Άνοιξη
των λαών
Ο ποιητής Ernesto
Cardenal πέθανε σε ηλικία 95
ετών.
Νικαράγουα. Ο
Μαρξιστής και ο Χριστιανός δεν μπορούσε
διαφορετικά να βοηθήσει, χωρίς να γίνει
πολιτικός στη χώρα του.
Ισχύει σε μια
Επισκοπή στη Λατινική Αμερική και πέραν
αυτής, που συνεργάζεται με αντιδραστικές
αρχές που εγγυώνται ότι η δύναμη της
Εκκλησίας ως μέρος του κατεστημένου
παραμένει απαραβίαστη και απαραίτητη.
Με ένα μπερέ στο
κεφάλι και ένα λευκό πουκάμισο των
αγροτών Solentiname, ο Cardenal αφήνει μια έντονη
εντύπωση στη Φρανκφούρτη διότι, παρά
τη σαφήνεια του λόγου του, διαλογίζεται
μάλλον παρά μιλάει. Αυτό που λέει φαίνεται
ήσυχο και δεσμευτικό, όχι ειρηνιστικό,
αλλά ήρεμο ειρηνικό, χαμογελαστό και
φιλικό. Παραμένει δεσμευτικό επειδή τα
χριστιανικά μηνύματα, ειδικά τα δικά
του, θα πρέπει να συμφιλιώσουν, αν
μπορούν.
Συνώνυμο με
την αγάπη
Πάνω από ένα
χρόνο νωρίτερα, η «άνοιξη των λαών» είχε
αρχίσει στην πατρίδα του Cardenal, στη
Νικαράγουα. Ετσι ονομάζει τη πτώση της
δικτατορίας του Σομόζα από το Front of
Liberation Front (FSLN), το οποίο δεν είναι
ικανοποιημένο από την ανατροπή του
τυράννου, αλλά θέλει επίσης να ανατρέψει
τις συνθήκες υπό τις οποίες ήρθε ο Somoza
στην εξουσία. Και οι οποίοι συσχετισμοί
στη κοινωνία τον εξουσιοδότησαν να
είναι κυβερνήτης, κακοποιός και "γιος
σκύλου" των Ηνωμένων
Πολιτειών για δεκαετίες.
Σε μια τέτοια
αλλαγή, ο Cardenal δεν θέλει να είναι
παρατηρητής, αλλά συμμετέχων. Στη
Φρανκφούρτη αντιτίθεται στην καταγγελία
ότι η επανάσταση είναι τρομοκρατία, με
τη μεγαλύτερη αξιοπρέπεια που ισχύει
γι' αυτόν σαν Χριστιανό: η επανάσταση
είναι συνώνυμο της αγάπης επειδή δεν
μπορεί κανείς να υπηρετήσει τον Θεό
χωρίς δικαιοσύνη.
Πόσο συχνά
λέγεται αυτό, αλλά και πόσο σπάνια
δίνεται ενέργεια για την πραγμάτωσή
του; Ο Cardenal είναι τόσο πειστικός που η
αίθουσα σιωπά με έκπληξη. Σπάνια ακούγόταν
τότε μια εξήγηση του
αυτονόητου από ένα τέτοιο
στόμα. Αυτός ο νικητής δε ρωτάει μόνο
στο ποίημά του "Ψαλμός 57 (58)": "εσεις
πατριάρχες και κυριοι υπερασπιστές των
δικαιωματων και της
τάξης, δεν είναι το δικαίωμά σας ταξικό
δικαίωμα;", αλλα δεν του αρέσει μια
απλή blasé παραμονή στο λόγο για τη
ματαιότητα και μόνο, αλλά ενεργεί επειδή
ξέρει πολύ καλά τι χρειάζεται. Ο χρόνος
σε ένα νησί
στο Αρχιπέλαγος του
Solentinamer, όπου ίδρυσε μια χριστιανική
κοινότητα των φτωχών, των αγροτών και
των ψαράδων στα μέσα της δεκαετίας του
1960, θα μπορούσε να είναι μόνο χρήσιμη.
