Γάμος ή φιλία.
Geoffroy de Lagasnerie:
Η οικογένεια συχνά μας περιορίζει περισσότερο απ' ό,τι μας εμπλουτίζει, λέει ο Γάλλος φιλόσοφος Geoffroy de Lagasnerie. Η φιλία πρέπει να μετακινηθεί προς το κέντρο. Να κάνουμε τους ανθρώπους να θέλουν να δοκιμάσουν κάτι καινούργιο.
Μια συνέντευξη από την Annika Joeres
Γιατί δημιουργούμε οικογένεια. Ποιος πιστεύει πραγματικά ότι σχεδόν κανείς δεν δημιουργεί οικογένεια οικειοθελώς ή το αντίθετο;
Geoffrey de Lagasnerie: Δεν πρέπει ποτέ να συγχέουμε αυτό που πραγματικά είμαστε με αυτό που μας έχει κάνει η κοινωνία. Η ιδέα μας για το τι θα μπορούσαμε να είμαστε και πώς θα μπορούσαμε να ζήσουμε είναι πολύ φτωχή και περιορισμένη. Πολλοί δεν σκέφτονται καν ότι θα μπορούσαν να ζήσουν μια ζωή πέρα από την παραδοσιακή οικογένεια. Και όλοι όσοι η ζωή τους δεν ταιριάζει με την εικόνα μιας οικογένειας με παιδιά πρέπει να δικαιολογούνται συνεχώς: Γιατί δεν θέλετε παιδιά; Γιατί δεν θέλετε να συγκατοικήσετε με τον σύντροφό σας; Κάθε εναλλακτικό μοντέλο αντιμετωπίζεται κριτικά και οι άνθρωποι που το ζουν το αισθάνονται ως ήττα. Έτσι πολλοί παραμένουν σε αφόρητες καταστάσεις και χάνουν τη δική τους ζωή.
Τι ρόλο έπαιξε η βαθιά φιλία σας με τον σύντροφό σας, τον φιλόσοφο Didier Eribon,( Retour à Reims 2017) και τον συγγραφέα Édouard Louis ( Qui a tué mon père. Éditions du Seuil, Paris 2018).
De Lagasnerie: Τα Χριστούγεννα είναι ένα καλό παράδειγμα των αλυσίδων της οικογενειακής-κανονικότητας της κοινωνίας μας: η μεγάλη πλειοψηφία βρίσκει αυτές τις γιορτές με τους γονείς, τους θείους και τις θείες τρομερές, αλλά δεν τολμά να τις περάσει χωρίς αυτούς. Αυτό θα σήμαινε ότι θα έσπαγε ένα ταμπού. Εγώ λέω: προχωρήστε και κάντε το. Γιορτάστε με φίλους και φίλες! Θα μπορούσαμε όλοι να ζήσουμε πολύ πιο ελεύθερα και χειραφετημένα. Αντ' αυτού, πολλοί ακολουθούν τον φαινομενικά προκαθορισμένο δρόμο: σπουδές, γάμος, παιδιά, αγορά σπιτιού ή διαμερίσματος. Και είναι δυσαρεστημένοι με αυτό.
Δηλαδή η η οικογενειακή ζωή δεν μπορεί επίσης να σας κάνει ευτυχισμένους;
De Lagasnerie: Φυσικά υπάρχουν και ευτυχισμένοι άνθρωποι μέσα σε οικογένειες. Το βιβλίο μου απευθύνεται στους αντιφρονούντες, σε εκείνους που υποφέρουν από την οικογενειακή νόρμα, σε εκείνους που στην πραγματικότητα θα προτιμούσαν να περνούν τον χρόνο τους με καλούς φίλους και όμως δεν το κάνουν. Πιστέψτε με, υπάρχουν πολλοί από αυτούς. Υπάρχει ένας μεγάλος κρυφός πόνος. Σε μια πιο ελεύθερη κοινωνία, θα μπορούσαμε να βλέπουμε τα μέλη της οικογένειας σαν γνωστούς: Αν με γεμίζουν, μου κάνουν καλό, συνεχίζω να τους βλέπω - διαφορετικά κάνω χωρίς τον θείο ή ακόμα και τη μητέρα. Επί του παρόντος, όσοι υποφέρουν συχνά δεν έχουν ιδέα για το πώς θα μπορούσε να μοιάζει μια εναλλακτική ζωή.
Η εικόνα της οικογένειας έχει γίνει πολύ πιο ανοιχτή τις τελευταίες δεκαετίες. Υπάρχει -τουλάχιστον στη Δυτική Ευρώπη- ο γάμος για όλους, για παράδειγμα, και το δικαίωμα στην υιοθεσία έχει επίσης χαλαρώσει.
