Το κυκλοφοριακό στη Θεσσαλονίκη: Fuck everyone anywhere! Τhe situation is desolate. Διάβασμα σε 2,5’

Τα έντομα, οι άνθρωποι και τ’ αυτοκίνητα. 
Η πόλη που δεν ανήκει στα αυτοκίνητα αλλά στους πεζούς είναι η πόλη του μέλλοντος, όσες  smart cities και αν  θέλουν να δημιουργήσουν κάποιοι.

               Διάβασμα σε 2,5‘        THS 07/03/2018, 10/11/2018

Ο Hermann Knoflacher επιδεικνύει την ανακάλυψή του, το "walkmobile

Ας αναρωτηθούμε πραγματικά κάτι. Βρίσκουμε με κάποιο τρόπο λογικό πώς συμπεριφέρονται οι οδηγοί αυτοκινήτων?  Πώς φωνάζουν ο ένας στον άλλο όταν ανταγωνίζονται για λίγα μέτρα χώρου ή για συμπεριφορά που ο ίδιος ο ‘ενάγων’  δείχνει  τα ίδια κατά διαστήματα ? Ας πάμε ένα βήμα παρακάτω: Ας ψάξουμε να δούμε , αν ένας οδηγός  αυτοκινήτου έχει  κοινά  με ένα ας πούμε οργανισμό από το κοινό οικοσύστημα του. Ο οδηγός έχει λιγότερα κοινά με ένα άτομο που περπατάει με τα πόδια, δηλαδή με ένα πεζό, “…από ότι ένας άνθρωπος με ένα έντομο. Κανένα έντομο δεν θα καταστρέψει οικειοθελώς το οικοσύστημά του, κανένα έντομο δεν θα δηλητηριάζει συστηματικά το περιβάλλον των ίδιων των απογόνων του.”¹

Απόλαυσε την οδήγηση και νοιώσε ελεύθερος στους δρόμους σαν ελεύθερος πολίτης – easy rider- που πρέπει να είσαι. Ναι!

Ο οδηγός το κάνει αυτό. Δεν υπερασπίζεται το περιβάλλον στο οποίο μεγαλώνουν τα παιδιά του, αλλά τα αφήνει στο έλεος της καταστροφής του αστικού περιβάλλοντος (θόρυβος, δονήσεις, ατμοσφαιρική ρύπανση) από τα αυτοκίνητα. Η αρνητική επίδραση επί της ψυχοσύνθεσής του μέχρι και που μπαίνει μέσα στο σπίτι του, στην οικογένειά του  με ότι αυτό συνεπάγεται, θεωρείται ασήμαντη και όμως. Από εκεί ξεκινούν οι περισσότεροι καυγάδες σε μια οικογένεια που ζει σε μια μεγαλούπολη με τα αρνητικά προβλήματα της αστικότητας που παράγει ο ίδιος πλέον.  Γίνεται και πάλι άνθρωπος  όμως , όταν βγαίνει από το αυτοκίνητο?

Το αυτοκίνητο έχει κολλήσει στον εγκέφαλό μας σαν ιός λέει ο κ. Knoflacher.” Και όχι οπουδήποτε, αλλά ακριβώς εκεί όπου δεν μπορούμε πλέον να τον φτάσουμε με λογικά επιχειρήματα. Όταν πρόκειται για το αυτοκίνητο, αντιδρούμε περισσότερο ρηχά  από τους ανθρώπους της Παλαιολιθικής Εποχής, δηλαδή σύμφωνα με την φυλετική μας ιστορία πολύ πιο πριν από την εξέλιξη των ανώτερων όντων."

Και το ζητούμενο δεν είναι να καταργήσουμε το αυτοκίνητο. Προφανώς και όχι, αλλά να προσπαθήσουμε και να τα καταφέρουμε να αλλάξουμε τις ιεραρχίες χρήσης του σε διάφορες καθημερινές περιόδους της καθημερινής διαβίωσής μας, και εν πάση περιπτώσει, γιατί το αυτοκίνητο να μη καταλαμβάνει τόσο χώρο όσο ένα ποδήλατο ή ένας-δύο πεζοί. Ποιο το τελικό πλεονέκτημά του σε τελική ανάλυση?

“Δεν έχουμε πλέον τον απέραντο  χρόνο να επιτύχουμε έναν μετασχηματισμό στη κοινωνία, δηλαδή να πείσουμε τους ανθρώπους με πληροφορίες και πεποίθηση να αλλάξουν οικειοθελώς τη συμπεριφορά τους βήμα προς βήμα. Αρχίζουμε να πιστεύω στη διακοπή απλά, στο να τα σπάσω με το κατεστημένο. Φυσικά, αυτό συνδέεται με τις μεταβαλλόμενες συνθήκες πλαισίου, και αυτό είναι μια ευφημιστική λέξη, που αυτή είναι οι “απαγορεύσεις”. Φωνάζουνε και εκδηλώνονται αρνητικά για τη λεγόμενη  οίκο-δικτατορία. Αλλά πρέπει να το συνηθίσουμε, γιατί τρώμε και καίμε ήδη το μέλλον των παιδιών, των παιδιών μας και των εγγονιών μας  ...”

