Συμμετοχή-διαβούλευση
συναπόφαση (Ι) στις γειτονιές, ως βασικό στοιχείο της δημοκρατίας σε τοπικό επίπεδο και μιας
ολιστικής αστικής ανάπτυξης
«Το γνωστό γραμμικό μοντέλο λήψης αποφάσεων «από την κορυφή
προς τη βάση» δεν δουλεύει πλέον αποτελεσματικά και τα στεγανά ανάμεσα στα
Κυβερνητικά επίπεδα (Κεντρικό Κράτος, Περιφέρειες, Νομαρχιακές Αυτοδιοικήσεις,
Δήμοι στη δική μας την περίπτωση) γίνονται παράγοντας οπισθοδρόμησης και
ανάσχεσης της βιώσιμης-αειφορικής ανάπτυξης.
Το μοντέλο που κερδίζει έδαφος είναι οι μορφές
«συνεργασίας, συν-απόφασης, συν-εξουσίας και συνδυασμένης δράσης» που ξεπερνούν
και ακυρώνουν τα κάθε λογής σύνορα ‘είτε εθνικά είτε περιφερειακά είτε τοπικά’
[σημείωση του Ν. Θεοδοσακη] Οι Κυβερνήσεις ‘σε όποιο επίπεδο και αν θέλουν να
κυβερνούν’ [σημείωση του Ν. Θεοδοσακη] δεν είναι πλέον οι μοναδικοί και
αποκλειστικοί κάτοχοι της εξουσίας.»[1]
Δρ. Νίκος Θεοδοσάκης THS02102017
Επαναδημοσίευση 05.07.2023
Εισαγωγή
Α. Βρίσκεται η συμμετοχή του πολίτη στα κοινά σε κρίση?
1 Μεταβολή αξιών , οικονομική κρίση, διαφορετική αντίληψη για το τι ειναι κράτος
1.1 Παγκοσμιοποίηση
1.2 Μεταβολή των αξιών
1.3 Οι δημογραφικές αλλαγές
1.4 Νέος Media-πολιτισμός
1.5 Διαρθρωτική οικονομική κρίση των δήμων
1.6 Αυξανόμενη επιρροή της ΕΕ2. Η ανάγκη μιας ολιστικής θεώρησης του αστικού σχεδιασμού
2.1. Αυξανόμενη προθυμία για συμμετοχή στα κοινά - εμπόδια για την συμμετοχή
2.2 Η κοινωνία των πολιτών και η αστική διακυβέρνηση: Περαιτέρω ανάπτυξη της συμμετοχικής κουλτούρας
3. Σημαντικές πτυχές μιας κουλτούρας συμμετοχής και σχεδιασμού[12]
3.1 Δυναμικό και στόχοι
3.2. Ενεργοποίηση ως προϋπόθεση για μια κουλτούρα συμμετοχής και διαβούλευσης
Fazit
Εισαγωγή
Ο σχεδιασμός αστικής ανάπτυξης οφείλει να υπηρετεί κατά κύριο λόγο το κοινό καλό και μπορεί να γίνεται συγκεκριμένος κατά την υλοποίησή του σε επίπεδο τοπικής αυτοδιοίκησης και μόνο εάν υπάρχει και λειτουργεί ο θεσμός της ΤΑ. Έχει ως στόχο την επίτευξη και διατήρηση των ίσων ευκαιριών των διαφόρων δημοτικών διαμερισμάτων και των διαφόρων ηλικιακών και κοινωνικών ομάδων μιας αστικής κοινωνίας. Αυτός ο στόχος περιλαμβάνει και ένα σχεδιασμό που λαμβάνει υπόψη του και το φύλο(gender mainstreaming)[2].
Με συναινετικές λύσεις (ή τουλάχιστον με αποδεκτούς συμβιβασμούς) μπορεί να συμβάλει λόγω της αυξανόμενης κοινωνικής και χωρικής ανισορροπίας, σε περίπτωση συγκρούσεων των διαφόρων θεματικών στόχων, να αντιμετωπιστεί μια δίκαιη εξισορρόπηση των συμφερόντων και συνεπώς να βοηθήσει στη διατήρηση της κοινωνικής ειρήνης.
Οι δημοκρατικές διαδικασίες λήψης αποφάσεων είναι για τους πολίτες στις πόλεις και τους δήμους ευκολότερα βιώσιμες και με άμεση απόκτηση εμπειρίας από ότι σε άλλα επίπεδα δημοσίων-κοινωνικών δράσεων αν λειτουργήσει σωστά.
Συν-δημιουργία μέσω της συμμετοχής των πολιτών αποτελεί συστατικό μιας ζωντανής και αντιπροσωπευτικής δημοκρατίας και μια βασική προϋπόθεση για μια βιώσιμη, ολοκληρωμένη αστική ανάπτυξη. Νομιμοποιεί αποφάσεις της πλειοψηφίας του Δημοτικού Συμβουλίου, ως έκφραση του κοινού συλλογικού οφέλους και βελτιώνει την ποιότητα και την αποδοχή του αστικού σχεδιασμού.
Ιδιαίτερα σήμερα που πρέπει να αρχίσουμε να σκεφτόμαστε έναν άλλο όρο, αυτόν της λεγόμενης «από-ανάπτυξης» ή για να μη φοβηθούν κάποιοι μιας ορθολογικότερης εκμετάλλευσης όλων των πόρων ιδιαίτερα των διατροφικών, θα πρέπει ο πολίτης να ενημερωθεί και να λάβει θέση και σε τέτοια θέματα.
Η συμμετοχή του πολίτη ωστόσο, αυξάνει την πολυπλοκότητα των διαδικασιών στον σχεδιασμό και στην λήψη αποφάσεων αλλά και στις απαιτήσεις για περισσότερους πόρους φυσικά και μεγαλύτερη εμπειρογνωμοσύνη.
Συνεπάγεται, ότι για την διοίκηση(τις υπηρεσίες της) και την πολιτική είναι μία ιδιαίτερη πρόκληση, ιδιαίτερα εάν προχωρήσουμε ένα βήμα ακόμα στη «συν-διαπραγμάτευση του πολίτη με τον Δήμο και όχι μόνο στην διαβούλευση»[Νίκος Θεοδοσάκης].
Η διαπραγμάτευση έχει ισχυρότερο χαρακτήρα για τον πολίτη από μια διαβούλευση. Ο Δήμος και η πλειοψηφική δημοτική παράταξη δεν έχει πάρει λευκή εντολή από τους πολίτες να υλοποιεί εν αγνοία των πολιτών το δημοτικό έργο ή απλά με δημοσιοποίηση στο διαδίκτυο, όπως συνηθίζει τελευταία και έχει κατοχυρωθεί σαν εργαλείο νομιμοποίησης. Δεν τους είπαν: «εμείς σας ψηφίσαμε, κάντε ότι θέλετε ή ότι νομίζετε ότι θα είναι σωστό για μας, αλλά μη μας ενοχλείτε». Βεβαίως η διαπραγμάτευση χρειάζεται και κινητοποίηση των πολιτών όπως θα δούμε παρακάτω. Όμως και εδώ ο πολίτης έχει γίνει δυστυχώς, ιστορικά πλέον, και μάλιστα από πρόσφατη ιστορία ένα παθητικός καταναλωτής δημόσιων υπηρεσιών.
