Christine Keilholz |
Έκδοση 35/2017, 31.08.2017
Απόδοση μετάφραση από τη Γερμανική, Dr. rer pol. Νίκος Θεοδοσάκης
THS06102017
"Nα γίνει η δεύτερη καλύτερη πόλη του
κόσμου "
Πορτραίτο Ο Γιάννης
Μπουτάρης υπήρξε κάποτε παραγωγός κρασιού και ένας καλός επιχειρηματίας. Από το
2011 ο συνταξιούχος είναι ο δήμαρχος της Θεσσαλονίκης
 |
| Foto: Eirini Vourloumis/NYT/Redux/Laif |
Ένας άνδρας κάθεται στην πολυθρόνα. Το δερμάτινο
σαλόνι το έχει αφήσει ένας από τους προκατόχους του από
τη δεκαετία του 1960. Όπως το γραφείο από δρυς, εξηγεί ο Γιάννης Μπουτάρης. Στην πραγματικότητα δεν είναι
το στυλ του . Τα έπιπλα ήταν εκεί, οπότε έπρεπε να εκπληρώσουν το σκοπό τους,
να δουλευτούν.
Την επόμενη ώρα, ο Γιάννης Μπουτάρης θα καπνίσει πέντε
τσιγάρα και θα πει την ιστορία του. Είναι ένα αδύνατος άνδρας. Τα ωραία μάτια
του φαίνονται μέσα από ένα ρυτιδωμένο πρόσωπο. Ένα ελληνικό έπος από έναν άνθρωπο σε
ηλικία 75 ετών που έχει πέσει από πολλούς
βράχους και έχει ξαναβγεί πάλι στην επιφάνεια από πολλές τρύπες. Από το
αλκοόλ. Από μια καταστρεπτική περίοδο μόνο party [life].
Από ένα κενό μετά το θάνατο της συζύγου του.
Το να φύγει από αυτή την καρέκλα είναι ακόμα μια
πρόκληση, ακόμα και στα 75 του. Ο
δήμαρχος αγωνίζεται να δείξει τα τελευταία του σχέδια. Η Θεσσαλονίκη πρόκειται
να έχει ένα μνημείο ολοκαυτώματος. Κάτω στο λιμάνι στους χώρους του παλιού
σιδηροδρομικού σταθμού. 25 εκατομμύρια ευρώ θα κοστίσει το έργο, δέκα
εκατομμύρια θα δώσει η Γερμανική Ομοσπονδιακή κυβέρνηση, είπε. Ένα γερμανικό
αρχιτεκτονικό γραφείο συμμετείχε και στα σχέδια.
Ο Γιάννης Μπουτάρης δεν είναι εξειδικευμένος πολιτικός,
αλλά έχει ταξιδέψει σε πολλές χώρες, συμπεριλαμβανομένων των ΗΠΑ και της
Αυστραλίας, για να συγκεντρώσει κεφάλαια από τις εβραϊκές κοινότητες για το
έργο του. Δεν είναι διπλωμάτης, αλλά έχει καταθέσει στεφάνια στο Άουσβιτς. Ο Γιάννης Μπουτάρης
είναι επιχειρηματίας εδώ και 50 χρόνια. Και εδώ, λέει, είναι ένα καλό deal για την πόλη του, στην οποία θέλει να δώσει ώθηση. Με
περισσότερους από 300.000 κατοίκους, η Θεσσαλονίκη είναι η δεύτερη μεγαλύτερη
πόλη της Ελλάδας στον απομακρυσμένο βορρά, σε μια μητροπολιτική περιφέρεια 1,5
εκατομμυρίων κατοίκων. Ένας φίλος του Μεγάλου Αλεξάνδρου ίδρυσε το λιμάνι,
δεκάδες λαοί ανέπτυξαν την πόλη γύρω από το λιμάνι. Τελευταία η Θεσσαλονίκη
έχει τη φήμη να είναι ο φάρος μιας ευέλικτης, καινοτόμου Ελλάδας. Από τότε που
διοικεί εδώ ο Γιάννης Μπουτάρης.