Τείνουμε να πούμε επιτέλους: λιγότερα αυτοκίνητα και άλλα, διαφορετικά  αυτοκίνητα, όχι εκείνα με 200 hp, όπου θα ήταν αρκετό και 50 hp για μια επαρκή διαβίωση δική μας και των άλλων. Το αυτοκίνητο είναι ένα μέσο μεταφοράς για να φτάσουμε  από το σημείο  Α στο σημείο Β. Αλλά το έχουμε κάνει ένα σύμβολο status, έτσι ώστε να διαφημίζονται και να πωλούνται σαν τέτοια, αφού και στη χώρα προέλευσης τους έτσι πωλούνται.  Και ως ανώριμοι καταναλωτές πρώτον μιμούμεθα  και πέφτουμε σε αυτή τη λούμπα.

Όπως μπορούμε  να δούμε και  από  μια γνωστική ασυμφωνία: Λένε λοιπόν οι πολίτες αν συζητήσεις σύντομα μαζί τους, “ναι ναι, καταλαβαίνουμε ότι δεν χρειαζόμαστε του πολλούς ίππους (hp)”, και όμως αγοράζουν τέτοια αυτοκίνητα. Γι' αυτό η βοήθεια για αυτούς τους ανώριμους είναι  ότι πρέπει να τους απαγορεύσουμε να προχωρούν σε τέτοια ενέργεια. Δεν είναι χαρακτηριστικό ολοκληρωτισμού αλλά χαρακτηριστικό συνειδητής πολιτικής κυβερνησιμότητας υπό προφανώς  άλλες  οικολογικά προσαρμοσμένες νεοφιλελεύθερες συνθήκες.  Μα που αναφερόμαστε τώρα, σε προσαρμογή νεοφιλελεύθερων πρακτικών? Ναι πάμε πίσω στη λογική μετά το κίνημα του ‘68.  “Get what you can get”,ή αλλιώς fuck everyone everywhere.

Οι αστικοοσχεδιαστές και διαμορφωτές αστικού τοπίου όπως και οι αστικοσυγκοινωνιολόγοι που θεωρούν ότι πρέπει να βλέπουν αειφορικά τη πόλη τους αλλά και με αποφασιστικότητα στο τι προτείνουν, θα πρέπει να κάνουν τη ζωή των οδηγών δύσκολη. Θα μας συγχωρείστε αλλά δεν πάει άλλο. Τέλος.

Διαδηλωτής ενάντια στην ατμοσφαιρική  ρύπανση από τα ντίζελ αυτοκίνητα 2018. DPA

Και κάτι άλλο, ας κάντε τη στάθμευση και παρκάρισμα στην άφιξη του  στόχου της διαδρομής τόσο ακριβό που να το σκεφτεί πριν μπει στο αυτοκίνητο για να οδηγήσει. Όμως όχι με ΜΜΕ όπως είναι ο Παλαιολιθικής  Εποχής Μεταφορικός Δημόσιος  Φορέας της Θεσσαλονίκης ΟΑΣΘ. Θα σκεφτούμε ότι έτσι παίρνουν το αυτοκίνητο και πάνε κάπου αλλού, σε ένα άλλο περιφερειακό εμπορικό κέντρο. Φυσικά θα πρέπει να είναι μια πολιτική χωρικής κάλυψης αυτό το εργαλείο.  Εάν γίνει και στην περιφέρεια ακριβό το πάρκινγκ τότε θα έχουμε το επιθυμητό αποτέλεσμα. Οι συγκοινωνιολόγοι και οι αστικοπολεοδόμοι  θα πρέπει να γίνουν δαμαστές (που κάθονται στα γραφεία τους και προτείνουν και σχεδιάζουν άμορφα πράγματα στο CAD π.χ. ποδηλατόδρομους, προστατευμένους και μη που δεν θα γίνουν ποτέ, που(?) στην Β.  Όλγας, στη χειρότερη οδό της πόλης όσο αφορά την ατμοσφαιρική ρύπανση και τις μακροχρόνιες επιπτώσεις στους ποδηλάτες). Να έχουν το θάρρος και την σιγουριά  να βρεθούν σε ένα τσίρκο μέσα στο κλουβί με σαρκοφάγα ζώα, τα οποία στο τέλος θα τα βάλουν  στη σειρά να περπατούν. Είναι δική τους ευθύνη να πείσουν τους άσχετους, στη βιώσιμη αστική ανάπτυξη, πολιτικούς.

Ποιος όμως από αυτούς όλους που τριγυρίζουν και κοκορεύονται ότι κατέχουν το επιστημονικό τους πεδίο μπορούν να το προσπαθήσουν αυτό με ότι ρίσκο υπάρχει υπάρχει για την επαγγελματική τους καριέρα? Δεν γνωρίζω κανένα/καμία  προσωπικά, όλοι με το ρεύμα του “ότι  χρηματοδοτείται εκεί πάμε”. Αυτό δείχνουν τα αποτελέσματα  διαβίωσής μας. Δεν γνωρίζω κάποιον προσωπικά ούτε είναι αυτό μομφή για συγκεκριμένα άτομα. Είναι μομφή για όλους που λένε ότι ασχολούνται, όπως διατυμπανίζουν, με την βιώσιμη αστική ανάπτυξη.

Συμπληρωματικά εν όψη της λειτουργίας του Μετρό, και οψόμεθα που λένε, κάντε την ετήσια κάρτα μετακίνησης τόσο ελκυστική που να μην έχει άλλη επιλογή ο κάτοικος της πόλης.