Η συμμετοχή των πολιτών στην αστική ανάπτυξη κάτω από διάφορες μορφές είναι εδώ και πολύ καιρό αυτονόητη πρακτική σε δήμους και κοινότητες άλλων χωρών. Αυτό ισχύει τόσο για κάποιες άτυπες ιδέες και σχέδια, όσο και για νομικά ελεγχόμενες διαδικασίες, όπως είναι π.χ. η προετοιμασία των σχεδίων χρήσης γης, σχέδια ανάπτυξης (χωροταξίας) και θεματικού σχεδιασμού.
Δεν ανακαλύπτουμε την Αμερική καθώς ο Federalismus λειτουργεί εδώ και πολλά χρόνια στην γηραιά Ήπειρο. Σε ευρωπαϊκό επίπεδο υπάρχουν πολλές θετικές εμπειρίες με την ενεργοποίηση των συμμετοχικών διαδικασιών των πολιτών και τις αναπτυσσόμενες στα πλαίσια αυτά καινοτόμες μέθοδοι, ιδίως στο πλαίσιο της πολεοδομικής ανάπλασης ή αστικής αναγέννησης και της εκπόνησης ολοκληρωμένων σχεδίων αστικής ανάπτυξης γενικώς. Δεν φαίνεται να υπάρχει έλλειψη κατάλληλων συμμετοχικών εργαλείων, αλλά στις περισσότερες περιπτώσεις μάλλον φταίει η δυσκολία για αλληλοκατανόηση με δεσμευτικούς κανόνες και πρότυπα ποιότητας, μιας διευρυμένης κουλτούρας συμμετοχής και διαβούλευσης με την κοινωνία των πολιτειακά συνειδητοποιημένων πολιτών και όχι κατοίκων πολιτών.
Παρόλα αυτά οι εμπειρίες καταδεικνύουν μια σειρά αντιφάσεων και θεμελιωδών ζητημάτων που απαιτούν συζήτηση σε βάθος για να μη φτάσουμε κάποια στιγμή ad absurdum και σε σημείο να αναζητούμε απλά "γιατροσόφια":
Το δίλημμα της "διπλής νομιμότητας" για τις αποφάσεις σχεδιασμού από δημοκρατικά νομιμοποιημένους φορείς λήψης αποφάσεων και από τους ίδιους τους πολίτες - ενδεχομένως και μέσω ενός δημοψηφίσματος - μπορεί να οδηγήσει σε έλλειψη αμοιβαίας αποδοχής και σε απογοητεύσεις. Αυτό εγείρει το ερώτημα πόσο άμεση δημοκρατία μπορεί να ανεχθεί η σημερινή αντιπροσωπευτική δημοκρατία.
Η αντίφαση ανάμεσα στην ευρεία επιθυμία για μια ταχύτερη, πιο διαφανή και με λιγότερο πολυπλοκότητα διαδικασία σχεδιασμού από την μια και μια μόνιμη πίεση νομικών απαιτήσεων και η απαίτηση για την ολοκληρωμένη συμμετοχή του κοινού από την άλλη - για την οποία απαιτούνται πρόσθετα μέσα τεχνογνωσίας, ανθρώπινων και άλλων υλικών πόρων.
Η αντίφαση μεταξύ των ενδιαφερόντων, των χρονοδιαγραμμάτων και των έννομων συμφερόντων των ιδιωτών επενδυτών και της απαίτησης ανοικτών συμμετοχικών διαδικασιών.
Η αυξανόμενη σημασία των προκαταρκτικών η συνοδευτικών άτυπων διαδικασιών σχεδιασμού και συμμετοχής που συνδέονται με πρόσθετες απαιτήσεις σε οικονομικούς πόρους και προβλήματα διασύνδεσης με άλλες πολιτικές σε τοπικό επίπεδο.
Α. Βρίσκεται η συμμετοχή του πολίτη στα κοινά σε κρίση?
1. Μεταβολή αξιών[3], οικονομική κρίση, διαφορετική αντίληψη για το τι είναι κράτος.
Κατά την τελευταία δεκαετία έχουν αλλάξει σημαντικά τόσο οι συνθήκες της τοπικής πολιτικής και αστικής ανάπτυξης όσο και οι προκλήσεις για την συμμετοχή των πολιτών.
Λόγοι για τα παραπάνω είναι:
1.1 Παγκοσμιοποίηση
Η διεθνοποίηση της οικονομικής δραστηριότητας και η αυξανόμενη κυριαρχία «των αγορών» στο κοινωνικό και οικονομικό γίγνεσθαι, αυξάνει τον ανταγωνισμό σε ζητήματα χωροθέτησης και προωθεί μια συντηρητική προοπτική οικονομικής θεώρησης των κρατικών ενεργειών. Η εξάρτηση της αστικής ανάπτυξης από ιδιώτες και παγκόσμιους επενδυτές όπως επίσης και από χρηματοπιστωτικούς παράγοντες αυξάνεται. Αυτό ισχύει επίσης και για τις αγορές των ακινήτων. Οι διεθνείς επενδυτές ενεργούν συχνά αποκλειστικά πάνω στην επίτευξη του κέρδους και χωρίς δεν χρειάζεται να αφουγκραστούν την αστική κοινωνία και να λάβουν υπόψη τους τις συγκεκριμένες τοπικές συνθήκες και προϋποθέσεις.
1.2 Μεταβολή των αξιών
Η εξατομίκευση και ο πλουραλισμός του τρόπου ζωής, η ανωνυμία και η ετερογένεια της κοινωνίας σπρώχνουν στα παρασκήνιο το κοινό καλό προς όφελος της εκπλήρωσης των στόχων της προσωπικής ζωής του κάθε ένα απο εμάς. Κοινωνικοί φορείς όπως οι μεγάλες συνδικαλιστικές οργανώσεις, οι εκκλησίες, τα πολιτικά κόμματα ή σωματεία χάνουν τη δύναμή τους. Όλο και λιγότεροι μπορούν να συγκεντρώσουν και να οργανώσουν ατομικά ενδιαφέροντα. Αντ’ αυτού δημιουργούνται κινήματα τοπικής και διεθνούς αλληλεγγύης.
Συγχρόνως καθιστά όλο και δυσκολότερη την συμμετοχή των πολιτών στην κοινωνική ζωή, μια αυξανόμενη κοινωνική και οικονομική ανισότητα και έτσι τελικά οδηγεί σε διάσπαση της κοινωνίας.
1.3 Οι δημογραφικές αλλαγές
Η γήρανση και η μείωση του πληθυσμού σε πολλές πόλεις επηρεάζει σε όλους τους τομείς την δημόσια διαβούλευση αλλά και την διαπραγμάτευση για τα κοινά της πόλης. Αυτό αφορά ειδικότερα τις υποδομές, το οικονομικό και κοινωνικό σύστημα ενός Δήμου. Την ίδια στιγμή, μειώνεται το ποσοστό των ανθρώπων με μόρφωση που βρίσκονται σε ηλικία εργασίας.