Συντριβή
και νέα αρχή
Το στερεότυπο, ότι οι Έλληνες δεν μπορούν να διαχειριστούν
οικονομικά τα χρήματα τους, δεν
μπορούν να φθάσουν σε ένα σημείο να επενδύσουν αποτελεσματικά τα χρήματά τους,
να μη μπορούν να ξανασηκωθούν από εκεί που έπεσαν - η περίπτωση του Γιάννη Μπουτάρη είναι η
αντίθετη απόδειξη. Το 2010, η Θεσσαλονίκη τον εξέλεξε δήμαρχο, όταν η πόλη ειχε καταστραφεί οικονομικά. Ήταν η εποχή που η Ελλάδα δεν
μπορούσε να χειροτερέψει περισσότερο. Όταν οι Ευρωπαίοι εταίροι είχαν ήδη έτοιμο το πρώτο από τα τρία πακέτα
διάσωσης για την υπερχρεωμένη χώρα, ο Μπουτάρης ξεκίνούσε μια νέα ζωή στην
ηλικία των 68 ετών. Τη ζωή ως Polit-Star.
Ο Γιάννης Μπουτάρης προέρχεται από μια γνωστή δυναστεία
οινοποιών. Έδωσε το κτήμα στα παιδιά του το 2002. Από συντριβές στη ζωή του
άλλο τίποτα αλλά δεν τα κρατάει μυστικά ο
παππούς 6 εγγονών. Ούτε το ξεπερασμένο αλκοολισμό, αλλά ούτε και τον θάνατο της συζύγου του. Ο Μπουτάρης είναι
ένας ταλαντούχος αυτοδημιούργητος. Σε κάθε περίπτωση, δεν είναι αυτός που
συνηθίζει να είναι ο δεύτερος. Ως δήμαρχος της δεύτερης μεγαλύτερης πόλης της
Ελλάδας, έχει μόνο ένα στόχο. "Αυτό είναι," λέει, παίρνοντας ένα νέο
τσιγάρο. "Το θέμα είναι ότι πρέπει να είμαστε η καλύτερη δεύτερη πόλη στον
κόσμο." Η Θεσσαλονίκη πρέπει να δώσει ένα παράδειγμα για το πώς μπορεί να
λειτουργήσει μια δεύτερη πόλη.
Στην πραγματικότητα, δεν μπορούσε να κάνει πλέον και πολλά στραβά.
Ο επίσημος προκάτοχός του μπήκε στη φυλακή για διαφθορά. Τίποτα δεν λειτουργούσε
όταν ο Μπουτάρης ανέλαβε καθήκοντα. Αλλά το ότι είναι διαφορετικός το έδειξε
με τον άθλο του Ηρακλή που πέτυχε. Οι ατελείωτες απεργίες στους
εργαζόμενους στη συλλογή αστικών αποβλήτων
έληξαν όταν ο Μπουτάρης έκανε σαφείς δηλώσεις. "Τότε
συνειδητοποίησαν ότι αν δεν ακολουθήσουν τις αποφάσεις μου, αφήνω τα σκουπίδια
στον ιδιωτικό τομέα." Μετά από αυτό κινιόμαστε όλοι με άλλο αέρα.
Ο δημοτικός προϋπολογισμός ήταν καταστροφή. Από τους
5.500 δημοτικούς υπαλλήλους, αποχώρησαν μέχρι σήμερα 2.000. «Προσπαθήσαμε όχι
μόνο να δημιουργήσουμε την εντύπωση, αλλά και να δώσουμε αποτελέσματα ότι η
διοίκηση της πόλης έχει μια σύγχρονη οργάνοδοίικηση». Το 2012 είχε κερδίσει μια
μικρή προστιά 300 ψήφων στο δεύτερο γύρο, τέσσερα χρόνια αργότερα οδήγησε την
παράταξη στις εκλογές και κέρδισε με του με 58% .
Το 2011, η New York Times συμπεριέλαβε τη πόλη Θεσσαλονίκης μεταξύ των "41 πόλεων
που πρέπει κάποιος να δει". Η εφημερίδα μιλούσε με ενθουσιασμό για μια
"πόλη του μέλλοντος" όσον αφορά τους ανθρώπους και τον Lifestyle τους.