Και με τα έξυπνα αυτοκινητάκια και με ηλεκτροκίνηση δεν λύνεται το θέμα και θα το δούμε στο μέλλον. Δεν βλέπουμε μόνο local το θέμα  αλλά και global.  Η βιομηχανία τα βλέπει σαν μέρος λύσης των δικών της προβλημάτων και όχι σαν πρόβλημα. Και εν πάση περιπτώσει πως θα διαμορφωθεί ένα Δημόσιος χώρος γεμάτος με αυτόνομα κινούμενα κονσερβοκούτια.

Δημιουργήστε bypass στους δρόμους για διευκόλυνση των πεζών και των ποδηλατιστών και στενώσεις για να δυσχεραίνετε την κατάσταση για τους οδηγούς, στη πόλη. Θα είναι η επαναστατική λύση για την Ελλάδα και θα σας κάνουν άγαλμα απλά και μόνο για  να πετούν κόκκινες μπογιές…

Και όμως μόνο έτσι θα σώσετε τη πόλη. Αλλιώς πείτε μας για άλλη λύση χωρίς να χρονοτριβούμε, δεν αντέχει ο (…) δημότης και η πόλη άλλο.

Δεν γίνεται αυτό, δεν μπορούμε να αφήσουμε πίσω μας ένα τέτοιο κόσμο, ο οποίος θα αναπαράγει μόνο προβλήματα προπάντων με το τι εισπνέει καθημερινά στις πόλεις και που θα πρέπει οι απόγονοι του να βρουν τη λύση κ.ο.κ  και να συνεχιστεί αυτός ο κοινωνικοποιημένος αυτοματισμός και πλέον αλγόριθμος.

Και με το κάπνισμα είχαμε το ίδιο φαινόμενο. Σύμβολο ελευθερίας  ήταν τότε για μας. Εν τω μεταξύ, ας σκεφτούμε για πόσο καιρό εμείς οι παλαιότεροι, που το έφτασαν αυτό ακόμα, καθόμασταν στα αεροπλάνα ή και σε τρένα με καπνιστές γύρω μας και καπνίζαμε και ο ένας  διπλανός μας μη καπνιστής εισέπνεε τον καπνό τω  υπόλοιπων 3 στο κουπέ. Ειδικότερα δε τους κρύους μήνες όταν δεν άναβαν και συνέχεια τα καλοριφέρ βρωμούσαν τα κουπέ της αμαξοστοιχίας τρομερά, και κάποιοι  -σαν καπνιστές τότε- δεν έμπαιναν  ούτε οι ίδιοι στο τραίνο γι’ αυτό το λόγο. Το ίδιο προτείνουμε να γίνει και στα παιδιά μας με τα αυτοκίνητα από μια άλλη οπτική γωνία .

Δεν θα θέλαμε να ακούσουμε, ότι οι γονείς αγαπούν τα παιδιά τους και τι θέλεις να κάνουμε αφού το κράτος δεν μεριμνεί , γιατί μπαίνουμε σε μια άλλη πονεμένη συζήτηση και αν την αρχίσουμε στο τέλος της θα βγούμε, αν όχι όλοι, οι περισσότεροι  λαβωμένοι.

Και σαν επίλογο: Διασκεδάστε την συμπεριφορά πεζών - στα πλαίσια ακτιβισμού- σε κάποια πόλη της Νότιο-Ανατολικής  Ασίας, γιατί εκεί τα ίδια προβλήματα έχουν όπως εμείς, αλλά έχουν άλλη αντίληψη αντιμετώπισης πολλές φορές (το τράνταγμα σε μικροκλίμακα που λέγαμε σε ένα άλλο κείμενό μας). Take back the crosswalks(video).

[1]Συγκοινωνιολόγος Hermann Knoflacher.

Τι παραπάνω εισπνέουν “οι καταραμένοι” στη Θεσσαλονίκη. Μόνο με μάσκα στην πόλη οι ποδηλάτες!

Τι αναπνέει ένας ποδηλάτης σε δρόμους της Θεσσαλονίκης. Και αυτό το έργο των Δημάρχων επιτελέστηκε

Το 2015 αγόρασα την πρώτη μου μάσκα για το ποδήλατο. Σήμερα άλλαξα τη μάσκα και αγόρασα για τροπικά κλίματα και ενισχυμένη για αθλητές  σε πόλη που έχουν τάχυστη και βαθειά αναπνοή(Μάσκα 40, φιλτρο για 80 ώρες 15 ευρω).

Έβλεπα μύριζα, ανέπνεα και κάτι δεν μου πήγαινε καλά.  Τι να συμβαίνει με ένα αστικό περιβάλλον σε μια πόλη όσο αφορά τους ποδηλάτες. Αποφάσισα να αγοράσω μία μάσκα  κάλυψης με φίλτρο επειδή ήμουν, λόγω καθημερινής επίσκεψης μου σε κάποια μαθήματα, με το ποδήλατο στο δρόμο. Πότε επί της νέας παραλίας πότε επί της ασφάλτου, και μάλιστα επί κεντρικών οδικών αξόνων με προσανατολισμό ανατολικά - δυτικά, με ότι αυτό συνεπάγεται για το τι καυσαέρια και σωματίδια έβαζα μέσα στους πνεύμονες. Δεν είμαι πλέον καπνιστής τσιγάρων. Τελικά το κατάφεραν όλοι μαζί, η Δημαρχιακή αρχή οι αυτοκινητιστές,  ο ΟΑΣΘ και ο εμπορικός κόσμος με τα logistic  του  να  κάνουμε αρνητική διαφήμιση για τη χρήση του  ποδηλάτου στη πόλη !!!