Πνεύμα και
προφητεία
Αμέσως
μετά τη νίκη του FSLN στις 19 Ιουλίου
1979, ο Cardenal κατέστη διαθέσιμος σε μια
κυβέρνηση εθνικής ανανέωσης υπό τον
Daniel Ortega ως Υπουργό Πολιτισμού. Σε αυτούς
τους μήνες, ο πολιτισμός δεν σημαίνει
μουσείο, θέατρο ή μουσική, αλλά αλβαβητισμός
και (παιδεία). Η προώθηση κυρίως στις
ταξεις των αγροτών ακολουθεί τη θεολογία
της απελευθέρωσης, ευρέως διαδεδομένη
στην Κεντρική Αμερική και στηρίζει τη
λαϊκή εκκλησία. Cardenal λέει στους συλλέκτες
βαμβακιού στην περιοχή Chinandega: πάρτε
τους νέους 'Αλφαβητάριους' που σας
στέλνουμε σαν αδελφούς σας, ζείτσε μαζί
τους κάτω από μια στέγη. Θα μάθετε γρήγορα
πόσο θα σας βοηθήσουν.
Ήταν συγκλονιστική
για την πατριαρχία της εκκλησίας στη
Ρώμη η βεβαιότητα που εμφανίζονταν
πάντα στα κηρύγματα του Καρντάλ, στα
γραπτά του, στα ποιήματα και τις ιστορίες
του, ότι η συμμετοχή στην επανάσταση
σήμαινε να πίστη στον Ιησού Χριστό. Ο
Πάπας Ιωάννης Παύλος Β' αισθάνεται
προσβεβλημένος και τον
καλεί και του απαγορεύει να ασκήσει την
ιεροσύνη το 1985. Διαρκεί μέχρι το 2019 όπου
ο Πάπας Φρανσίσκος θα καταργήσει αυτό
τον κανονισμό και θα τον αποκαταστήσει.
Κάποια από τα
ποιήματα του Cardenal γίνονται πολιτικά
φυλλάδια, φτάνουν σε
τέτοιο σημείο πολιτικής έκστασης που
κάποιος αισθάνεται να διαβάζει το Pablo
Neruda, το «Μεγάλο Τραγούδι». Στο έργο του
"Αποκάλυψη", για παράδειγμα, ο
Cardenal διατυπώνει: "Και οι σεισμογράφοι
κατέγραψαν έναν μεγάλο σεισμό και όλοι
οι τεχνητοί πλανήτες έπεσαν στη γη. Και
ο Πρόεδρος του Εθνικού Συμβουλίου
Ακτινοβολίας, ο Διευθυντής της Επιτροπής
Ατομικής Ενέργειας, ο Υπουργός Άμυνας
- όλοι κρύβονταν στις σπηλιές τους ».
Και ενώ στο Neruda
εξηγείται μέσα από μια ποιητική αρχέγονη
δύναμη, μέχρι που μπορεί να πάει μια
πολιτισκή αποστολή, ο Cardenal είναι απρόθυμος
να σταματήσει εκεί. Παραμένει προγραμματικός
και προφητικός. Αλλά φαίνεται αμφίβολο
αν ήθελε να υποστηρίξει στα τελευταία
του χρόνια αυτό που τον οδήγησε κάποτε
κυριολεκτικά να απελευθερωθεί μέσα από
την ποίησή του.
Πίστη στο
ευαγγέλιο
Η ρήξη με τον
Daniel Ortega, τον οποίο αποκάλεσε δικτάτορα
όταν προσπάθησε να υπερασπιστεί την
προεδρία του το 2006 με βία, δεν θα πρέπει
να θεωρηθεί σαν απόρριψη του Σαδινισμού.
Ο Cardenal το τονίζε πάντα αυτό. Η εμπνευσμένη
δύναμη και η πίστη στο μέλλον του
Σαντινισμού τρεφόταν κατά τη δεκαετία
της επανάστασης μεταξύ 1979 και 1989 απο το
ότι πολλοί διανοούμενοι έδειχναν
αλληλεγγύη με τους πρωταγωνιστές τους.
Υπήρξαν συγγραφείς
όπως ο Σέργιο
Ραμίρεζ που ήθελε ακόμη να υπηρετήσει
και ως αντιπρόεδρος της χώρας. Ο Ερνέστο
Καρντάλ ήταν εκείνος που τα ενίσχυσε
με την ηθική του εξουσία, την πίστη στο
ευαγγέλιο και την ακλόνητη πεποίθηση
για τη δύναμη της δικαιοσύνης.
