Γιατί η Ευρώπη δεν μπορεί να απαλλαγεί από το λόμπι του φυσικού αερίου
Pascoe Sabido
Η εισβολή στην Ουκρανία αποκάλυψε την εξάρτηση της Ευρώπης από το ρωσικό πετρέλαιο και φυσικό αέριο. Οι εισαγωγές της χρηματοδοτούν άμεσα τις πολεμικές προσπάθειες του Πούτιν, ύψους 20 δισεκατομμυρίων ευρώ μόνο τον Μάρτιο 2022. Η αντίδραση της ΕΕ -που καθοδηγείται από ένα μείγμα ανησυχιών για την ενεργειακή ανασφάλεια, την αύξηση των τιμών και την εγχώρια πολιτική αστάθεια, καθώς και από την ανάγκη να αποδυναμωθεί η ρωσική πολεμική μηχανή- ήταν να διπλασιάσει την κατανάλωση φυσικού αερίου από άλλες πηγές και να προωθήσει άλλες εναλλακτικές λύσεις που προτείνονται από τη βιομηχανία ορυκτών καυσίμων. Και αυτό παρά το γεγονός ότι η τελευταία έκθεση της IPCC λέει ότι πρέπει να μειώσουμε τη χρήση ορυκτών καυσίμων, καθώς "τώρα ή ποτέ", για να αποτρέψουμε την κλιματική καταστροφή.
Πώς κατέληξε λοιπόν η ΕΕ να εξαρτάται όχι μόνο από το ρωσικό φυσικό αέριο, αλλά από όλα τα ορυκτά καύσιμα; Αυτό είναι συνέπεια του τρόπου με τον οποίο η βιομηχανία ορυκτών καυσίμων έχει καταλάβει στη κυριολεξία με επιτυχία τη λήψη αποφάσεων στην ΕΕ. Αυτό ήταν εμφανές το 2014, όταν η Ρωσία κατέλαβε την Κριμαία, και συνεχίζεται σήμερα με το ισχυρό λόμπι του φυσικού αερίου να διαμορφώνει την αντίδραση της Ευρώπης στην κρίση της Ουκρανίας.
Ως αποτέλεσμα αυτής της "catastrophe"εταιρικής αιχμαλωσίας, η ΕΕ θα συνεχίσει να τροφοδοτεί συγκρούσεις (αν όχι στην Ουκρανία, τότε στην Υεμένη και αλλού), θα συνεχίσει να τροφοδοτεί το κλιματικό χάος και θα συνεχίσει να απογοητεύει τα εκατομμύρια ανθρώπων που αντιμετωπίζουν μια αυξανόμενη κρίση κόστους ζωής.
2014: Μείωση κατανάλωσης αερίου ή διπλασιασμός?
Η προσάρτηση της Κριμαίας από τη Ρωσία το 2014 έστρεψε το ενδιαφέρον της ΕΕ στη μείωση της εξάρτησης από το ρωσικό φυσικό αέριο. Αλλά αντί να αυξήσει την αιολική, κυματική και ηλιακή ενέργεια ή την ενεργειακή απόδοση - μέτρα που θα αντιμετώπιζαν την κλιματική αλλαγή, την φτώχεια των καυσίμων και την εξάρτηση από το φυσικό αέριο - η ΕΕ διπλασίασε το φυσικό αέριο από άλλες εξίσου αμφίβολες πηγές. Δόθηκε πολιτική και οικονομική υποστήριξη σε αγωγούς από το Αζερμπαϊτζάν και σε τερματικούς σταθμούς υγροποιημένου φυσικού αερίου (LNG) που θα μπορούσαν να μεταφέρουν φυσικό αέριο από τις ΗΠΑ.
Αυτό είναι το άμεσο αποτέλεσμα της συν-εξαρτημένης σχέσης μεταξύ της Ευρωπαϊκής Επιτροπής και του λόμπι του φυσικού αερίου. Ένα αξιοσημείωτο παράδειγμα είναι το πώς οι ίδιες εταιρείες που κατασκευάζουν και λειτουργούν αγωγούς φυσικού αερίου και τερματικούς σταθμούς υγροποιημένου φυσικού αερίου, όπως η ιταλική Snam, η γαλλική GRTgaz, η βελγική Fluxys, η ισπανική Enagás και η βρετανική National Grid, ενσωματώθηκαν νομικά στη χάραξη πολιτικής της ΕΕ μέσω της συμμετοχής τους στο Ευρωπαϊκό Δίκτυο Διαχειριστών Συστημάτων Μεταφοράς Φυσικού Αερίου (ENTSO-G), μια ομάδα που δημιουργήθηκε μέσα από τη νομοθεσία της ΕΕ.