Μπουκωμένος πάντα, ιδιαίτερα τις νύχτες κατά την διάρκεια του ύπνου και μετά από ποδηλασία δυσκολευόμουν προπάντων στην αναπνοή. Ήταν παράξενο στην αρχή, ντρεπόμουν να πω την αλήθεια, αλλά μετά από 4-5 ήμερες το συνήθισα και δεν νοιαζόμουν ποιος κοίταζε.  Πρέπει να είμαστε σήμερα 4-5 ποδηλάτες που φορούν στο πρόσωπο τέτοια μάσκα, τουλάχιστον τόσους έχω συναντήσει. Όμως αμέσως /ένοιωσα τη διαφορά. Πως? Όταν πήγα στο σπίτι και την έβγαλα – ήταν νύχτα χειμώνα- ένοιωσα να μπορώ να αναπνεύσω. Την επόμενη ημέρα πάλι την φόρεσα και κάποια στιγμή συνάντησα κάποιον γνωστό και σταμάτησα να του μιλήσω. Έβγαλα τη μάσκα και μου ήρθε μια μυρωδιά από καυσαέριο κάψιμο ξύλο και ότι άλλο μπορεί να περιέχει θείο, άνθρακα και κατάλαβα ότι κάτι δεν πάει καλά στη πόλη. Προφανώς και έβλεπα το smog απέναντι στα δυτικά προάστια και το smog των λεωφορείων του ΟΑΣΘ αλλά δεν το συνειδητοποιείς . Το smog δεν έχει σύνορα. Διερευνώντας στο διαδίκτυο, τι φιλτράρει η μάσκα κατά τη διάρκεια της αναπνοής, βρήκα στον ιστότοπο της εταιρείας τα παρακάτω χημικά στοιχεία που αποδεδειγμένα παρακρατούνται από φίλτρο excellent (E), Moderate (M), Good(G) βλέπε πίνακα με τα στοιχεία. Ο κατασκευαστής δίνει 60 ώρες διάρκεια για σωστή λειτουργία της μάσκας, μέσα σε αστικό περιβάλλον με αναπνοή (εισπνοή) 30 Ltr/min. Η κανονική ενός ανθρώπου είναι ca. 20 L/min.

Πηγαίνοντας στο ΑΠΘ για να ρωτήσω κάτι σχετικά με τη ρύπανση  της ατμόσφαιρας  στη πόλη, μπλέχτηκα σε μια συζήτηση για τους ποδηλάτες και τους ανύπαρκτους ποδηλατόδρομους της πόλης με μία καθηγήτρια και με ρώτησε αν θέλω να είμαι δοκιμαστής για μια πτυχιακή εργασία που μόλις ξεκίνησε μια φοιτήτρια, σχετικά με τους ποδηλάτες και τι πολυκυκλικούς αρωματικούς υδρογονάνθρακες   οι ποδηλάτες εισπνέουν κατά τη διάρκεια της ποδηλασίας  στη πόλη της Θεσσαλονίκης. Φυσικά και το έκανα. Μετά από 2  συναντήσεις, επεξηγήσεις το πως θα λειτουργήσει το πρόγραμμα στα πλαίσια της πτυχιακής, ξεκίνησα λοιπόν τις διαδρομές μου έχοντας μια συσκευή (GilAir Plus Personal Air Sampling Pump) στο στήθος μου που προσομοίωνε την αναπνοή και άφηνε τον ατμοσφαιρικό αέρα κατά τη διάρκεια της διαδρομής να εισέρχεται μέσω ενός φίλτρου στη συσκευή. Κάθε ποδηλάτης έπρεπε να είχε κάνει 7 ώρες τουλάχιστον ποδήλατο για να ήταν τα αποτελέσματα significant, να καταγράφει ώρα ξεκινήματος, αφετηρία, προορισμό μέσω ποιων οδών και άφιξη σε ποια ώρα και εγώ σημείωνα και καιρικές συνθήκες.

Τα αποτελέσματα και η πτυχιακή παρουσιάστηκαν τον Νοέμβριο 2017 όπου και παραβρέθηκα, μετά από ευγενή πρόσκληση μου από την καθηγήτρια του Τμήματος, κάτι που με χαροποίησε ιδιαίτερα. Στην παρουσίαση συνάντησα και άλλη μια φοιτήτρια που έκανε και αυτή την πτυχιακή της σχετικά με την ρύπανση της ατμοσφαίρας στη πόλη της Θεσσαλονίκης αλλά για άλλη κοινωνική ομάδα. Θα επανέλθουμε αργότερα σε αυτές τις μετρήσεις. Και μέσα από το μέσο αυτό θέλω να ευχαριστήσω τόσο την κ.  Τ. Παναγ. υποψήφια πτυχιούχο χημείας, όσο και την διευθύντρια του τμήματος  και την επιβλέπουσα καθηγήτρια  της πτυχιακής για την υπομονή τους  σχετικά με τις ερωτήσεις μου.

