επίσης να αξίζει οικονομικά. Γι’ αυτό θα πρέπει να διερευνήσουμε δυνατότητες πως μπορούμε να ποσοτικοποιήσουμε την προσωπική η οικογενειακή δημιουργία αποβλήτων και να την αναγνωρίζουμε  επιπλέον. Χρησιμοποιώντας αυτό το σύστημα, μετριέται το άδειασμα των μεικτών αποβλήτων και των οργανικών αποβλήτων και ετσι χρησιμοποιούμε αυτόν τον αριθμό στον υπολογισμό του «Ατομικού Δημοτικού Τέλους Αποβλήτων». Αυτό θα είναι και το οικολογικό αποτύπωμα του Δημότη. Ανάλογα με την κάθε συγκεκριμένη συμπεριφορά των πολιτών σχετικά με τα απόβλητα που δημιουργούν μπορεί ετσι να εξοικονομηθεί και χρήμα.

2.2.  Ένα δημοτικό τέλος θα αποτελείται από διάφορες παραμέτρους
Για  ένα δίκαιο ανάλογα με τον ρυπένωντα υπολογισμό του τέλους αποβλήτων, θεωρείται ότι πρέπει να λάβουμε υπόψη μας προπάντων τρία πράγματα:

2.2.Α         >Το βασικό τέλος
Το βασικό τέλος προσανατολίζεται στο τι μέγεθος κάδου μεικτών η οργανικών αποβλήτων θα χρησιμοποιήσει ο πολίτης  και το οποίο θα είναι η άδεια, το εισιτήριο ας πούμε, για τη χρήση διαφόρων υπηρεσιών χωρίς να πληρώνει επιπλέον για την διαχείριση των αποβλήτων του.  Επίσης, έχουν ήδη καταβληθεί στο βασικό τέλος ανά έτος Ν (τουλάχιστον 12)  αδειάσματα του κάδου για μεικτά απόβλητα και Ν+Υ(τουλάχιστον18) για αδειάσματα οργανικών αποβλήτων. Αυτό μπορούμε να το πούμε  «all inclusive». Εάν κάποιος δεν θέλει αυτές τις υπηρεσίες δεν μπορεί να εξοικονομήσει χρήματα γιατί είναι μέσα στο κάθε βασικό δημοτικό τέλος.

 2.2.Β        >Το ύψος του τέλους  σύμφωνα  με την απόδοση των ανάμεικτων αποβλήτων
Αυτό το τέλος ξεκινά όταν ο συγκεκριμένος αριθμός αδειασμάτων που περιέχεται στο βασικό τέλος έχει εξαντληθεί. Το υπολειπόμενο τέλος μεικτών αποβλήτων με πρόσθετα αδειάσματα ξεκινάει από το Ν+1 άδειασμα ανά έτος. Το επί πλέον κόστος δεν πρέπει να κοστίζει πολύ. Για ένα 60-λίτρων κάδο μεικτών αποβλήτων θα πληρώνει ο πολίτης € 1-2 (π.χ.)  για κάθε πρόσθετη συλλογή.

2.2.Γ         > Οργανικά  απόβλητα και Δημοτικό τέλος απόδοσης

 Όταν ο κάδος κομποστοποίησης χρειαστεί επιπλέον αδειάσματα τότε ξεκινά από το Ν+Υ+1  ανά έτος. Θα πρέπει να σημειωθεί ότι το δοχείο με οργανικά  απόβλητα από τα μέσα Απριλίου/Μαΐου θα πρέπει  να εκκενώνεται εβδομαδιαίως όπως απαιτείται λόγω καιρικών συνθηκών μέχρι τα τέλη Νοεμβρίου. Εδώ και το τέλος για την απόδοση των οργανικών αποβλήτων θα πρέπει να έχει τα όριά του. Για περισσότερα αδειάσματα του κάδου κομποστοποίησης 60 λίτρων θα χρεώνεται μόνο με € 0,75-1,25

 

2.2.Δ         >Κόστος κλειδαριάς

Αυτό βέβαια οφείλει να πληρώσει ο Δημότης μόνο αν έχει επιλέξει να εξοπλίσει  το κάδο του με κλειδαριά.

3.     Κοινότητες υπολειμματικών-ακάθαρτων αποβλήτων

Όλα τα παραπάνω μπορούν να εφαρμοστούν τόσο σε μεμονωμένες πολυκατοικίες  ή μέρη πολυκατοικιών, η ακόμα και μεμονωμένων πολυκατοικιών  όπως και εάν το αποφασίσει η συνέλευση της πολυκατοικίας, μεμονωμένους ιδιοκτήτες  μονοκατοικιών όσο και σε κοινότητα υπολειμματικών αποβλήτων. Μια κοινότητα υπολειμματικών αποβλήτων μπορεί να δημιουργηθεί μόνο με  δίπλα γειτνιάζοντα οικόπεδα. Η απαίτηση αυτή μπορεί να καθοριστεί και με δικαστική απόφαση για να μην υπάρχει πρόβλημα.

