Τι είναι η του ενός τετάρτου της ώρας πόλη.
Είναι ικανοί οι δημοτικοί άρχοντες και δημοτικοί σύμβουλοι να κατανοήσουν την έννοια του πολεοδομικού σχεδιασμού και την έννοια της «Η πόλη των 15 λεπτών»? Δεν είναι καμία παγκόσμια εφεύρεση του συντάξαντος αλλά ένα αυτονόητο όραμα για μια βιώσιμη πόλη σήμερα και στο μέλλον. Θα μπορούσε ο κάθε ένας και η κάθε μια να συλλάβει την συγκεκριμένη έννοια εάν ήταν ικανός να πάει στην άλλη πλευρά την πλευρά της άλλης οντότητας του περιβάλλοντος, της βιοποικιλότητας και του κλίματος αλλά και της κοινωνικής δικαιοσύνης σύμφωνα με αυτά που μας τροφοδοτεί η επιστημονική κοινότητα για να γνωρίζουμε.
Τι είναι αυτή η πόλη? Είναι μια έννοια πολεοδομικού σχεδιασμού όπου οι γειτονιές παρέχουν στους κατοίκους τα βασικά πράγματα που χρειάζονται - καταστήματα, σχολεία, πάρκα, επιλογές αναψυχής, υγειονομική περίθαλψη - σε ακτίνα 15 λεπτών με τα πόδια ή το ποδήλατο. Και αν αυτό δεν είναι εφικτό σε μια συγκεκριμένη γειτονιά δίνεις ευκαιρίες στους κατοίκους της να πάνε σε μια διπλανή αλλά όχι με το αυτοκίνητο.
Από τα μέσα του περασμένου αιώνα, οι πόλεις έχουν σχεδιαστεί σε μεγάλο βαθμό αυτοκίνητοκεντρικά, εις βάρος του περπατήματος και της ποδηλασίας, γεγονός που συχνά έχει οδηγήσει σε εξάρτηση από το αυτοκίνητο και αστική εξάπλωση αλλά και πολλές φορές ad absurdum.
Η λεγόμενη 15λεπτη πόλη παρουσιάζεται ως μια πιθανή θεραπεία για αυτό.
Η κυκλοφοριακή συμφόρηση έχει γίνει ένα μεγάλο πρόβλημα σε πολλές πόλεις σε όλο τον κόσμο όχι μόνο στη Θεσσαλονίκη. Και εκτός πολεοδομικού σχεδιασμού να το κοιτάξεις το θέμα υπάρχουν τόσοι πολλοί λόγοι δημόσιου συμφέροντος για να θέλουμε να το κάνουμε αυτό, που πραγματικά θα το θεωρούσαμε παράδοξο σαν sapiens να μη το δεχτούμε αυτό.
Το οικολογικό αποτύπωμα άνθρακα είναι πολύ χαμηλότερο, επομένως είναι ένα ισχυρό εργαλείο μετριασμού της κλιματικής αλλαγής... Προωθεί την αστική υγεία και έτσι προωθεί την πραγματική μείωση των δαπανών για τη δημόσια υγεία. Προωθεί την ατομική οικονομική προσιτότητα και την οικονομική προσιτότητα του νοικοκυριού, επειδή δεν χρειάζεται να έχετε το δεύτερο αυτοκίνητο ή ίσως ακόμη και το τρίτο αυτοκίνητο.
Πολλές πόλεις έχουν υιοθετήσει την ιδέα - ή μια παραλλαγή της ιδέας - τα τελευταία χρόνια.
Δεν έχω προσέξει
και ακούσει ποια πόλη στην Ελλάδα είχε την ιδέα να εφαρμόσει την ιδέα της
κατανάλωσης του χρόνου στις γειτονιές μας – του χρόνου που χρειάζεται για να
φτάσουμε σε αυτό που χρειαζόμαστε ή θέλουμε κάθε μέρα. Εδω ειμαστε της λογικής των flying...
Αυτή η έννοια έχει ονομαστεί διεθνώς διαφορετικά όπως «πλήρεις κοινότητες», «κοινότητες μικτής χρήσης», «η πόλη των μικρών αποστάσεων», η ακόμα και «γειτονιά των 20 λεπτών» ή όπως ο ένας αστικός σχεδιαστής [Toderian], συνήθιζε να την αποκαλεί «η δύναμη της εγγύτητας» και θα συμπλήρωνα και της αμοιβαιότητας.
Αυτή όμως που έφερε το προσκήνιο αυτό το concept ήταν η
Δήμαρχος Παρισιού Anne Hidalgo όταν το έκανε κυρίαρχο
μέρος της εκστρατείας επανεκλογής της το 2020
Γιατί δεν μπορούμε να έχουμε περισσότερες επιλογές και περισσότερη ελευθερία να επιλέξουμε αντί να έχουμε μόνο μία επιλογή: Το αυτοκίνητο. Πάντως από τις επενδύσεις σε ποδηλατοδρόμους και στη βελτιωμένη πρόσβαση πεζών στη Θεσσαλονίκη δεν βλέπεις ούτε το ελάχιστο. Άντι να περιορίζονται τα αυτοκίνητα τους δίνεται όλο και περισσότερος δημόσιος χώρος. Το είδαμε από την πανδημία αναφορικά με το μείον στις υποδομές πεζοπορίας και ποδηλασίας.