Όλα τα παρακάτω δεδομένα και γραφήματα έχουν αντληθεί από την πτυχιακή εργασίας της κυρίας Τ. Παναγ., «ΕΚΤΙΜΗΣΗ ΤΗΣ ΕΚΘΕΣΗΣ ΣΕ ΠΟΛΥΚΥΚΛΙΚΟΥΣ ΑΡΩΜΑΤΙΚΟΥΣ ΥΔΡΟΓΟΝΑΝΘΡΑΚΕΣ (ΠΑΥ) ΠΟΔΗΛΑΤΩΝ ΠΟΥ ΚΙΝΟΥΝΤΑΙ ΣΤΟΥΣ ΔΡΟΜΟΥΣ ΤΗΣ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ». Δεν έχει τροποποιηθεί απολύτως τίποτα. Έχουν επιλεχτεί τμήματα  από την εργασία που είναι από όλους κατανοητά.

Καθημερινές, κοινές πηγές βενζο[a]πυρενίου και άλλων πολυκυκλικών υδρογονανθράκων

Για την διερεύνηση λοιπόν της έκθεσης των ποδηλατών στους Παλυκυκλικούς Αρωματικούς Υδρογονάνθρακες (ΠΑΥ), κυρίως μέσω της αναπνοής καθώς και την εκτίμηση των επιπτώσεων στην υγεία τους, έγινε δειγματοληψία αιωρούμενων σωματιδίων, με προσωπικούς δειγματολήπτες (GilAir Plus Personal Air Sampling Pump), από εθελοντές ποδηλάτες, που κινήθηκαν και κατά μήκος δρόμων αυξημένης κυκλοφορίας, στην περιοχή της Θεσσαλονίκης. Συλλέχθηκαν αιωρούμενα σωματίδια αεροδυναμικής διαμέτρου <4μm, σε φίλτρα υαλονημάτων διαμέτρου 37mm, στα οποία στη συνέχεια προσδιορίστηκαν ποσοτικά 12 ΠΑΥ:

1.Φαινανθρένιο

Ph

2.Ανθρακένιο

An

3.Φλουορανθένιο

Fla

4.Πυρένιο

Py

5.Χρυσένιο

Chry

6.Βενζο[α]ανθρακένιο

B[a]An

7.Βενζο[b]φλουορανθένιο

B[b]Fl

8.Βενζο[k]φλουορανθένιο

B[k]Fl

9.Βενζο[α]πυρένιο

B[a]Py

10.Ινδενο[1,2,3 cd]πυρένιο I[1,2,3-cd]

I[1,2,3-cd]Py

11.Διβενζο[α,h]ανθρακένιο

dB[a,h]An

12.Bενζο[ghi]περυλένιο

B[ghi]Pe

Αιωρούμενα σωματίδια στην ατμόσφαιρα: Στην ατμόσφαιρα των αστικών περιοχών εκπέμπονται πλήθος οργανικών ρύπων, προσροφημένοι σε αιωρούμενα σωματίδια. Πολλοί από αυτούς έχουν τοξική, καρκινογόνο ή μεταλλαξιογόνο δράση. Σε αυτή την κατηγορία εμπεριέχονται και οι πολυκυκλικοί αρωματικοί υδρογονάθρακες (ΠΑΥ). Στις αστικές περιοχές υπάρχει ένα πλήθος από στερεά αιωρούμενα σωματίδια. Στερεά αιωρούμενα σωματίδια (Suspended Particulate Matters-SPM) ή αλλιώς αερολύματα (aerosol) θεωρούνται όλα τα σωματίδια στερεά και υγρά, εκτός του νερού, που βρίσκονται σε διασπορά στην ατμόσφαιρας και έχουν αεροδυναμική διάμετρο(d) 0,001- 200 μm. Προς σύγκριση μεγεθών η παρακάτω εικόνα:

Αιωρούμενα σωματίδια και επιπτώσεις στην υγεία: Οι επιπτώσεις των αιωρούμενων σωματιδίων στην υγεία του ανθρώπου καθορίζονται τόσο από το μέγεθός τους όσο και από την χημική τους σύσταση.

• Σωματίδια με d≥10 εισέρχονται στον άνθρωπο μέσω της ρινικής κοιλότητας.

• Σωματίδια με d≤ 10 εισέρχονται στο αναπνευστικό σύστημα, και αποτελούν το εισπνεύσιμο κλάσμα των σωματιδίων.

• Σωματίδια με d≤ 7 διαπερνούν το ανώτερο τμήμα της αναπνευστικής οδού και ονομάζονται θωρακικά σωματίδια.

• Σωματίδια με d≤ 2,5 αποτελούν το αναπνεύσιμο κλάσμα σωματιδίων, που είναι και το πιο σημαντικό από πλευράς επιπτώσεων στην υγεία (Φυτιάνος, Σαμαρά, 2009)_[1].

Από την 11.6.2008 (Directive 2008/50/EC of the european parliament and of the council of 21 May 2008 on ambient air quality and cleaner air for Europe) τίθενται τα όρια – στα Κράτη Μέλη - για τα αιωρούμενα σωματίδια (PM) ως ακολούθως:

Για τα PM10 _[2] αιωρούμενα σωματίδια: Ο μέσος όρος της κάθε ημέρα πρέπει να είναι ≤50 μg/m3 (η τιμή αυτή να μην υπερβαίνεται περισσότερο από 35 ημέρες το χρόνο), ο ετήσιος μέσος όρος να είναι ≤40 μg/m3

Για τα PM2,5_[3] αιωρούμενα σωματίδια: Ο ετήσιος μέσος όρος πρέπει να είναι ≤20 μg/m3.