1.4 Νέος Media-πολιτισμός
Ηλεκτρονικά μέσα μαζικής ενημέρωσης είναι παντού και έχουν αλλάξει την κουλτούρα της επικοινωνίας ριζικά. Web 2.0 π.χ. ως πλατφόρμα για την επικοινωνία, την αλληλεπίδραση και τη συμμετοχή, προσφέρει εντελώς νέες δυνατότητες αλληλεπίδρασης: ο καθένας μπορεί να διαδραματίσει ενεργό ρόλο, να σχηματιστούν δίκτυα και να χρησιμοποιήσει τα διαδραστικά εργαλεία επικοινωνίας. Από την άλλη πλευρά όμως, υπάρχει ο κίνδυνος ότι η χρήση των επικοινωνιών που βασίζονται στο Internet και στα διαδικτυακά μέσα ενημέρωσης γενικότερα, "βαθαίνει" την «κοινωνική διάσπαση» «διότι ούτως ή άλλως τα τμήματα της κοινωνίας που έχουν στην κατοχή τους τους περισσότερους οικονομικούς και κοινωνικούς πόρους αυξάνουν τα οφέλη τους από μια βελτίωση της πληροφόρησης και των υποδομών επικοινωνιών»[4] .
1.5 Διαρθρωτική οικονομική κρίση των δήμων
Μια μερική (παρά τις αρνητικές εμπειρίες) μέχρι σήμερα ακολουθούμενη ιδιωτικοποίηση και απορρύθμιση κρατικών και δημοτικών ενεργειών, δημόσιας σφαίρας και πολιτικών οδηγεί συγχρόνως με την αύξηση του αριθμού των καθηκόντων για το κοινό συμφέρον, την είσοδο του παράγοντα «ιδιώτης»-«αγορά» σε αυτούς τους τομείς των καθηκόντων, που αρκείται απλά σε μία βασική εξασφάλιση των βασικών υπηρεσιών. Σε πολλές περιπτώσεις οι πόλεις μπορούν να υλοποιούν πλέον τα καθήκοντα τους αυτά μόνο πουλώντας τα περιουσιακά τους στοιχεία.
Αυτή η εξέλιξη, το κρατικό σύστημα φροντίδας, όπως επίσης και οι προϋπολογισμοί για έκτακτες ανάγκες οδηγούν σε περαιτέρω περιορισμό τον εδαφικό σχεδιασμό και προγραμματισμό των δήμων και περιορίζουν το πεδίο δράσης τους δραστικά.
1.6 Αυξανόμενη επιρροή της ΕΕ
Οι διεθνείς συμβάσεις εμπορίου και υπηρεσιών όπως TTIP CETA & TiSA κ.α. περιορίζουν το περιθώριο ελιγμών και δράσης της δημόσιας διοίκησης σε εθνικό και τοπικό επίπεδο. Περίπου το 70% του συνόλου των κανόνων της ΕΕ έχουν άμεσο ή τουλάχιστον έμμεση επίπτωση στις δημοτικές πολιτικές[5]
Ως συμπέρασμα μπορούμε να πούμε, «ότι οι ρόλοι και οι ευθύνες της κυβέρνησης, των δήμων, των αγορών και της κοινωνίας - μετά από δεκαετίες φαινομενικής σταθερότητας – βρίσκονται σε κίνηση, χωρίς να είναι δυνατόν να μπορούμε να πούμε που τελειώνει αυτή η κίνηση»[6]. Η επιρροή των επενδυτών και σχεδιαστών επενδυτικών projects στην αστική ανάπτυξη σε κάθε περίπτωση αυξήθηκε σημαντικά τα τελευταία χρόνια και το πεδίο για μια αποτελεσματική συμμετοχή των πολιτών επί ίσοις όροις έχει συρρικνωθεί.
2. Η ανάγκη μιας ολιστικής θεώρησης του αστικού σχεδιασμού
2.1. Αυξανόμενη προθυμία για συμμετοχή στα κοινά - εμπόδια για την συμμετοχή
Οι πολίτες που επιθυμούν να συμμετάσχουν στις διαδικασίες σχεδιασμού, αντιμετωπίζουν επίσης πιο περίπλοκες καταστάσεις όπως π.χ. τις νομικές ή οικονομικές διατάξεις του Ελληνικού κράτους και της Ευρωπαϊκής Ένωσης που περιορίζουν αποφασιστικά το δημοτικό πεδίο δράσης.
Η γήρανση και η μείωση του πληθυσμού σε πολλές πόλεις επηρεάζει σε όλους τους τομείς την δημόσια διαβούλευση αλλά και την διαπραγμάτευση για τα κοινά της πόλης. Αυτό αφορά ειδικότερα τις υποδομές, το οικονομικό και κοινωνικό σύστημα ενός Δήμου. Την ίδια στιγμή, μειώνεται το ποσοστό των ανθρώπων με μόρφωση που βρίσκονται σε ηλικία εργασίας.
1.4 Νέος Media-πολιτισμός
Ηλεκτρονικά μέσα μαζικής ενημέρωσης είναι παντού και έχουν αλλάξει την κουλτούρα της επικοινωνίας ριζικά. Web 2.0 π.χ. ως πλατφόρμα για την επικοινωνία, την αλληλεπίδραση και τη συμμετοχή, προσφέρει εντελώς νέες δυνατότητες αλληλεπίδρασης: ο καθένας μπορεί να διαδραματίσει ενεργό ρόλο, να σχηματιστούν δίκτυα και να χρησιμοποιήσει τα διαδραστικά εργαλεία επικοινωνίας. Από την άλλη πλευρά όμως, υπάρχει ο κίνδυνος ότι η χρήση των επικοινωνιών που βασίζονται στο Internet και στα διαδικτυακά μέσα ενημέρωσης γενικότερα, "βαθαίνει" την «κοινωνική διάσπαση» «διότι ούτως ή άλλως τα τμήματα της κοινωνίας που έχουν στην κατοχή τους τους περισσότερους οικονομικούς και κοινωνικούς πόρους αυξάνουν τα οφέλη τους από μια βελτίωση της πληροφόρησης και των υποδομών επικοινωνιών»[4] .
1.5 Διαρθρωτική οικονομική κρίση των δήμων
Μια μερική (παρά τις αρνητικές εμπειρίες) μέχρι σήμερα ακολουθούμενη ιδιωτικοποίηση και απορρύθμιση κρατικών και δημοτικών ενεργειών, δημόσιας σφαίρας και πολιτικών οδηγεί συγχρόνως με την αύξηση του αριθμού των καθηκόντων για το κοινό συμφέρον, την είσοδο του παράγοντα «ιδιώτης»-«αγορά» σε αυτούς τους τομείς των καθηκόντων, που αρκείται απλά σε μία βασική εξασφάλιση των βασικών υπηρεσιών. Σε πολλές περιπτώσεις οι πόλεις μπορούν να υλοποιούν πλέον τα καθήκοντα τους αυτά μόνο πουλώντας τα περιουσιακά τους στοιχεία.
Αυτή η εξέλιξη, το κρατικό σύστημα φροντίδας, όπως επίσης και οι προϋπολογισμοί για έκτακτες ανάγκες οδηγούν σε περαιτέρω περιορισμό τον εδαφικό σχεδιασμό και προγραμματισμό των δήμων και περιορίζουν το πεδίο δράσης τους δραστικά.