Για εκείνη, ο σχεδιασμός με επίκεντρο τους πεζούς και το ποδήλατο ήταν το μέλλον. Επανεξελέγη λοιπόν!Και αισθανθήκαμε κάποιοι ή μάλλον εκτιμήσαμε κάποιοι την έννοια των 15 λεπτών πόλης.
Η Δήμαρχος συνεχίζει όμως και σήμερα: "Η δήμαρχος του Παρισιού, Anne Hidalgo, καλεί σε ψηφοφορία για το αν τα τέλη στάθμευσης για τα SUV θα πρέπει να αυξηθούν "πολύ σημαντικά". Ελπίζει ότι αυτό θα στείλει ένα μήνυμα στους κατασκευαστές αυτοκινήτων να σταματήσουν να πωλούν "ολοένα και μεγαλύτερα, ακριβότερα, ρυπογόνα και οχήματα με υπερβολική κατανάλωση πόρων".
Πολλοί προχωρούν στα μεγάλα ψέματα για να απωθήσουν μια τέτοια σκέψη
Όμως η πόλη της Θεσσαλονίκης έχει προϊστορία στην άρνησης των βιώσιμων λειτουργικών εργαλείων στην πόλη και στις γειτονιές. Και ο μέχρι σήμερα Δήμαρχος νέος σε ηλικία Κ Ζερβας, ελπιδοφόρο πρόσωπο πριν 4 χρόνια, απογοήτευε όταν τελικά είδαμε ότι απαξιώνει καθημερινά την ποδηλασία και το βάδην του πεζών.
Μεγάλο μέρος της αντίστασης στην ιδέα της 15λεπτης πόλης έχει τις ρίζες της στη μυθοπλασία και όχι στην πραγματικότητα. Οι ισχυρισμοί ξεκινούν με την ιδέα ότι ο περιορισμός της χρήσης αυτοκινήτου είναι κυβερνητική υπέρβαση και επίθεση στην ατομική ελευθερία .
Η οργή για την ιδέα της πόλης των 15 λεπτών έχει διαχυθεί από το διαδίκτυο σε διαμαρτυρίες σε πολλές πόλεις. (Getty Images: Μάρτιν Πόουπ)
Ο περιορισμός των αυτοκινήτων και η προώθηση της πρόσβασης πεζών ή ποδηλάτων πλαισιώνεται ως ολισθηρός δρόμος προς τις ονομαζόμενες κυβερνητικές, υπαίθριες φυλακές.
Σύμφωνα με ένα tweet από τον αμφιλεγόμενο Καναδό ψυχολόγο Jordan Peterson: «Η ιδέα ότι οι γειτονιές πρέπει να περπατούν είναι υπέροχη. Η ιδέα όμως ότι οι ηλίθιοι τυραννικοί γραφειοκράτες με εντολή τους πού "επιτρέπεται" να οδηγείς είναι ίσως η χειρότερη δυνατή διαστροφή που μπορεί να φανταστεί κανείς - και, μην κάνετε κανένα λάθος, είναι μέρος ενός καλά τεκμηριωμένου σχεδίου».
Ποιο «σχέδιο»;
Η ιδέα της πόλης των 15 λεπτών έχει επίσης προωθηθεί από το Παγκόσμιο Οικονομικό Φόρουμ, οδηγώντας σε ισχυρισμούς ότι αποτελεί μέρος ενός παγκόσμιου σχεδίου γύρω από τον συγκεντρωτισμό και τον έλεγχο.
«Τα ψέματα κυμαίνονται από μικρά ψέματα - όπως "δεν θα θέλουν να οδηγήσετε [καθόλου]" - σε μεγάλα ψέματα - χρησιμοποιώντας κυριολεκτικά όρους όπως "θέλουν να μετατρέψουν τη γειτονιά σας σε στρατόπεδο συγκέντρωσης" ότι "η ζωή σας θα είναι σαν τους Αγώνες Πείνας(Hunger Games)[i], όπου υπάρχουν διαφορετικοί τομείς που θα εκπροσωπείτε"», λέει ο Toderian.
Έφτασε ακόμη και στο κοινοβούλιο του Ηνωμένου Βασιλείου, με έναν βουλευτή να αποκαλεί την ιδέα μια «διεθνή σοσιαλιστική ιδέα» που «θα μας κοστίσει την προσωπική μας ελευθερία».
Και προφανώς εμείς εδώ ούτε καν έχουμε το θάρρος να ασχοληθούμε έστω και φιλολογικά με το θέμα. Ουδείς έχει εκφραστεί και εκφράζεται επιμόνως για το πρόβλημα της ποδηλασίας και του περπατήματος. Ουδείς. Πότε πότε κάποιες δηλώσεις και αυτό είναι.
Απειλές θανάτου, διαμαρτυρίες και παράνοια
Αυτά τα συναισθήματα έχουν οδηγήσει σε πραγματικές διαμαρτυρίες.