Πολυκυκλικοί Αρωματικοί Υδρογονάνθρακες (ΠΑΥ): Το μεγαλύτερο ποσοστό των ΠΑΥ στην ατμόσφαιρα βρίσκεται προσροφημένο στα λεπτόκοκκα αιωρούμενα (fine particles) σωματίδια, δηλαδή σωματίδια με αεροδυναμική διάμετρο ≤ 10. Προέρχονται κυρίως από την ατελή καύση οργανικής ύλης (πχ: καύση ορυκτών καυσίμων)

Αντιδράσεις των, προσροφημένων στην σωματιδιακή φάση, ΠΑΥ στην ατμόσφαιρα: Oι ΠΑΥ που είναι προσροφημένοι σε σωματίδια της ατμόσφαιρας υπόκεινται σε διάφορες αντιδράσεις εκ των οποίων οι σημαντικότερες είναι με διάφορα οξειδωτικά (οξείδια του αζώτου με νιτρικό οξύ, οξείδια του θείου, όζον, ρίζες υδροξυλίου κ.α.) που μπορεί να αλλάξουν τις φυσικοχημικές τους ιδιότητες

Πηγές εκπομπών

Ανθρωπογενείς και φυσικές εκπομπές ΠΑΥ:Οι ΠΑΥ σχηματίζονται κυρίως κατά την ατελή καύση ορυκτών καυσίμων ή ξύλου, και κατά την παραγωγή πετρελαϊκών προϊόντων (Manahan, 1994). Η πλειοψηφία εκπομπής των ΠΑΥ στην ατμόσφαιρα οφείλεται σε ανθρωπογενείς πηγές. Εκτός από τους ΠΑΥ που σχηματίζονται και εκπέμπονται από τα καυσαέρια στην ατμόσφαιρα, παράγονται και ΠΑΥ για εμπορική χρήση, περιλαμβάνοντας το ναφθαλένιο, το φλουορένιο, το ανθρακένιο, το φαινανθρένιο, το φλουορανθένιο και το πυρένιο_[4].

Στους ΠΑΥ που παράγονται κατά τη διάρκεια της καύσης του ξύλου, και βρίσκονται στον καπνό, περιλαμβάνονται το ανθρακένιο, το φαινανθρένιο, το διβενζ [α] ανθρακένιο, το διβενζ [α,j] ανθρακένιο, το φλουορανθένιο, το βενζο [ghi] φλουορανθένιο, το βενζο [c] φαινανθρένιο, το βενζο [ghi] περυλένιο, το πυρένιο, το BaP, το ΒβΡ και άλλες ουσίες.(Peters et al., 1981)

Σε ότι αφορά το πυρένιο, είναι γνωστό από τη βιβλιογραφία ότι χαρακτηριστικές πηγές εκπομπής του είναι, κατά κύριο λόγο, τα οχήματα, που λειτουργούν με καύσιμα ντίζελ και βενζίνη, και όχι η κεντρική θέρμανση, που σταματά να λειτουργεί το καλοκαίρι. Η διαφοροποίηση, επομένως, του πυρενίου οφείλεται στην πηγή προέλευσής του, στα οχήματα. Αυτή η μεγάλη συμμετοχή του πυρενίου στο σύνολο των 12 ΠΑΥ υποδεικνύει την μεγάλη συμβολή των οχημάτων στην εκπομπή ΠΑΥ και το καλοκαίρι.

To βενζο[α]πυρένιο παρουσιάζει ιδιαίτερο περιβαλλοντικό ενδιαφέρον, λόγω της μεγάλης τοξικότητάς του και της καρκινογόνου δράσης του. Ο μέσος όρος της συγκέντρωσής του, από το σύνολο των δειγμάτων, βρέθηκε ίσος με 1,297ng/m3. Η συγκέντρωση αυτή ξεπερνά την τιμή στόχο, που θεσπίστηκε από την ευρωπαϊκή ένωση το 2004 και είναι 1ng/m3 (European Directive 2004).

1 mg/m3 = 1000 ng/L; 1 ng/L = 0.001 mg /m3

Μέσες συγκεντρώσεις ΠΑΥ στα δείγματα που συλλέχθηκαν κατά τη θερμή και την ψυχρή περίοδο.

Όπως διαφαίνεται στο παραπάνω διάγραμμα η συγκέντρωση του βενζο[α]πυρενίου στην παρούσα έρευνα βρέθηκε περίπου πενταπλάσια το χειμώνα σε σχέση με το καλοκαίρι. Συγκεκριμένα, την χειμερινή περίοδο, η μέση συγκέντρωσή του ήταν 2,173 ng/m3, ενώ την θερινή 0,421 ng/m3. Η συμμετοχή του βενζο[α]πυρενίου στο προφιλ των ΠΑΥ είναι τριπλάσια την χειμερινή περίοδο σε σχέση με τη θερινή. Ως πηγές βενζο[α]πυρενίου στην ατμόσφαιρα, στη βιβλιογραφία αναφέρονται κυρίως, η οικιακή θέρμανση (ιδιαίτερα με καύση ξύλου) και η βιομηχανία παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας. Το αποτύπωμα του βενζο[α]πυρενίο στην παρούσα έρευνα δείχνει την αυξημένη εκπομπή του από την οικιακή θέρμανση κατά την χειμερινή περίοδο. Όπως φαίνεται στο παραπάνω διάγραμμα, η συγκέντρωση του βενζο[α]πυρενίου στην παρούσα έρευνα βρέθηκε περίπου πενταπλάσια το χειμώνα σε σχέση με το καλοκαίρι.