1.6 Αυξανόμενη επιρροή της ΕΕ
Οι διεθνείς συμβάσεις εμπορίου και υπηρεσιών όπως TTIP CETA & TiSA κ.α. περιορίζουν το περιθώριο ελιγμών και δράσης της δημόσιας διοίκησης σε εθνικό και τοπικό επίπεδο. Περίπου το 70% του συνόλου των κανόνων της ΕΕ έχουν άμεσο ή τουλάχιστον έμμεση επίπτωση στις δημοτικές πολιτικές[5]
Ως συμπέρασμα μπορούμε να πούμε, «ότι οι ρόλοι και οι ευθύνες της κυβέρνησης, των δήμων, των αγορών και της κοινωνίας - μετά από δεκαετίες φαινομενικής σταθερότητας – βρίσκονται σε κίνηση, χωρίς να είναι δυνατόν να μπορούμε να πούμε που τελειώνει αυτή η κίνηση»[6]. Η επιρροή των επενδυτών και σχεδιαστών επενδυτικών projects στην αστική ανάπτυξη σε κάθε περίπτωση αυξήθηκε σημαντικά τα τελευταία χρόνια και το πεδίο για μια αποτελεσματική συμμετοχή των πολιτών επί ίσοις όροις έχει συρρικνωθεί.
2. Η ανάγκη μιας ολιστικής θεώρησης του αστικού σχεδιασμού
2.1. Αυξανόμενη προθυμία για συμμετοχή στα κοινά - εμπόδια για την συμμετοχή
Οι πολίτες που επιθυμούν να συμμετάσχουν στις διαδικασίες σχεδιασμού, αντιμετωπίζουν επίσης πιο περίπλοκες καταστάσεις όπως π.χ. τις νομικές ή οικονομικές διατάξεις του Ελληνικού κράτους και της Ευρωπαϊκής Ένωσης που περιορίζουν αποφασιστικά το δημοτικό πεδίο δράσης.
Συχνά στα πλαίσια χρονικά παρατεταμένων και περίπλοκων διαδικασιών σχεδιασμού εμφανίζεται και η αδιαφάνεια στη λήψη αποφάσεων στον πολιτικό προσκήνιο. Για τους ενδιαφερόμενους ενεργούς πολίτες, τέτοιες μέθοδοι παράγουν υψηλό αίσθημα απογοήτευσης, και πολλοί από αυτούς στρέφονται μακριά από τέτοια θέματα και ασχολούνται με άλλα αντικείμενα, παρά με τα κοινά. Είναι αυτοί που θα μπορούσαν να φέρουν πλεονεκτήματα στην εφαρμογή των γνωστικών αντικειμένων της δημοτικής πολιτικής και του αστικού σχεδιασμού.
2.2. Η κοινωνία των πολιτών και η αστική διακυβέρνηση: Περαιτέρω ανάπτυξη της συμμετοχικής κουλτούρας?
Η βασική ιδέα της αστικής διακυβέρνησης είναι να «εξασφαλίσει ότι οι αποφάσεις των πολιτών δεν γίνονται αποκλειστικά και μόνο από το κράτος, αλλά είναι αποτέλεσμα των διαδικασιών διαπραγμάτευσης, όπου συμμετέχουν πράγματι κρατικοί φορείς, αλλά πού δεν κρατούν οι φορείς αυτοί όλα τα νήματα στο χέρι τους"[7].
2.2. Η κοινωνία των πολιτών και η αστική διακυβέρνηση: Περαιτέρω ανάπτυξη της συμμετοχικής κουλτούρας?
Η βασική ιδέα της αστικής διακυβέρνησης είναι να «εξασφαλίσει ότι οι αποφάσεις των πολιτών δεν γίνονται αποκλειστικά και μόνο από το κράτος, αλλά είναι αποτέλεσμα των διαδικασιών διαπραγμάτευσης, όπου συμμετέχουν πράγματι κρατικοί φορείς, αλλά πού δεν κρατούν οι φορείς αυτοί όλα τα νήματα στο χέρι τους"[7].
Η προσέγγιση της αστικής διακυβέρνησης εμπεριέχει στην ιδανική της μορφή τριμερείς συνεργασίες μεταξύ των τοπικών αρχών, των επιχειρήσεων και των πολιτών[8], ενώ στην πράξη σήμερα διαφαίνονται να υπάρχουν ως επί το πλείστον διμερείς μορφές συνεργασίας. Όμως σε τι θα ωφελήσει μια τέτοια διαπραγμάτευση εάν το κράτος σαν κεντρική εξουσία υπαγορεύει ποιοι θα ενταχθούν στη συμμετοχική διαβούλευση? Πραγματικά αδιανόητο αυτό που γίνεται αυτή τη στιγμή στη χώρα μας.
Πηγή:http://www.soziale-stadt-gablenberg.de/sozialestadt/buergerbeteiligung
Χαρακτηριστικά της καλής αστικής διακυβέρνησης στα πλαίσια μιας αειφορικής αστικοποίησης σύμφωνα με το United Nations Centre for Human Settlements (UNCHS UNCHS (2002)[9] είναι:
- Η αειφορία, νοούμενη ως εξισορρόπηση των κοινωνικών, οικονομικών και περιβαλλοντικών αναγκών των σημερινών και μελλοντικών γενεών οι οποιες συνεπικουρούνται και απο τις κλιματικές απαιτήσεις πλέον.
- Η επικουρικότητα, νοούμενη ως η ανάθεση ευθυνών, αρμοδιοτήτων και πόρων στο πλησιέστερο (χαμηλότερο) κατάλληλο επίπεδο λήψης αποφάσεων.
- Η ισότητα ως προς την πρόσβαση στις διαδικασίες λήψης αποφάσεων και τις βασικές ανάγκες της αστικής ζωής.
- Η αποδοτικότητα στην προσφορά δημοσίων υπηρεσιών και η ώθηση της τοπικής οικονομικής ανάπτυξης.
- Η διαφάνεια και υπευθυνότητα από πλευράς αυτών που δημιουργούν τις πολιτικές αλλά και των ομάδων των κυρίαρχων συμφερόντων.
- Η προστασία των αστικών και πολιτικών δικαιωμάτων, νοούμενη ως αναγνώριση του γεγονότος ότι οι ίδιοι οι πολίτες είναι ο βασικός πλούτος των πόλεων, ο στόχος αλλά και το μέσο της βιώσιμης ανθρώπινης ανάπτυξης.
- Η ασφάλεια των ατόμων και του περιβάλλοντός τους.
Στα πλαίσια ερευνητικών μελετών για την συμμετοχή του πολίτη στις αποφάσεις της τοπικής αυτοδιοίκησης, η προσέγγιση της αστικής διακυβέρνησης σε σχέση με την «κουμούνα των πολιτών» συζητείται σαν ένα ακόμη στάδιο του εκσυγχρονισμού της δημόσιας διοίκησης (μετά την "ταξική κομούνα» και την «κομούνα των υπηρεσιών»[10]. Ειδικά χαρακτηριστικά της είναι:
Ο πολίτης βρίσκεται στο κέντρο του δήμου. Οι ενέργειες της διοίκησης είναι
προσανατολισμένες προς τους πολίτες.
Οι πολίτες δεν είναι μόνο παραλήπτες-αποδέκτες, παθητικοί καταναλωτές θπηρεσιών αλλά και «συμπαραγωγοί» [Νίκος Θεοδοσάκης] των υπηρεσιών και έτσι εμπλέκονται οι πολίτες ενεργά στην κοινότητα. Έτσι λοιπόν αυτός/αυτή είναι από κοινού υπεύθυνοι για τις αποφάσεις που λαμβάνονται με την δική τους συμμετοχή.