Ο ρόλος του ENTSO-G είναι να προβλέπει τη μελλοντική χρήση φυσικού αερίου και να προτείνει έργα υποδομής για την κάλυψή της, τα οποία στη συνέχεια κατασκευάζουν τα μέλη του. Δεν θα μπορούσε να υπάρξει πιο προφανής σύγκρουση συμφερόντων. Όπως ήταν αναμενόμενο,
η ομάδα υπερεκτιμούσε συνέχεια τη μελλοντική ζήτηση φυσικού αερίου- ως αποτέλεσμα, μεταξύ 2013-2020, η ΕΕ δαπάνησε 4,5 δισεκατομμύρια ευρώ για 44 νέα έργα υποδομής φυσικού αερίου, με το 90% των χρημάτων να πηγαίνει στα μέλη του ENTSO-G!
Έτσι, παρά τον επείγοντα χαρακτήρα της κλιματικής κρίσης, η ΕΕ
παρέμεινε εξαρτημένη από ένα ορυκτό αέριο, του οποίου το αποτύπωμα άνθρακα μπορεί να είναι εξίσου κακό αυτό του άνθρακα.
Χάρη στη μείωση της εγχώριας παραγωγής και την αύξηση της ικανότητας εισαγωγής υγροποιημένου φυσικού αερίου, το ρωσικό φυσικό αέριο κάλυψε το κενό με τη διοχέτευση και τη μεταφορά του φυσικού αερίου του. Μέχρι το 2021 οι ρωσικές εισαγωγές είχαν φθάσει το 40% της συνολικής κατανάλωσης φυσικού αερίου της ΕΕ, αύξηση σχεδόν κατά το ήμισυ σε σύγκριση με το 2013. Αυτό όχι μόνο αποτελούσε εμπαιγμό των κλιματικών στόχων, αλλά με το να μην απομακρυνθεί από το φυσικό αέριο, η ΕΕ κατέστησε τον εαυτό της πολύ πιο ευάλωτο στις μεταβολές των παγκόσμιων τιμών του φυσικού αερίου, ιδίως στις
τιμές spot του LNG, οι οποίες προκάλεσαν εκτόξευση των τιμών της ενέργειας το φθινόπωρο του 2021, ακόμη και πριν από την εισβολή στην Ουκρανία.
2022: Η ιστορία επαναλαμβάνεται;
Η ΕΕ προσπαθεί και πάλι να μειώσει την εξάρτησή της από το ρωσικό φυσικό αέριο- το τελευταίο communiqué της RePowerEU στοχεύει στη μείωση της ζήτησης κατά δύο τρίτα έως το τέλος του 2022 και στη διακοπή όλων των εισαγωγών ορυκτών καυσίμων - συμπεριλαμβανομένου του άνθρακα και του πετρελαίου - έως το 2027. Αλλά οι προτεινόμενες λύσεις έχουν παντού τα αποτυπώματα του λόμπι της βιομηχανίας του φυσικού αερίου.
Ένας βασικός άξονας του RePowerEU, ο οποίος θα λάβει πλήρη μορφή έως τις 18 Μαΐου, είναι η προμήθεια πετρελαίου και φυσικού αερίου πέραν της Ρωσίας. Για παράδειγμα, από άλλα καταπιεστικά καθεστώτα, όπως το Αζερμπαϊτζάν, το Κατάρ και η Σαουδική Αραβία, η οποία εκτέλεσε 81 άτομα, λίγες ημέρες πριν ο Βρετανός πρωθυπουργός Μπόρις Τζόνσον επισκεφθεί το Ριάντ για να ζητήσει αύξηση της παραγωγής.
Η προσπάθεια για διαφοροποίηση συνοδεύεται από μια μαζική ώθηση για νέες υποδομές φυσικού αερίου, τόσο από τη βιομηχανία όσο και από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή. Είμαστε αντιμέτωποι με μισή ντουζίνα νέους τερματικούς σταθμούς υγροποιημένου φυσικού αερίου στη Γερμανία και την αναβίωση του MidCat, ενός αγωγού που μπήκε στο συρτάρι, από την Πορτογαλία προς Ισπανία και στη συνέχεια προς Γαλλία.