Δεν χρειάζεται πολύς χρόνος για να αναζητήσουμε την
ελληνική κρίση στο αστικό τοπίο. Η περιοχή της Θεσσαλονίκης έχει ανεργία των
νέων στο 60%. Οι συνταξιούχοι, οι ηττημένοι της ελληνικής πολιτικής
αποταμιεύσεων, πωλούν μαντήλια, ζωοτροφές πουλιών, φθηνά κοσμήματα. Το μικρό μέγεθος
της ελληνικής οικονομίας αποκαλύπτεται πίσω από τις προθήκες και stands χιλιάδων
μικροπωλητών που πωλούν αφίσες, καθίσματα μοτοσικλετών ή εικόνες.
Ο πλούτος βρίσκεται κάτω από τη γη και μεγαλώνει όπου
γίνονται εξκαφές. Είναι τα απομεινάρια των 2.300 χρόνων ιστορίας. Από τη
δεκαετία του 1980, η Θεσσαλονίκη σχεδίασε ένα τρένο μετρό. Απαιτούνται
τρεις ενάρξεις αρκετές αποτυχίες έργων και όλα τα συναφή πολιτικά σκάνδαλα. Η
μεγαλύτερη πρόκληση είναι τα τείχη, τα οποία συναντούν οι πολιτικοί μηχανικοί
παντού. Ελληνιστικούς ναούς, ρωμαϊκά τείχη, βυζαντινά φορολογικά γραφεία,
εβραϊκά και σλαβικά σπίτια. Για το μετρό, που πρόκειται να είναι στα μισά του
2018 έτοιμο, αυτά είναι μόνο εμπόδια. Για το Γιάννη Μπουτάρη ένας θησαυρός με
τον οποίο μπορεί να κερδίσει χρήματα «Ο τουρισμός και η ταυτότητα της πόλης,
αυτό είναι το πιο σημαντικό περιουσιακό μας στοιχείο». Κανείς, λέει, δεν μπορώ
να το πιστέψω, ποτέ δεν προσπάθησε να
αναδέιξει αυτή την ιστορία. Μέχρι να έρθει ίδιος. Λέει.
Ο Μπουτάρης έχει μια νεανική ομάδα που συγκεντρώθηκε γύρω
του, έχει ένα βιβλίο που εχει τακτοποιημένα για τα πολλά βραβεία που έχει παραλάβει το διεθνώς: Ο Δήμαρχος του μήνα Οκτωβρίου, η «The City Majors Foundation» το 2012.
Δύο χρόνια αργότερα ήταν στην 8η θέση του καταλόγου του"Δημάρχων του
Κόσμου".
Η Αγγλική Guardian γιόρτασε τον Μπουτάρη ως «φάρο ελπίδας
για την Ελλάδα». Και του Μπουτάρη του αρέσει
να γιορτάζει ως ένας που δεν του ταιριάζει
ένα κατεστημένο δεξί-αριστερό σχήμα [πολιτικής]. Ένας ήρωας πρέπει να είναι διαφορετικός
από τους υπόλοιπους, είχε πει ο Όμηρος. Ο Μπουτάρης τονίζει την αντίθεσή του
στην Ορθόδοξη Εκκλησία, η οποία αντιτίθεται στις παρελάσεις του για το Gay
Pride. Και γιόρτασε τις διαφωνίες του με την αριστερή κυβέρνηση του Συρίζα στην
Αθήνα. Τι γνώμη έχουν αυτοί γι αυτόν "δεν τον ενδιαφέρει καθόλου". Η
δουλειά του ήταν να διαχειριστεί την πόλη, γιατι τελικά γι' αυτό εκλέχτηκε.
Τατουάζ
στα πόδια
Τέτοιες κουβέντες ακούγονται καλά σε γερμανικά αυτιά.