Υπάρχουν αρκετές ενδείξεις σε άλλα ευνομούμενα κράτη, ότι η ανάπτυξη της "κοινωνίας των πολιτών" σε πολυάριθμα δημοτικά πεδία δράσης έχει ήδη ξεκινήσει. Η αντιπροσωπευτική δημοκρατία μπορεί κάλλιστα να συνδεθεί με τις καινοτόμες προσεγγίσεις της «κοινότητας των πολιτών" ή της «αστικής διακυβέρνησης». Για να διευκολυνθεί η αλληλεπίδραση μεταξύ κράτους και κοινωνίας, με την έννοια της «κοινότητας πολιτών» και της «αστικής διακυβέρνησης», θα πρέπει να διερευνηθεί και η συνταγματική τους εντολή, προφανώς. Επίσης θα πρέπει να νομιμοποιούν τόσο την εμπλοκή όσο και την συμμετοχή των πολιτών και των οικονομικών παραγόντων. Η αστική διακυβέρνηση μπορεί να αναπτυχθεί μόνο εάν υπάρχει μια τέτοια «επικοινωνιακή κουλτούρα σχεδιασμού» που να μπορεί να θέτει βάσεις για ένα «αξιόπιστο κλίμα διαλόγου»[11].
Εάν όμως το ιδεώδες «κομούνα των πολιτών» μπορέσει να εφαρμοστεί, αυτό είναι ένα ερώτημα. Πολλοί είναι αυτοί που θεωρούν ότι στο δια ταύτα το ιδεώδες αυτό θα περιοριστεί σε μία εθελοντική ενασχόληση με τα κοινά στο Δήμο. Κάτι που από αυτό το σημείο εδώ θεωρούμε ότι ισχύει αλλά η πρόκληση είναι να καταφέρεις την διαλεκτική συμμετοχή της γειτονιάς στο γίγνεσθαι της πόλης.
Προσεγγίσεις μιας καλής και πρακτικής «κουλτούρας συμμετοχής» των πολιτών μπορεί να φανταστεί κανείς σε πολλές πόλεις στα πλαίσια της υλοποίησης των έργων αστικής ανάπλασης ειδικότερα σε μεμονωμένες γειτονιές. Επίσης η επεξεργασία και υλοποίηση ολιστικών αστικών εννοιών ανάπτυξης προσφέρουν διάφορα σημεία προσέγγισης για την περαιτέρω εξέλιξη προς μια κουλτούρα περισσότερο προσανατολισμένη στους πολίτες και στην συμμετοχή τους.
Ο ολιστικός αστικός αναπτυξιακός σχεδιασμός διαθέτει λοιπόν, εντός της δημοτικής διοίκησης, μια κατάλληλη πλατφόρμα για να αναπτύξει συστηματικά αλλά και στην βάση μιας στρατηγικής μια κουλτούρα της συμμετοχής και διαβούλευσης των πολιτών στις δημοτικές διαδικασίες σχεδιασμού και λήψης αποφάσεων. Η πλατφόρμα αυτή λαμβάνει υπόψη της τις οικονομικές, οικολογικές, κοινωνικές και πολιτιστικές διαστάσεις μιας βιώσιμης πόλης με ισόνομο τρόπο. Η ηθική του δημόσιου χώρου συνήθως παραβλέπεται, κάτι που είναι το σημαντικότερο στην ολιστική διάσταση του σχεδιασμού, καθώς αναφέρεται σε όλους τους πολίτες και όχι σε μεμονωμένες κοινωνικές ομάδες.
3. Σημαντικές πτυχές μιας κουλτούρας συμμετοχής και σχεδιασμού[12]
3.1 Δυναμικό και στόχοι
Με συστηματική σύνδεση των διαδικασιών του σχεδιασμού και της λήψης αποφάσεων με μια κατάλληλη μέθοδο επικοινωνίας, μπορεί ένα στρατηγικό και συνεργατικό Management αστικής ανάπτυξης να έχει καθοριστική συμβολή στην δημιουργία μιας δημοτικής συμμετοχικής κουλτούρας.
Η πολιτική και η διοίκηση αντιμετωπίζουν την πρόκληση να πρέπει να ανταποκριθούν ταυτόχρονα πληρώντας τα εξής βασικά κριτήρια[13]:
· Αναγνώριση της ποικιλομορφίας των συμφερόντων, καθώς επίσης και της αυτοδιάθεσης και της συμμετοχής των πολιτών.
· Συμμετοχή όλων των κοινωνικών και πολιτισμικών ομάδων του πληθυσμού.
· Έγκαιρη και ολοκληρωμένη ενημέρωση σχετικά με τα προτεινόμενα σχέδια και τα έργα.
· Την αξιολόγηση/εκτίμηση και την αξιοποίηση της εμπειρίας και της τεχνογνωσίας των πολιτών σε όλες τις φάσεις και διαδικασίες σχεδιασμού και λήψης αποφάσεων.
· Συνεργατικής κατάρτισης-σχεδιασμού της βάσης των πολιτών για την λήψη αποφάσεων του Δημοτικού Συμβουλίου σε μια δημόσια και ανοιχτή συζήτηση.
· Φειδωλή χρήση των λιγοστών δημοτικών πόρων - τόσο στις διαδικασίες όσο και στις προτεινόμενες λύσεις.
· Την κατάρτιση αξιόπιστων και δεσμευτικών κανόνων για τις διαδικασίες συμμετοχής.
Οι στόχοι για την περαιτέρω ανάπτυξη της τοπικής συμμετοχής και της κουλτούρας σχεδιασμού μπορούν να περιγραφούν ως εξής:
1. Διευκόλυνση στην συμμετοχή στην διαδικασία της αστικής ανάπτυξη μέσω:
Έγκαιρης ενημέρωσης σχετικά με τα θέματα, τις μεθόδους, τις σχέσεις μεταξύ των θεμάτων τις αλληλεπιδράσεις, και ιδίως τους κανόνες της λήψης αποφάσεων. Οι πληροφορίες είναι μια προϋπόθεση για κάθε διαδικασία συμμετοχής, διότι προωθεί τη διαφάνεια, και ως εκ τούτου την αποδοχή των πολιτικών αποφάσεων. Οι πληροφορίες πρέπει για όλους τους «παίκτες» να είναι ελεύθερα προσβάσιμη. Αυτό είναι μέχρι στιγμής δύσκολο να γίνει πράξη, αν και οι τεχνικές δυνατότητες είναι σίγουρα διαθέσιμες. Αυτό απαιτεί μια παραδειγματική στροφή στην κουλτούρα ενημέρωσης των δημοσίων υπηρεσιών και διοικήσεων.
Συμμετοχικής διαβούλευσης, δηλαδή οι εμπλεκόμενοι και ενδιαφερόμενοι φέρνουν τις ιδέες τους για το έργο. Ταυτίζονται με το έργο, συμβουλεύουν με τις δικές τους τοπικές και τις ειδικές γνώσεις τους ιθύνοντες και αναλαμβάνουν επίσης και την ευθύνη για την συνεργασία αυτή. Αν οι εκλεγμένοι αντιπρόσωποι των πολιτών προωθούν και στηρίζουν ενεργά την μορφή αυτή της πολιτικής συμβουλής εκ μέρους των πολιτών, ενισχύεται ο ρόλος τους σαν φορέας αποφάσεων σε τοπικό επίπεδο.