De Lagasnerie: Ναι, αλλά ακόμη και αυτά τα μοντέλα παραμένουν στον συντηρητικό τρόπο λειτουργίας. Τα ομοφυλόφιλα ζευγάρια συμπεριφέρονται όπως όλοι οι άλλοι, ο τρόπος ζωής τους είναι ως επί το πλείστον παρόμοιος με το παραδοσιακό μοντέλο. Έχουμε περισσότερες ετεροφυλόφιλες φίλες που δεν είναι σε οικογένειες από ό,τι ομοφυλόφιλους σε συνεργασίες. Έτσι, ο τρόπος ζωής προφανώς καθορίζει περισσότερα για το άτομο από ό,τι ο σεξουαλικός του προσανατολισμός. Υπάρχει μια κοινωνική ηγεμονία.
Τι εννοείτε με αυτό;
De Lagasnerie: Πολλά ζευγάρια βάζουν τη σχέση τους πάνω απ' όλα, δεν μένει σχεδόν καθόλου χώρος για τους φίλους. Σύμφωνα με μελέτες, οι άνθρωποι σε σχέσεις συναντούν τέσσερις φορές λιγότερους ανθρώπους από ό,τι οι εργένηδες, γεγονός που αποτελεί τεράστια απώλεια για το μυαλό και τη συναισθηματική ζωή. Δεν εξαντλούμε καν τις εναλλακτικές μας επιλογές. Στο βιβλίο μου προτείνω μια διαφορετική αντίληψη για τη ζωή, βασισμένη στη σχέση μεταξύ του Didier, του Édouard και εμού. Μια ζωή στην οποία η φιλία βρίσκεται στο επίκεντρο μου φαίνεται πολύ πιο πλούσια από μια ζωή που επικεντρώνεται εξ ολοκλήρου στο οικογενειακό σύμπαν. Γιατί, για παράδειγμα, οι περισσότεροι άνθρωποι δεν πάνε ποτέ διακοπές με φίλους - χωρίς σύντροφο; Γιατί δεν συζητούν περισσότερο με ομοϊδεάτες τους; Πολλά μεγαλειώδη πνευματικά έργα προέκυψαν μόνο μέσω ανταλλαγής- οι φιλίες είναι μια ανεξάντλητη πηγή, συμπεριλαμβανομένων των πνευματικών. (Γιατί λοιπόν δεν ενθαρρύνονται από το κράτος εξίσου με τους γάμους; Νομίζω ότι το κράτος πρέπει να προωθεί τις φιλίες.)
Πώς θα μπορούσε να γίνει αυτό;
De Lagasnerie: Το κράτος θα μπορούσε να αναβαθμίσει τις φιλίες, για παράδειγμα να δημιουργήσει ένα υπουργείο φιλίας. Θα μπορούσε να δημιουργήσει ένα είδος νομικού σωματείου στο οποίο οι άνθρωποι μπορούν να εισέλθουν ως φίλοι, θα μπορούσε να δώσει φορολογικά πλεονεκτήματα στους καλούς φίλους και να διευκολύνει την αμοιβαία κληρονομιά. Θα μπορούσαμε να βρούμε εκατοντάδες μορφές που αξίζει να υποστηρίξουμε. Αυτό θα άνοιγε τα μάτια πολλών ανθρώπων και θα ενίσχυε τις φιλίες.
De Lagasnerie: Για μένα, το θέμα είναι να αναγνωρίζουμε τις φιλίες ως σημαντικές και να τις υποστηρίζουμε ανάλογα. Επειδή πρέπει να καλλιεργούνται - πόσο εύκολο είναι να χάσεις έναν φίλο, πόσο δύσκολο είναι να χτίσεις μια πραγματική σχέση. Πολλοί άνθρωποι, ιδίως οι μεγαλύτεροι σε ηλικία άνδρες, μερικές φορές δεν έχουν καθόλου φίλους ή φίλες. Το κράτος δεν θα μπορούσε να ενδιαφερθεί λιγότερο, παρόλο που αυτοί οι άνθρωποι είναι συχνά πολύ μόνοι.
Συμμετείχατε επίσης στο κίνημα "γάμος για όλους". Δεν εδραιώθηκε τελικά και αυτό το ιδεώδες της παραδοσιακής οικογένειας;
De Lagasnerie: Εξακολουθεί να είναι σωστό να χορηγείται αυτό το δικαίωμα. Αλλά η φαντασία μας δεν πρέπει να περιορίζεται σε αυτό το είδος σχέσης, το αντίθετο μάλιστα. Μπορούμε να συνειδητοποιήσουμε πόση θέση μπορούν να έχουν οι φίλοι και οι φίλες στη ζωή μας, πόσο εμπλουτίζουν, πόσο μπορούν επίσης να προστατεύουν τους ανθρώπους σε δύσκολες στιγμές. Αναλύουμε τον συντροφικό έρωτα εδώ και πολύ καιρό. Τι είναι ο σύζυγος; Πώς λειτουργεί το να είσαι γονιός; Αλλά υπάρχουν πολλά περισσότερα. Δεν έχουμε τελειώσει να σκεφτόμαστε τη δύναμη της φιλίας εδώ και πολύ καιρό. Κι εγώ αγαπώ τους φίλους. Ίσως με σεξουαλικό τρόπο, ίσως όχι, αυτό είναι λιγότερο κρίσιμο για μένα.