Για παράδειγμα, το Έντμοντον στον Καναδά υιοθέτησε πρόσφατα σχέδια πόλης 15 λεπτών, τα οποία, σύμφωνα με την πόλη, «μας φέρνουν πιο κοντά στο όραμά μας για μια πιο συνδεδεμένη, ευημερούσα, υγιή και ανθεκτική στο κλίμα πόλη».
Το σχέδιο έχει προκαλέσει διαμαρτυρίες, με τους διοργανωτές να ισχυρίζονται λανθασμένα ότι «θα περάσετε το 90% της ζωής σας σε αυτόν τον 15λεπτο χώρο, καθώς παρακολουθούν το «αποτύπωμα άνθρακα» σας».
Η βρετανική πόλη της Οξφόρδης προσπαθεί να περιορίσει τη χρήση αυτοκινήτων σε ορισμένους δρόμους, που επιβάλλονται από κάμερες κυκλοφορίας και πρόστιμα. Αυτό πυροδότησε διαμαρτυρίες κατά των λεγόμενων «κλιματικών lockdown» και οι δημοτικοί σύμβουλοι εκεί έχουν λάβει απειλές θανάτου.
Μια πρόσφατη διαμαρτυρία στην Οξφόρδη της Αγγλίας ενάντια στα νέα μέτρα για τον περιορισμό της κυκλοφορίας. (Getty Images: Μάρτιν Πόουπ)
Μια διαδήλωση στην Οξφόρδη, η οποία προσέλκυσε χιλιάδες ανθρώπους, περιελάμβανε μια ομιλία ενός 12χρονου κοριτσιού που προειδοποίησε για τους «κινδύνους» του σχεδίου. «Σύντομα θα γίνουν ζώνες αναγνώρισης προσώπου ψηφιακής ταυτότητας... Πώς τολμάτε να κλέβετε την παιδική μου ηλικία και το μέλλον μου, και το μέλλον των παιδιών μας, υποδουλώνοντάς μας στην τρελή φυλακή ψηφιακής επιτήρησης».
Όλα τα παραπάνω τα αναφέρουμε για να δείξουμε ότι στις άλλες άκριες του πλανήτη και όχι στον ομφαλό της γης γίνονται πράγματα!
Σχεδιάζοντας τις πόλεις μας
Οφείλουμε να αντιδράσουμε και ναι εάν χρειαστεί να αντεπιτεθούμε.
Εάν αφήστε χρόνο για να μπείτε σε μια συζήτηση με ανθρώπους που είναι υπέρμαχοι του αυτοκινήτου θα εξοργιστείτε. Ξέρουν ότι όσο πιο εξωφρενικό είναι το ψέμα, τόσο περισσότερη προσοχή λαμβάνουν. Ένα ψέμα τραβάει πολύ περισσότερη προσοχή από την ορθολογική αλήθεια. Το μεγαλύτερο θύμα μπορεί να είναι η ορθολογική συζήτηση της κοινότητας γύρω από το μέλλον των πόλεων.
Ούτε κατά διάνοια μπορείτε να φανταστείτε σαν ποδηλάτης σε μια πόλη τι έχω ακούσει σε κύκλο γνωστών. Δεν τα αναφέρω γιατί θα με ρωτήσετε και με το δίκιο σας, αυτοί είναι γνωστοί σου?
Είναι η ίδια λογική που ακολουθείται και στην πολιτική. Είσαι διαφορετικός είσαι απέναντι μας, είσαι εχθρός μας, θέλεις το κακό μας. Και εγώ προσωπικά πραγματικά δεν είμαι κατά των αυτοκινήτων αλλά κατά της εξάρτησης της κοινωνίας από το αυτοκίνητο. Και εδώ μια παράλληλη. Σε μια οδό γνωστή της Θεσσαλονίκης είναι ένα κατάστημα που εμπορεύεται κάποια γλυκά εδέσματα που τα παρασκευάζει εκείνη την ώρα. Μου αναφέρουν γελώντας ότι έρχεται ντελιβερας και παίρνει το πακέτο και το πάει απέναντι.
"Δεν μπορούμε να συνεχίσουμε να σχεδιάζουμε πόλεις και περιοχές όπου το αυτοκίνητο είναι η μόνη επιλογή, γιατί αυτό μπορεί να φαίνεται σαν ελευθερία σε κάποιους, αλλά είναι κάπως το αντίθετο". Η εξάρτηση δεν είναι ποτέ ελευθερία».
Πάντα θα υπάρχει συζήτηση στον πολεοδομικό σχεδιασμό. Πάντα. Αλλά υπάρχει καλόπιστη συζήτηση, βασισμένη σε διαφωνίες, και στη συνέχεια υπάρχουν σκόπιμα ψέματα και παραπληροφόρηση.
Αν πρόκειται να έχουμε πραγματική συζήτηση, συζήτηση και δημοκρατία και καλή λήψη αποφάσεων, η αλήθεια είναι μια αναγκαιότητα - είναι ένα απαραίτητο σημείο εκκίνησης για τη λήψη καλών αποφάσεων.