Συναπόφασης(συνεργασίας), οι εμπλεκόμενοι μπορούν στα πλαίσια συγκεκριμένου πλαισίου να συμμετέχουν στην λήψη αποφάσεων, όπως για παράδειγμα στην διαχείριση ενός συγκεκριμένου προϋπολογισμού ενός προγράμματος. Έτσι αναλαμβάνουν την ευθύνη για τις ενέργειες και τα έργα που σχετίζονται με το πρόγραμμα αυτό. Δήμος, κοινωνία των πολιτών, η οικονομία και οσοι είναι εμπλεκόμενοι είναι ισότιμοι εταίροι στη διαδικασία. Αυτή η εκτεταμένη μορφή της συμμετοχής προϋποθέτει μια κουλτούρα συμμετοχής και σχεδιασμού με γενικότερα αποδεκτά πρότυπα και κανόνες.
2. Επίτευξη καλύτερων ποιοτικών αποτελεσμάτων: Χάρη στην ενσωμάτωση των δεξιοτήτων και των γνώσεων των παραγόντων γίνονται διαφορετικές απόψεις και στόχοι διαφανείς. Αυτά μπορούν να βελτιώσουν την γνωστικότητα σχετικά με τις προϋποθέσεις, τις συνθήκες του σχεδιασμού και έτσι να βελτιωθούν και τα αποτελέσματα του σχεδιασμέ όπως επίσης να λάβουν υπόψη τους και να διευρύνουν τα σημεία τομής των συμφερόντων. Αυτό ισχύει ακόμη και αν δεν υπάρξει ομοφωνία στο πλαίσιο της συμμετοχικής διαδικασίας.
3. Αποδοχή των εννοιών και των μέτρων εφαρμογής της αστικής ανάπτυξης: Μια πλατιά έγκριση των έργων σχεδιασμού θα διευκόλυνε την υλοποίηση των έργων και τη ελαχιστοποίηση της επιβάρυνσης με μια πολιτική και νομική διαμάχη. Επιπλέον, χτίζεται μία εμπιστοσύνη, η οποία απο την πλευρά της δημιουργεί τη βάση για μια καλή μελλοντική συνεργασία. Με αυτό τον τρόπο λαμβάνουν μόνιμο χαρακτήρα οι διαδικασίες προγραμματισμού[14].
4. Συνευθύνη των ενδιαφερομένων πλευρών για την από κοινού επίτευξη αποτελεσμάτων: Αυτό προϋποθέτει την διάθεση της διοίκησης και της πολιτικής, να αφήσουν τους πολίτες να συμμετέχουν στη λήψη αποφάσεων ή να τους μεταβιβάσουν σε συγκεκριμένα πλαίσια κάποιες διαδικασίες για λήψη αποφάσεων.
5. Ενεργοποίηση του συνεχούς ενδιαφέροντος της αστικής κοινότητας: Η αντιμετώπιση διαφόρων θεματικών αντικειμένων της αστικής ανάπτυξης οδηγεί σε διαδικασίες εκμάθησης και επομένως σε μια επέκταση των αρμοδιοτήτων όλων των εμπλεκομένων. Αυτές οι διαδικασίες εκμάθησης αφορούν όχι μόνο την τεχνική πλευρά, αλλά ιδίως όσον αφορά την βιωματική πλευρά και την εμπειρία κατά την διάρκεια της συμμετοχής τους, τους βοηθούν να αρθρώσουν τα δικά τους ενδιαφέροντα και συμφέροντα, να τα εκπροσωπήσουν, αλλά και να αναλάβουν την ευθύνη αυτών αυξάνοντας έτσι σημαντικά την συμμετοχή τους στην διαδικασία της αστικής ανάπτυξης.
3.2. Ενεργοποίηση ως προϋπόθεση για μια κουλτούρα συμμετοχής και διαβούλευσης
Η συμμετοχική κουλτούρα δεν θα μπορούσε να ενεργοποιηθεί αν δεν υπήρχε ενδιαφέρον απο την πλευρά των πολιτών.
Εκπαιδευτικά μειονεκτούσες οικογένειες, γυναίκες, μετανάστες, άτομα μεγαλύτερης ηλικίας, νέοι, άτομα με καμία επαγγελματική εκπαίδευση υποεκπροσωπούνται σε εκδηλώσεις με συμμετοχή του κοινού δηλαδή με χαρακτήρα διαβούλευσης. Το αποτέλεσμα είναι η έλλειψη αντιπροσωπευτικότητας των αποτελεσμάτων στις συμμετοχικές διαδικασίες.
Για να μπορεί να αλλάξει αυτό, απαιτείται μια ευαισθητοποίηση προσανατολισμένη σε ειδικές κοινωνικές ομάδες, ιδίως (για διαφορετικούς λόγους) σε αυτές που είναι και οι λιγότερο ενεργοί πολίτες. Ειδικότερα, το να απευθύνεσαι προς τους μετανάστες και εκπαιδευτικά μειονεκτούσες ομάδες απαιτεί εντατικές και καινοτόμες προσεγγίσεις για την αντιμετώπιση των γλωσσικών και πολιτιστικών εμποδίων.
Τι συμβαίνει στην περίπτωση της Ελλάδας. Κάποιες κοινωνίες μας παρουσιάζουν υψηλό βαθμό ολοκλήρωσης και διασύνδεσης, χαρακτηρίζονται από ευρεία διάχυση γνώσης και πληροφορίας και έχουν υψηλή εγρήγορση και ετοιμότητα κινητοποίησης, ώστε να εκμεταλλεύονται τις ευκαιρίες που παρουσιάζονται.[15] Άλλες – όπως η ελληνική κοινωνία στο σύνολο της όσο και στις επί μέρους κοινωνικές ομάδες- είναι κατακερματισμένες, αποκομμένες από τις πηγές της εξουσίας και της γνώσης και παρουσιάζουν αδράνεια απέναντι σε ευκαιρίες εγρήγορσης και κινητοποίησης.
Fazit
Σίγουρα δεν υπάρχει μαγική φόρμουλα για το πώς μπορούμε να προσελκύσουμε όσο πιο περισσότερους πολίτες. Εδώ υπάρχουν μεγάλα περιθώρια για πειραματισμούς και εδώ έγκειται και η πρόκληση για διαπαιδαγώγηση της δημαρχιακής εξουσία και των δημοτικών συμβούλων. Είναι σημαντικό ότι κατά το σχεδιασμό μιας διαβούλευσης-συμμετοχής πολιτών θα πρέπει να σκεφτεί κανείς με ποιο τρόπο μπορούν να έρθουν περισσότεροι πολίτες, έτσι ώστε από την αρχή να είναι οι ευκαιρίες πρόσβασης για όλους το ίδιο.
Η πολιτική και η διοίκηση αντιμετωπίζουν την πρόκληση να πρέπει να ανταποκριθούν ταυτόχρονα πληρώντας τα εξής βασικά κριτήρια[13]:
· Αναγνώριση της ποικιλομορφίας των συμφερόντων, καθώς επίσης και της αυτοδιάθεσης και της συμμετοχής των πολιτών.
· Συμμετοχή όλων των κοινωνικών και πολιτισμικών ομάδων του πληθυσμού.
· Έγκαιρη και ολοκληρωμένη ενημέρωση σχετικά με τα προτεινόμενα σχέδια και τα έργα.
· Την αξιολόγηση/εκτίμηση και την αξιοποίηση της εμπειρίας και της τεχνογνωσίας των πολιτών σε όλες τις φάσεις και διαδικασίες σχεδιασμού και λήψης αποφάσεων.
· Συνεργατικής κατάρτισης-σχεδιασμού της βάσης των πολιτών για την λήψη αποφάσεων του Δημοτικού Συμβουλίου σε μια δημόσια και ανοιχτή συζήτηση.