Το 2015, στο αποκορύφωμα της ελληνικής κρίσης, όταν η χώρα χρειάζεται ένα τρίτο
πακέτο διάσωσης και όλος ο κόσμος τσατιζόταν με την συμπεριφορά του του σούπερ σταρ του
υπουργού Οικονομικών Γιάνη Βαρουφάκη, ο Μπουτάρης περιόδευσε σε γερμανικές εφημερίδες, σαν τον «καλό Έλληνα». Είναι πραγματικά ένας; Ο Μπουτάρης ανυψώνει
τα τατουάζ πόδια από μπροστά από τα πόδια της καρέκλας που κάθεται. «Καλός
Ελληνας», δεν έχω ιδέα τι θα πει
αυτό." Είναι επιχειρηματίας και θέλει να κάνει τα πράγματα όλα σαν
επιχειρηματίας. Η εβραϊκή ιστορία είναι μια καλή ιστορία για δουλειές. Κατά καιρούς, η εβραϊκή
κοινότητα στη Θεσσαλονίκη αριθμούσε 100.000 ανθρώπους. Μέχρι το τέλος του
Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου, όπου το
95% εξοντώθηκε - ή κατάφερε να δραπετεύσει. Μετά από αυτό, δεν υπήρξε η
παραμικρή υπενθύμιση της εβραϊκής ιστορίας στη πόλη. Η Θεσσαλονίκη έκτισε το
Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο πάνω στο Εβραϊκό
νεκροταφείο. Τίποτα δεν πρέπει να μας θυμίζει, ότι τότε οι ελληνικές αρχές
στήριξαν τους Γερμανούς να καταστρέψουν την Εβραϊκή κληρονομιά
της πόλης.
Η έξοδος ξεκίνησε το 1917 μετά τη μεγάλη πυρκαγιά, όταν
πολλοί Εβραίοι ζήτησαν την τύχη τους στη Δυτική Ευρώπη. Ο Γάλλος λαμπρός Νόμπελίστας
λογοτέχνης Patrick Modiano είναι
απόγονος των Σεφαραδικών Εβραίων από τη Θεσσαλονίκη. Αρκετά καλή προϋπόθεση για
να κερδίσεις χρήματα, λέει ο έμπορος κρασιού στο δημαρχείο. Εν τω μεταξύ,
100.000 Εβραίοι επισκέπτονται την πόλη κάθε χρόνο. 30.000 από το Ισραήλ, τα
υπόλοιπα από την Αμερική και την Ευρώπη. "Οι Τούρκοι και οι Εβραίοι
ψάχνουν τις ρίζες τους", λέει. "Οι Τούρκοι έρχονται με παλιούς χάρτες
της πόλης και αναζητούν τα σπίτια των προγόνων τους".
Πάνω απ 'όλα, οι Τούρκοι στη Θεσσαλονίκη αναζητούν τα
ίχνη του ιδρυτή του κράτους τους. Ο Κεμάλ Ατατούρκ ήταν δικτάτορας, λέει ο
Μπουτάρης, αλλά οι Τούρκοι τον αγαπούν τι να κάνουμε . «Όταν περισσότεροι από ένα εκατομμύριο Έλληνες πηγαίνουν
κάθε χρόνο στην Κωνσταντινούπολη για να επισκεφθούν την Αγία Σοφία, γιατί να
μην έχουμε και εμείς ένα κέρδος από τον Ατατούρκ;»
Έτσι, η Δημοτική Αρή της πόλης έπεισε τις
Turkish Airlines, να προγραμματίσει δύο πτήσεις καθημερινά από την
Κωνσταντινούπολη προς Θεσσαλονίκη. Το
σπίτι στο οποίο ο γιος του υπαλλήλου Μουσταφά Κεμάλ, γεννήθηκε το 1881, όπου
και έζησε με την ίδια την οικογένεια του
σε αρκετά πιεσμένες και μέχρι μετά το
θάνατο του πατέρα του το 1888 , είναι πλέον μέρος του κτιριακού συγκροτήματος
που ανήκει στον τουρκικό προξενείο.
Στο μουσείο βρίσκονται τα κουτάλια σούπας του Ατατούρκ προστατευμένα
από γυαλί και το βραδινό κοστούμι του Ατατούρκ. Η μητέρα του κάθεται σαν κέρινο
ομοίωμα επάνω σε ένα ντιβάνι. Στην αυλή βρίσκεται ένα δέντρο, κάτω από το οποίο
υποτίθεται ότι έπαιξε ο νεαρός Ατατούρκ, τουλάχιστον στο σημείο αυτό έτσι
αναφέρει μια πλάκα. Το 2016 επισκέφθηκαν το σπίτι εκατό χιλιάδες Τούρκοι, λέει ο Μπουτάρης.