Ωστόσο, νέα έρευνα δείχνει ότι η αυξημένη υποστήριξη για την ηλιακή ενέργεια στις στέγες και η ενεργειακή απόδοση θα μπορούσε να μειώσει τις εισαγωγές ρωσικού φυσικού αερίου κατά δύο τρίτα μέσα στα επόμενα τρία χρόνια, με τις υπάρχουσες υποδομές να καλύπτουν εύκολα το υπόλοιπο.
Το RePowerEU θέτει επίσης τεράστιους στόχους για τις τεχνολογικές διορθώσεις του λόμπι του φυσικού αερίου, όπως το υδρογόνο και το βιομεθάνιο, τα οποία είναι μια κλιματική καταστροφή αλλά εξαιρετικά κερδοφόρα για τη βιομηχανία. Το ανακοινωθέν κάνει λόγο για επιπλέον 15 δισεκατομμύρια τόνους "πράσινου" υδρογόνου από ανανεώσιμη ηλεκτρική ενέργεια έως το 2030, τόσο εγχώριου όσο και εισαγόμενου, δηλαδή υπερδιπλάσιο του σημερινού στόχου της ΕΕ. Αλλά από πού θα προέλθει η ανανεώσιμη ηλεκτρική ενέργεια, όταν η ΕΕ ήδη χάνει τους στόχους της για τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας; Σήμερα το 97% του υδρογόνου της Ευρώπης παράγεται από ορυκτό αέριο και όχι από ανανεώσιμη ηλεκτρική ενέργεια, και η Shell, η Equinor και άλλοι παραγωγοί φυσικού αερίου είναι βέβαιοι ότι το ορυκτό υδρογόνο θα παραμείνει μόνιμο στοιχείο.
Παραδέχονται ανοιχτά ότι δεν θα υπάρχει αρκετή ανανεώσιμη ηλεκτρική ενέργεια για την παραγωγή των ποσοτήτων υδρογόνου για τις οποίες γίνεται λόγος, αλλά χρησιμοποιούν την ελκυστικότητα του πράσινου υδρογόνου (που παράγεται από ανανεώσιμες πηγές ενέργειας) και την ευρύτερη ώθηση για μια αγορά υδρογόνου σε ολόκληρη την ΕΕ, ως δούρειο ίππο για το δικό τους ορυκτό υδρογόνο.
Παρά ταύτα, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή συνεχίζει αυτή την τακτική, καθώς διαμόρφωσε την αντίδρασή της στην εισβολή στην Ουκρανία χέρι-χέρι με το λόμπι του φυσικού αερίου.
Εν τω μεταξύ, οι στόχοι του 2030 για το βιομεθάνιο έχουν επίσης διπλασιαστεί. Η ΕΕ και η βιομηχανία ισχυρίζονται ότι θα προέρχεται από γεωργικά ή αστικά απόβλητα, αλλά η παραγωγή βιομεθανίου υψηλής ποιότητας είναι ευκολότερο και φθηνότερο να παραχθεί από καλλιέργειες, πιθανότατα σε ανταγωνισμό με τα τρόφιμα, όπως είδαμε στη δεκαετία του 2000, όταν οι υψηλοί στόχοι για τα βιοκαύσιμα οδήγησαν σε εκτίναξη των τιμών των τροφίμων και σε εκτεταμένη πείνα. Δεδομένου ότι η πανδημία και ο πόλεμος πλήττουν τις τιμές των τροφίμων, όχι μόνο των καυσίμων, αυτή η λύση είναι βαθιά κοντόφθαλμη.
Ενώ το ανακοινωθέν της ΕΕ καλύπτει την ενεργειακή απόδοση, σε σύγκριση με προηγούμενα σχέδια αυτό έχει αποδυναμωθεί σημαντικά. Σύμφωνα με πηγές προσκείμενες στη σύνταξη, ούτε η Ευρωπαϊκή Επιτροπή ούτε οι κυβερνήσεις της ΕΕ βασίζονται στην ενεργειακή απόδοση για τη μείωση της εξάρτησης από το φυσικό αέριο, καθώς δεν είναι "αρκετά συγκεκριμένη" σε σύγκριση με τις νέες πηγές.
Η μετατόπιση από το φθηνό ρωσικό φυσικό αέριο στο ακριβό και ασταθές υγροποιημένο φυσικό αέριο, ενώ η κατασκευή δαπανηρών νέων υποδομών θα επιδεινώσει την κρίση του κόστους ζωής, ωστόσο δεν συζητείται ο κοινωνικός αντίκτυπος του σχεδίου.