· Φειδωλή χρήση των λιγοστών δημοτικών πόρων - τόσο στις διαδικασίες όσο και στις προτεινόμενες λύσεις.
· Την κατάρτιση αξιόπιστων και δεσμευτικών κανόνων για τις διαδικασίες συμμετοχής.
Οι στόχοι για την περαιτέρω ανάπτυξη της τοπικής συμμετοχής και της κουλτούρας σχεδιασμού μπορούν να περιγραφούν ως εξής:
1. Διευκόλυνση στην συμμετοχή στην διαδικασία της αστικής ανάπτυξη μέσω:
Έγκαιρης ενημέρωσης σχετικά με τα θέματα, τις μεθόδους, τις σχέσεις μεταξύ των θεμάτων τις αλληλεπιδράσεις, και ιδίως τους κανόνες της λήψης αποφάσεων. Οι πληροφορίες είναι μια προϋπόθεση για κάθε διαδικασία συμμετοχής, διότι προωθεί τη διαφάνεια, και ως εκ τούτου την αποδοχή των πολιτικών αποφάσεων. Οι πληροφορίες πρέπει για όλους τους «παίκτες» να είναι ελεύθερα προσβάσιμη. Αυτό είναι μέχρι στιγμής δύσκολο να γίνει πράξη, αν και οι τεχνικές δυνατότητες είναι σίγουρα διαθέσιμες. Αυτό απαιτεί μια παραδειγματική στροφή στην κουλτούρα ενημέρωσης των δημοσίων υπηρεσιών και διοικήσεων.
Συμμετοχικής διαβούλευσης, δηλαδή οι εμπλεκόμενοι και ενδιαφερόμενοι φέρνουν τις ιδέες τους για το έργο. Ταυτίζονται με το έργο, συμβουλεύουν με τις δικές τους τοπικές και τις ειδικές γνώσεις τους ιθύνοντες και αναλαμβάνουν επίσης και την ευθύνη για την συνεργασία αυτή. Αν οι εκλεγμένοι αντιπρόσωποι των πολιτών προωθούν και στηρίζουν ενεργά την μορφή αυτή της πολιτικής συμβουλής εκ μέρους των πολιτών, ενισχύεται ο ρόλος τους σαν φορέας αποφάσεων σε τοπικό επίπεδο.
Συναπόφασης(συνεργασίας), οι εμπλεκόμενοι μπορούν στα πλαίσια συγκεκριμένου πλαισίου να συμμετέχουν στην λήψη αποφάσεων, όπως για παράδειγμα στην διαχείριση ενός συγκεκριμένου προϋπολογισμού ενός προγράμματος. Έτσι αναλαμβάνουν την ευθύνη για τις ενέργειες και τα έργα που σχετίζονται με το πρόγραμμα αυτό. Δήμος, κοινωνία των πολιτών, η οικονομία και οσοι είναι εμπλεκόμενοι είναι ισότιμοι εταίροι στη διαδικασία. Αυτή η εκτεταμένη μορφή της συμμετοχής προϋποθέτει μια κουλτούρα συμμετοχής και σχεδιασμού με γενικότερα αποδεκτά πρότυπα και κανόνες.
2. Επίτευξη καλύτερων ποιοτικών αποτελεσμάτων: Χάρη στην ενσωμάτωση των δεξιοτήτων και των γνώσεων των παραγόντων γίνονται διαφορετικές απόψεις και στόχοι διαφανείς. Αυτά μπορούν να βελτιώσουν την γνωστικότητα σχετικά με τις προϋποθέσεις, τις συνθήκες του σχεδιασμού και έτσι να βελτιωθούν και τα αποτελέσματα του σχεδιασμέ όπως επίσης να λάβουν υπόψη τους και να διευρύνουν τα σημεία τομής των συμφερόντων. Αυτό ισχύει ακόμη και αν δεν υπάρξει ομοφωνία στο πλαίσιο της συμμετοχικής διαδικασίας.
3. Αποδοχή των εννοιών και των μέτρων εφαρμογής της αστικής ανάπτυξης: Μια πλατιά έγκριση των έργων σχεδιασμού θα διευκόλυνε την υλοποίηση των έργων και τη ελαχιστοποίηση της επιβάρυνσης με μια πολιτική και νομική διαμάχη. Επιπλέον, χτίζεται μία εμπιστοσύνη, η οποία απο την πλευρά της δημιουργεί τη βάση για μια καλή μελλοντική συνεργασία. Με αυτό τον τρόπο λαμβάνουν μόνιμο χαρακτήρα οι διαδικασίες προγραμματισμού[14].
4. Συνευθύνη των ενδιαφερομένων πλευρών για την από κοινού επίτευξη αποτελεσμάτων: Αυτό προϋποθέτει την διάθεση της διοίκησης και της πολιτικής, να αφήσουν τους πολίτες να συμμετέχουν στη λήψη αποφάσεων ή να τους μεταβιβάσουν σε συγκεκριμένα πλαίσια κάποιες διαδικασίες για λήψη αποφάσεων.
5. Ενεργοποίηση του συνεχούς ενδιαφέροντος της αστικής κοινότητας: Η αντιμετώπιση διαφόρων θεματικών αντικειμένων της αστικής ανάπτυξης οδηγεί σε διαδικασίες εκμάθησης και επομένως σε μια επέκταση των αρμοδιοτήτων όλων των εμπλεκομένων. Αυτές οι διαδικασίες εκμάθησης αφορούν όχι μόνο την τεχνική πλευρά, αλλά ιδίως όσον αφορά την βιωματική πλευρά και την εμπειρία κατά την διάρκεια της συμμετοχής τους, τους βοηθούν να αρθρώσουν τα δικά τους ενδιαφέροντα και συμφέροντα, να τα εκπροσωπήσουν, αλλά και να αναλάβουν την ευθύνη αυτών αυξάνοντας έτσι σημαντικά την συμμετοχή τους στην διαδικασία της αστικής ανάπτυξης.
3.2. Ενεργοποίηση ως προϋπόθεση για μια κουλτούρα συμμετοχής και διαβούλευσης
Η συμμετοχική κουλτούρα δεν θα μπορούσε να ενεργοποιηθεί αν δεν υπήρχε ενδιαφέρον απο την πλευρά των πολιτών.
Εκπαιδευτικά μειονεκτούσες οικογένειες, γυναίκες, μετανάστες, άτομα μεγαλύτερης ηλικίας, νέοι, άτομα με καμία επαγγελματική εκπαίδευση υποεκπροσωπούνται σε εκδηλώσεις με συμμετοχή του κοινού δηλαδή με χαρακτήρα διαβούλευσης. Το αποτέλεσμα είναι η έλλειψη αντιπροσωπευτικότητας των αποτελεσμάτων στις συμμετοχικές διαδικασίες.
Για να μπορεί να αλλάξει αυτό, απαιτείται μια ευαισθητοποίηση προσανατολισμένη σε ειδικές κοινωνικές ομάδες, ιδίως (για διαφορετικούς λόγους) σε αυτές που είναι και οι λιγότερο ενεργοί πολίτες. Ειδικότερα, το να απευθύνεσαι προς τους μετανάστες και εκπαιδευτικά μειονεκτούσες ομάδες απαιτεί εντατικές και καινοτόμες προσεγγίσεις για την αντιμετώπιση των γλωσσικών και πολιτιστικών εμποδίων.