Ξοδεύουν χρήματα. "Δεν με νοιάζει αν αρέσει στους Έλληνες
ο Atatürk ή όχι." Ο καλός Έλληνας πάντα ρωτάει πρώτα τι του φέρνει μια
επένδυση.
Δεν μπορούσε να υπολογίσει έτσι ξαφνικά τι κόστισε στη
πόλη η κρίση μες τους πρόσφυγες. Η Θεσσαλονίκη βρίσκεται στη Βαλκανική οδό,
όπου πολλοί πρόσφυγες δοκιμάζουν ακόμα την τύχη τους, αν και η διαδρομή είναι τώρα
και ένα χρόνο κλειστή [μπλοκαρισμένη από τα κράτη μέλη της ΕΕ]. Όταν τα σύνορα
ήταν κλειστά στα βόρεια, ο Δήμος πήρε πρόσφυγες σε καταυλισμούς γύρω από τη
Θεσσαλονίκη. Η Ελλάδα δεν είναι ονειρεμένος προορισμός. Οι 60.000 πρόσφυγες που
επί του παρόντος μένουν στη χώρα δεν θέλουν να παραμείνουν – έχουν κολλήσει [γραφειοκρατικά].
Οι άνθρωποι ήθελαν να πάνε στη Γερμανία, η οποία
εξασφάλιζε με το επιχειρηματικό πνεύμα στην πόλη [ελπίδες για διαβίωση]. Διαμορφώθηκε
γρήγορα ένα σύστημα διακινητών, ταξί ή απλοί οδηγοί μετέφεραν τους πρόσφυγες
στα σύνορα για 15 ευρώ. Είναι ένα από τα πολλά τοπικά συστήματα που δημιουργήθηκαν για να βγάλουν χρήματα με ανθρώπους κατά
μήκος της διαδρομής των Βαλκανίων. Ο Μπουτάρης προτιμά να συνεργαζετε με τους
λίγους που θέλουν να μείνουν. Μπορεσε και έβαλε πολλους από αυτούς σε
διαμερίσματα της πόλης και έμειναν για αρκετό χρονικό διάστημα. Τα παιδιά τους
πηγαίνουν στο σχολείο τα απογεύματα όταν τα ελληνικά παιδιά είναι ήδη στο σπίτι
τους. Μαθαίνουν μουσική, μαθηματικά και δύο γλώσσες. "Η Θεσσαλονίκη έχει
πάντα να λέει ένα «καλωσόρισες» στους
μετανάστες, έχουμε εμπειρίες με τέτοια πράγματα", λέει ο Μπουτάρης. Δεν
πιστεύει ότι η πόλη είχε οποιοδήποτε κόστος από τους πρόσφυγες. Όλα πληρώθηκαν
από τα Ηνωμένα Έθνη και την Ευρωπαϊκή Ένωση. Ο δήμος έχει επωφεληθεί στο τέλος.
"Αυτοί οι άνθρωποι τρώνε, ντύνοντε, πηγαίνουν στα καφέ. Πολλοί έχουν
κερδίσει χρήματα από αυτούς. "
Οι Γερμανοί, λέει ο Μπουτάρης, το βλέπουν λίγο στραβά.
Πάντα ρωτούν πρώτα για το κόστος ενός πράγματος. Του αρέσουν οι Γερμανοί, του
αρέσει ο τρόπος που επιλύουν τα προβλήματα τους. Του αρέσει και το κρασί από την
περιοχή Mosel. "Οι Γερμανοί έχουν δεσμευτεί, είτε θέλουν είτε όχι, να
ηγηθούν της Ευρώπης." Δυστυχώς, μερικές φορές δεν ήξεραν πώς να συμπεριφερθούν
σωστά. Αλλά καταφέρνομε σιγά σιγά και επικοινωνούμε ό ένας με τον άλλο.
---------------------------
---------------------------