Τοξικότητα των ΠΑΥ και επιπτώσεις στην ανθρώπινη υγεία: Μέσω της αναπνοής οι ΠΑΥ, εισέρχονται ως προσροφημένες ενώσεις στα αιωρούμενα σωματίδια τα οποία ανάλογα με το μέγεθός τους εισχωρούν στον ανθρώπινο οργανισμό μέσω των αναπνευστικών οδών. Ειδικότερα σωματίδια με αεροδυναμική διάμετρο:

Μετά την είσοδό τους στον οργανισμό οι ΠΑΥ στοχεύουν τους λιπώδεις ιστούς, τα νεφρά και το ήπαρ. Ανεξάρτητα από την οδό χορήγησης, οι ΠΑΥ κατανέμονται γρήγορα και ευρέως στον οργανισμό. Tα επίπεδα BaP(Βενζο[α]πυρένιο ) ^[5] μπορούν να παρατηρηθούν στα περισσότερα εσωτερικά όργανα, από λεπτά έως ώρες μετά τη χορήγηση. Τα υψηλότερα επίπεδα λαμβάνονται στο ήπαρ. Οι μαστοί και άλλοι λιπώδεις ιστοί είναι σημαντικές αποθήκες για τους ΠΑΥ, αλλά λόγω του γρήγορου μεταβολισμού δεν φαίνεται να σημειώνεται μεγάλη συσσώρευση. Για το πυρένιο, η κατανομή στους ιστούς βρέθηκε υψηλότερη στο περινεφρικό λίπος, ενδιάμεσα στο ήπαρ, στους νεφρούς και στους πνεύμονες, και χαμηλότερα στην καρδιά, τους όρχεις, τον σπλήνα και τον εγκέφαλο. Το BaP μπορεί εύκολα να διασχίσει τον φραγμό του πλακούντα, και να έχει τοξική δράση στην ανάπτυξη του εμβρύου (WHO 2002).

Παράδειγμα διαδρομής ποδηλάτη

Το φαιναθρένιο και το βενζο[ghi]περυλενιο, είναι δείκτες εκπομπών από καύσεις βενζίνης. Το βενζο[b]φλουορανθένιο και το φαιναθρένιο πάλι είναι δείκτες εκπομπών από καύσεις ντίζελ. Το πυρένιο εκπέμπεται κυρίως από μηχανές καύσης ντίζελ και βενζίνης, ενώ οι εκπομπές από τις πηγές θέρμανσης δεν επηρεάζουν σημαντικά την ποσοστιαία συμμετοχή του στο σύνολο των 12 ΠΑΥ. Αυτή η μεγάλη συμμετοχή του πυρενίου στο σύνολο των 12ΠΑΥ υποδεικνύει την μεγάλη συμβολή των οχημάτων στην εκπομπή ΠΑΥ και το καλοκαίρι. Η συμμετοχή του βενζο[α]πυρενίου στο προφίλ των ΠΑΥ είναι τριπλάσια την χειμερινή περίοδο σε σχέση με τη θερινή. Ως πηγές βενζο[α]πυρενίου στην ατμόσφαιρα, στη βιβλιογραφία αναφέρονται κυρίως, η οικιακή θέρμανση (ιδιαίτερα με καύση ξύλου) και η βιομηχανία παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας. Το αποτύπωμα του βενζο[α]πυρενίο στην παρούσα έρευνα δείχνει την αυξημένη εκπομπή του από την οικιακή θέρμανση κατά την χειμερινή περίοδο.

Τέλος, σύμφωνα με τη βιβλιογραφία, οι βιομηχανικές πηγές εκπομπής ΠΑΥ έχουν ως αποτύπωμα το χρυσένιο το φαιναθρένιο, το βενζο[ghi]περυλένιο και το φλουορανθένιο. Το

αποτύπωμα αυτό αιτιολογεί σε κάποιο βαθμό την συμμετοχή των παραπάνω ρύπων στο προφίλ των ΠΑΥ για την ατμόσφαιρα της Θεσσαλονίκης.

Είναι σημαντικό να σημειωθεί πως ο μέσος ρυθμός αναπνοής του ανθρώπου είναι 20m3/ημέρα, δηλαδή περίπου 0,014 m3/min Συσχετίζοντας, λοιπόν, τις συγκεντρώσεις ΠΑΥ, που ανιχνεύθηκαν στα δείγματα, τα οποία συνέλεξαν στην παρούσα έρευνα οι ποδηλάτες, κινούμενοι σε συγκεκριμένες διαδρομές, και την παράμετρο αυτή, προσδιορίζουμε, για κάθε διαδρομή, το ρυθμό πρόσληψης ΠΑΥ για κάθε ποδηλάτη.

Οι μεγαλύτεροι ρυθμοί πρόσληψης βρέθηκαν για τους ποδηλάτες που συνέλεξαν τα δείγματα 3 και 4(Μπότσαρη- Εγνατια_- Β Όλγας-Τσιμισκή, δεύτερος χάρτης): 0,752ng/min και 0,543 ng/min αντίστοιχα.