Το γεγονός ότι είστε ομοφυλόφιλος και επομένως δεν ταιριάζετε στην παραδοσιακή εικόνα της οικογένειας έχει διαμορφώσει τη στάση σας απέναντι στην οικογένεια;
De Lagasnerie: Βρήκα την οικογένειά μου τρομερή και καταπιεστική. Για μένα είναι απελευθερωτικό να ταξιδεύω με τους στενούς μου φίλους και να συζητάμε πράγματα για νύχτες ολόκληρες.
Τι συζητάτε; Για την οικογένεια;
De Lagasnerie: Ξέρετε, οι άνθρωποι με πολλούς φίλους είναι πιο δραστήριοι πολιτικά και συνήθως πιο προοδευτικοί. Οι νέοι φοιτητές, για παράδειγμα: Ψηφίζουν πιο συχνά κόμματα που θέλουν να αναδιανείμουν τον πλούτο. Συχνά απομακρύνονται από αυτό όταν δημιουργούν οικογένειες.
Δεν είναι φυσιολογικό να αλλάζουν οι προτεραιότητες κατά τη διάρκεια μιας ζωής;
De Lagasnerie: Δεν χρειάζεται να είναι έτσι. Όπως και να έχει, το καθοριστικό για την κοινωνία είναι πάντα το πώς ζουν οι άνθρωποι, όχι το τι λένε. Για παράδειγμα, υπάρχουν καθηγητές που ισχυρίζονται ότι είναι αριστεροί αλλά ταπεινώνουν τους φοιτητές τους. Ή πάρτε τη λεγόμενη σεξουαλική επανάσταση: έφερε κάποιες ελευθερίες, αλλά το κρίσιμο πράγμα παρέμεινε αμετάβλητο - ο τρόπος ζωής, οι σχέσεις μεταξύ τους. Εξάλλου, έχει ερευνηθεί εδώ και καιρό πώς οι άνδρες κυριαρχούσαν στις κομμούνες του '68. Μια ελεύθερη σεξουαλικότητα δεν αλλάζει μια ζωή. Το οικογενειακό μοντέλο παρέμεινε ως στερεοτυπικό πλαίσιο και εξακολουθεί να περιορίζει τις σχέσεις μας μέχρι σήμερα.
Καθορίζει τι είναι δυνατό και τι όχι: ένα άρρωστο παιδί θεωρείται καλός λόγος για να μην έρθει κανείς στη δουλειά το πρωί, η ανησυχία για έναν φίλο λιγότερο.
Οι συντηρητικές και ακόμη και οι ακροδεξιές εκδόσεις στη Γαλλία σας επιτέθηκαν σκληρά μετά την έκδοση του βιβλίου σας, τα σχόλια κάτω από άρθρα όπως στο Valeurs actuelles είναι εντελώς βάναυσα. Γιατί η οικογένεια είναι τόσο ενοχλητική;
De Lagasnerie: Έλαβα επίσης εκατοντάδες μηνύματα από ανθρώπους που έλεγαν: Τι ωραία που κάποιος μιλάει για τη φιλία και φιλοσοφεί. Αλλά η αντίδραση των δεξιών είναι στην πραγματικότητα πολύ πιο έντονη από ό,τι στα άλλα βιβλία μου, τα οποία είναι εξίσου επικριτικά για την κοινωνία. Αλλά αυτό μάλλον με διασκέδασε: Την ημέρα που τρία εκατομμύρια άνθρωποι βγήκαν στους δρόμους εδώ στη Γαλλία κατά της μεταρρύθμισης του συνταξιοδοτικού συστήματος, τα δεξιά μέσα ενημέρωσης έγραψαν κύριο άρθρο για το πώς θέλω να καταστρέψω την οικογένεια. Αλλά εγώ δεν θέλω να καταστρέψω τίποτα, θέλω να καταστήσω δυνατές νέες σχέσεις. Οι τρεις μας ζούμε στη φιλία μας σαν σε ένα μικροσύμπαν - αλλά ανοιχτό σε όλους τους άλλους. Θέλω να κάνω τους ανθρώπους να θέλουν να δοκιμάσουν κάτι καινούργιο.