Η κοινότητα υπολειμματικών-ακάθαρτων αποβλήτων χρησιμοποιεί ένα κάδο απορριμμάτων από κοινού. Μοιράζεται επίσης κάδο για οργανικά υπολείμματα και κάδο για χαρτί. Το μέγεθος του κάδου απορριμμάτων που θα χρησιμοποιήσει η κοινότητα θα πρέπει να αναφέρεται  και να εξαρτάται από τον συνολικό αριθμό των ατόμων, τα οποία έχουν δηλώσει στα κτίρια των οικοπέδων που γειτνιάζουν με την κύρια κατοικία τους. Αν σε ένα από τα οικόπεδα  υπάρχει και κάποια εμπορική δραστηριότητα  θα πρέπει να επικοινωνεί με τον Δήμο για περαιτέρω διευκρίνιση πριν την αποστολή του αιτήματος προς τον Δήμο.

 

3.1    Σε τι πρέπει να δωθεί προσοχή κατά την συμπλήρωση μιας αίτησης για κοινότητα υπολειμματικών αποβλήτων

·          Το αίτημα για τη δημιουργία μιας κοινότητα υπολειμματικών αποβλήτων πρέπει να υπογραφεί από όλους τους ιδιοκτήτες ακινήτων-διαμερισμάτων οι οποίοι επιθυμούν να συμμετάσχουν. Ακόμη και για μεταγενέστερες αλλαγές κάδων θα πρέπει να υπογραφεί η αίτηση από όλους τους ιδιοκτήτες.

·          Στην αίτηση πρέπει να καθορίζεται που θα τοποθετηθούν οι κάδοι σε ποιό οικόπεδο.

·          Κατόπιν αιτήματος της κοινότητας διορίζεται και ένα  άτομο υπεύθυνο να εισπράττει τα τέλη και ο οποίος θα πληρώνει τα τέλη στο Δήμο. Αλλά για να είναι ξεκάθαρο, θα ισχύει η αρχή, ότι οι συνδεδεμένοι με την αίτηση ευθύνονται αλληλεγγύως για την κοινότητα.

·          Όλες οι αλλαγές  στην Κοινότητα των υπολειμματικών αποβλήτων (z. B. αριθμός των ατόμων, ιδιοκτήτης του ακινήτου), θα πρέπει  να δηλώνονται στο Δήμο χωρίς καθυστέρηση.

 

 3.2  Πως κατανέμονται οι δαπάνες μεταξύ των συμμετεχόντων

Αυτό επαφίεται στην κοινότητα. Δεν μπορούν να δοθούν προδιαγραφές.

 

Fazit

Το όλο  εγχείρημα μιας βιώσιμης ριζοσπαστικής αναδιάρθρωσης της πολιτικής και διαχείρισης αστικών απορριμμάτων  προϋποθέτει τη συμμετοχική διαδικασία των πολιτών, έτσι ώστε να ενημερωθούν από τον Δήμο για το τι θέλει να  σχεδιαστεί και να ενημερωθεί ο Δήμος με τι έρχονται αντιμέτωποι οι πολίτες ή με τι μπορεί να έρθουν αντιμέτωποι οι πολίτες στην καθημερινότητας τους όσο αφορά τα απορρίμματα και όσο αφορά την αντιμετώπιση του νέου module   logistic αποκομιδής των απορριμμάτων, και να ενσωματωθούν στον σχεδιασμό του Δήμου τυχών απρόβλεπτες αντιδράσεις.

 Σε μια κοινωνία που αρνείται εν μέρει την αυτότητά της , όπως αυτή των ελληνικών πόλεων και ενός αδιάφορου ελληνικού κράτους, οι πολίτες έχουν δημιουργήσει την δική τους ιδιοτελή «αστική ηθική τάξη»: «Πλύνε μου τη γούνα αλλα μη με βρέξεις». Αυτό το κατεστημένο πρέπει να σπάσει με μια πολιτική απο κάτω πρός τα πάνω. Δωσε σε μια ομάδα εφήβων την δυνατότητα να κρίνει και να επιλέξει πως θα διαχειριστούν μια κατασκήνωση 10 ημερών στο δάσος. Σίγουρα θα πάρουν τις σωστές αποφάσεις μιας βιώσιμης για την φύση και τους ίδους συμπεριφοράς με την καθοδήγηση ενός ενημερωμένου καθηγητή .  Και εδώ είναι η πρόκληση για κάθε Δήμαρχο, κάθε δημοτική πολιτική αλλα και κάθε πολίτη.