Το συμπέρασμα στη πτυχιακή: Στα δείγματα που συλλέχθηκαν, επικρατούσε το φαιναθρένιο, το βένζο[g,h,i,]περυλένιο, το βενζο[b]φλουορανθένιο, χρυσένιο και το πυρένιο. Κύριες πηγές εκπομπής των παραπάνω ΠΑΥ είναι οι μηχανές καύσης ντίζελ και βενζίνης. Οι κύριες πηγές έκθεσης των ποδηλατών σε ΠΑΥ ήταν λοιπόν τα καυσαέρια των οχημάτων. Ωστόσο, τη χειμερινή περίοδο σημαντική ήταν και η συμβολή της κεντρικής θέρμανσης.Τον χειμώνα μεγαλύτερη συγκέντρωση παρουσίασε το φαιναθρένιο και μετά το φλουορανθένιο, ενώ το καλοκαίρι δεύτερη υψηλότερη συγκέντρωση είχε το πυρένιο.

Συγκριτικά με τα δείγματα που συλλέχθηκαν κατά την καλοκαιρινή περίοδο, το δείγμα 7(Εγνατία-Αγ. Δημητρίου μέχρι Λαγκαδά) παρουσίασε τις υψηλότερες συγκεντρώσεις ΠΑΥ.

Όσον αφορά το σύνολο συμμετοχής των έξι καρκινογόνων, πολύ πιθανά και πιθανά καρκινογόνων ΠΑΥ (B[α]P, B[α]A, B[b]F, B[k]F, DBA και InP ), στην καρκινογόνο δράση, αυτή υπολογίστηκε σε 96,5%. Την μεγαλύτερη συμμετοχή στην μεταλλαξιογόνο δραστικότητα βρέθηκε να έχει το Β[α]Py με 43,45%, ενώ ακολουθεί το Β[g,h,i]Pe με 17,21% και το Β[b]Fl με 15,23%.

Η τοξική δράση, στα δείγματα που αναλύθηκαν, οφείλεται κατά κύριο λόγο στο Β[a]Py και μετά το B[ghi]Pe, τόσο τον χειμώνα όσο και το καλοκαίρι. Η δράση τους είναι αρκετά πιο έντονη την χειμερινή περίοδο, σε σύγκριση με την θερινή. Σε ότι αφορά τη μεταλλαξιογόνο δράση, στα δείγματα που μελετήθηκαν, οφείλονταν, αρχικά, στο περιεχόμενο τους σε Β[a]Py, και στη συνέχεια στο περιεχόμενό τους σε B[ghi]Pe.

Ο ρυθμός πρόσληψης ΠΑΥ, για ένα ποδηλάτη, λαμβάνοντας υπόψη το σύνολο των δειγμάτων, ανεξαρτήτως περιόδου δειγματοληψίας, βρέθηκε ίσος με 0,394 ng/min. Γενικά, την χειμερινή περίοδο, ο ρυθμός πρόσληψης ΠΑΥ, για τους ποδηλάτες, βρέθηκε διπλάσιος, σε σύγκριση με το καλοκαίρι.

---

[1] Τα σωματίδια με d≤2,5 (PM2,5) δεν απομακρύνονται από το αναπνευστικό σύστημα, ξεπερνούν τα αντανακλαστικά του φτερνίσματος και του βήχα και κατεβαίνουν στις κυψελίδες. Από εκεί διεισδύουν μέσα στο κυκλοφοριακό σύστημα του ανθρώπου, με αποτέλεσμα το αίμα να τα πηγαίνει παντού. Έτσι μπορεί να είναι τοξικά σε όλα τα όργανα του οργανισμού κι όχι μόνο στο αναπνευστικό σύστημα.. .Φυτιάνος, Κ., Σαμαρά-Κωνσταντίνου, Κ., 2009.

[2] Atmospheric aerosol particles, also known as atmospheric particulate matter, particulate matter (PM), particulates, or suspended particulate matter (SPM) are microscopic solid or liquid matter suspended in Earth's atmosphere. The term aerosol commonly refers to the particulate/air mixture, as opposed to the particulate matter alone.[3] Sources of particulate matter can be natural or anthropogenic. They have impacts on climate and precipitation that adversely affect human health.

[3] 11.6.2008 (Directive 2008/50/EC of the european parliament and of the council of 21 May 2008 on ambient air quality and cleaner air for Europe) τίθενται τα όρια – στα Κράτη Μέλη - για τα αιωρούμενα σωματίδια (PM) ως ακολούθως:

[4] Franck, H. G., Stadelhofer., J. W., 1987. Industrial Aromatic Chemistry. Raw Products, Processes, Products. Springer, Berlin, 308–380. Δευτερ. πηγή, από Παναγουλάκου

[5]Οι Stenberg et αl., 1983 υπολόγισαν πενταπλάσιες τις συγκεντρώσεις των εκπομπών BaP, από μηχανές με ανάφλεξη με σπινθήρα, κατά τα πρώτα 3 έως 4 km όταν οι θερμοκρασίες περιβάλλοντος ήταν κάτω από 0°C. Αυτή η μεγάλη εκπομπή Β[a]Py αιτιολογείται αφού, για μία περίοδο που ακολουθεί μια κρύα εκκίνηση, ο κινητήρας θα λειτουργεί με ένα πλούσιο μείγμα καυσίμου, δηλαδή με χαμηλή αναλογία αέρα/καυσίμου. Έχει βρεθεί ότι η ποσότητα ΠΑΥ στα καυσαέρια του κινητήρα μειώνεται με την αύξηση του λόγου αέρα/καύσιμο.