Η ευκαιρία να αντιμετωπιστεί μέσω της ενεργειακής απόδοσης, όπως ένα πρόγραμμα μαζικής μόνωσης που θα μπορούσε να έχει εκπαιδεύσει και να έχει απασχολήσει χιλιάδες άτομα, ενώ θα μείωνε τους λογαριασμούς των ανθρώπων, έχει παρακαμφθεί. Αυτή είναι επίσης μια χαμένη ευκαιρία για χρήσιμη δράση για το κλίμα.
Ακόμα και η θετική πρόταση ενός έκτακτου φόρου στη Μεγάλη Ενέργεια, που υποστηρίζεται από ορισμένες εθνικές κυβερνήσεις, είναι περιορισμένη σε πεδίο εφαρμογής, φοβούμενοι ότι θα μπορούσε να "αποθαρρύνει" τις ενεργειακές εταιρείες από το να επενδύσουν σε ανανεώσιμες πηγές ενέργειας. Δεν θα μπορούσε να είναι σαφέστερο πώς η ΕΕ βάζει τα συμφέροντα της βιομηχανίας φυσικού αερίου πάνω από τον αυξανόμενο αριθμό των ενεργειακά φτωχών και τη δράση για το κλίμα, λόγω της μακροχρόνιας και αιμομικτικής σχέσης μεταξύ της βιομηχανίας φυσικού αερίου και των υπευθύνων λήψης αποφάσεων.
Ο κίνδυνος να αποκοιμηθείς με τη βιομηχανία φυσικού αερίου
Το ίδιο το ανακοινωθέν RePowerEU αποτελεί από μόνο του απόδειξη της εταιρικής αιχμαλωσίας της χάραξης πολιτικής της ΕΕ από τη βιομηχανία φυσικού αερίου, αλλά μετά την εισβολή υπήρξαν και πιο ξεδιάντροπα δημόσια παραδείγματα. Η πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, Ursula Von der Leyen, έγραψε ανοιχτά στο Twitter (χωρίς φόβο και πάθος αυτή που έπρεπε να βρισκόταν στη φυλακή για τα σκάνδαλα που έχει από τότε που βρισκόταν υπουργός άμυνας στη Γερμανία) για τις συναντήσεις της σχετικά με τη μείωση της ζήτησης φυσικού αερίου με την Ευρωπαϊκή Στρογγυλή Τράπεζα Βιομηχάνων, μια ομάδα πίεσης σε επίπεδο CEO, στα μέλη της οποίας περιλαμβάνονται η TotalEnergies, η BP και η E.On. Ως αποτέλεσμα αυτής της συνάντησης, ανακοίνωσε δημοσίως ότι πρόκειται να "ορίσει μια ομάδα εμπειρογνωμόνων της βιομηχανίας για να βοηθήσει στη μείωση της εξάρτησής μας [από το ρωσικό φυσικό αέριο]".
Σε εθνικό επίπεδο, ο διευθύνων σύμβουλος της ιταλικής μεγάλης εταιρείας πετρελαίου και φυσικού αερίου Eni πραγματοποίησε παγκόσμια περιοδεία μαζί με τον υπουργό Εξωτερικών di Maio για να εξασφαλίσει νέες προμήθειες φυσικού αερίου από χώρες όπως η Αλγερία, το Αζερμπαϊτζάν και η Αγκόλα. Παρομοίως, ο νέος πράσινος υπουργός Κλίματος και Οικονομίας της Γερμανίας βρέθηκε στο Κατάρ υπογράφοντας συμφωνία για LNG.
Η αιχμαλωσία των επιχειρήσεων σημαίνει ότι η ενεργειακή πολιτική της ΕΕ διαμορφώνεται μαζί με τη βιομηχανία φυσικού αερίου και για λογαριασμό της, απειλώντας δεκαετίες συνεχούς δέσμευσης στα ορυκτά καύσιμα. Αν θέλουμε να τερματίσουμε την εξάρτησή μας από το φυσικό αέριο, ρωσικό ή άλλο, τότε πρέπει να τερματίσουμε τη σχέση μεταξύ της βιομηχανίας ορυκτών καυσίμων και των υπευθύνων λήψης αποφάσεων, αποκόπτοντας τα συμφέροντα των ορυκτών καυσίμων από το πολιτικό μας σύστημα. Εν ολίγοις, χρειαζόμαστε πολιτική χωρίς ορυκτά καύσιμα.
Μετάφραση, επιμέλεια κειμένου zaungastnic.blogspot.no