Τι συμβαίνει στην περίπτωση της Ελλάδας. Κάποιες κοινωνίες μας παρουσιάζουν υψηλό βαθμό ολοκλήρωσης και διασύνδεσης, χαρακτηρίζονται από ευρεία διάχυση γνώσης και πληροφορίας και έχουν υψηλή εγρήγορση και ετοιμότητα κινητοποίησης, ώστε να εκμεταλλεύονται τις ευκαιρίες που παρουσιάζονται.[15] Άλλες – όπως η ελληνική κοινωνία στο σύνολο της όσο και στις επί μέρους κοινωνικές ομάδες- είναι κατακερματισμένες, αποκομμένες από τις πηγές της εξουσίας και της γνώσης και παρουσιάζουν αδράνεια απέναντι σε ευκαιρίες εγρήγορσης και κινητοποίησης.
Fazit
Σίγουρα δεν υπάρχει μαγική φόρμουλα για το πώς μπορούμε να προσελκύσουμε όσο πιο περισσότερους πολίτες. Εδώ υπάρχουν μεγάλα περιθώρια για πειραματισμούς και εδώ έγκειται και η πρόκληση για διαπαιδαγώγηση της δημαρχιακής εξουσία και των δημοτικών συμβούλων. Είναι σημαντικό ότι κατά το σχεδιασμό μιας διαβούλευσης-συμμετοχής πολιτών θα πρέπει να σκεφτεί κανείς με ποιο τρόπο μπορούν να έρθουν περισσότεροι πολίτες, έτσι ώστε από την αρχή να είναι οι ευκαιρίες πρόσβασης για όλους το ίδιο.
[1] Λουδοβίκος Βασενχόβεν, Πόπη Σαπουντζάκη, Πρακτικές Διακυβέρνησης στο
Μητροπολιτικό Σχεδιασμό της Αθήνας: Βελτιώνουν τις Προοπτικές Υλοποίησης
Χωρικών Παρεμβάσεων Μεγάλης Κλίμακας; Συνέδριο: Γεωγραφίες της
μητρόπολης- οψεις του φαινομένου στον Ελληνικό χώρο (Θεσσαλονίκη, 21-22-23 / 10
/ 2005). σ..
[2] Βλ. Deutscher Städtetag, Integrierte Stadtentwicklungsplanung und Stadtentwicklungsmanagement –Strategien und Instrumente nachhaltiger Stadtentwicklung, April 2013, p. 1
[3] Hans-Peter Müller, Wertewandel (Μεταβολή των αξιών), Bundeszentrale für Politische Bildung. „In entwickelten liberalen Gesellschaften hat sich ein einschneidender Wertewandel vollzogen. Statt Vermögen und Besitztum stehen Selbstverwirklichung und Kommunikation im Vordergrund. Mit dem Wertewandel lässt sich auch die zu beobachtende Individualisierung sowie die Pluralisierung von sozialen Milieus und Lebensstilen erklären“. 31.5.2012, https://www.bpb.de
[4] Sarcinelli, Ulrich (2011): Medien und Demokratie! - Demokratie in Deutschland 2011 – ein Report der Friedrich-Ebert-Stiftung, Demokratie Deutschland 2011 p. 26. Δευτερογενής πηγή.
[2] Βλ. Deutscher Städtetag, Integrierte Stadtentwicklungsplanung und Stadtentwicklungsmanagement –Strategien und Instrumente nachhaltiger Stadtentwicklung, April 2013, p. 1
[3] Hans-Peter Müller, Wertewandel (Μεταβολή των αξιών), Bundeszentrale für Politische Bildung. „In entwickelten liberalen Gesellschaften hat sich ein einschneidender Wertewandel vollzogen. Statt Vermögen und Besitztum stehen Selbstverwirklichung und Kommunikation im Vordergrund. Mit dem Wertewandel lässt sich auch die zu beobachtende Individualisierung sowie die Pluralisierung von sozialen Milieus und Lebensstilen erklären“. 31.5.2012, https://www.bpb.de
[4] Sarcinelli, Ulrich (2011): Medien und Demokratie! - Demokratie in Deutschland 2011 – ein Report der Friedrich-Ebert-Stiftung, Demokratie Deutschland 2011 p. 26. Δευτερογενής πηγή.
[5] βλ.
Schmalstieg , Herbert (2009): in: DEMO, Die Monatszeitschrift für Κommunalpolitik, Heft 5. p. 1
[6] Selle, Klaus (2007a): Bürgerengagement und Bürgerorientierung in Quartier und Stadt. In: PNDonline, P. 14
[7] Nuissl, Henning; Hilsberg, Johanna (2009): „Good Governance“ auf lokaler Ebene – Ansätze zur Konzeptualisierung und Operationalisierung. UFZ-diskussionspapiere. Department SUSOZ, 7/2009.5).
[8] Romeike, Nicole (2009): Urban Governance in Augsburg. Eine Bilanz lokaler Partizipations und
[6] Selle, Klaus (2007a): Bürgerengagement und Bürgerorientierung in Quartier und Stadt. In: PNDonline, P. 14
[7] Nuissl, Henning; Hilsberg, Johanna (2009): „Good Governance“ auf lokaler Ebene – Ansätze zur Konzeptualisierung und Operationalisierung. UFZ-diskussionspapiere. Department SUSOZ, 7/2009.5).
[8] Romeike, Nicole (2009): Urban Governance in Augsburg. Eine Bilanz lokaler Partizipations und
Vernetzungsprozesse. Diplomarbeit im Fach Geographie, Universität Augsburg,
Fakultät für Angewandte Informatik, Institut für Geographie, p. 41.
[9] Sustainable Urbanisation Achieving Agenda 21, Departement for International Development August 2002, pp.15
[10] Sinning, Heidi (2005): Partizipation – neue Anforderungen an eine bewährte Governanceform. In: Information zur Raumentwicklung, Heft 9/10, 2005, S. 5 79-588
[9] Sustainable Urbanisation Achieving Agenda 21, Departement for International Development August 2002, pp.15
[10] Sinning, Heidi (2005): Partizipation – neue Anforderungen an eine bewährte Governanceform. In: Information zur Raumentwicklung, Heft 9/10, 2005, S. 5 79-588
[11] Selle,
Klaus., Stadtentwicklung und Bürgerbeteiligung – Auf dem Weg zu einer
kommunikativen Planungskultur? Alltägliche Probleme, neue Herausforderungen,
In: Informationen zur Raumentwicklung, Heft 1. Bonn 2007, p. 70.
[12] Βλ. Deutscher Städtetag, Integrierte Stadtentwicklungsplanung und Stadtentwicklungsmanagement –Strategien und Instrumente nachhaltiger Stadtentwicklung, April 2013, p. 7-11
[13] Βλ. Deutscher Städtetag, Integrierte Stadtentwicklungsplanung und Stadtentwicklungsmanagement – Strategien und Instrumente nachhaltiger Stadtentwicklung, April 2013, p. 11ff
[14] βλ. Busch, Lüder (2009): Bürgerbeteiligung in der städtebaulichen Planung – das Beispiel der kreisangehörigen Städte Schleswig-Holsteins, Dissertation am Department für Stadtplanung Hafen City Universität Hamburg, 2009, p.96-97
[12] Βλ. Deutscher Städtetag, Integrierte Stadtentwicklungsplanung und Stadtentwicklungsmanagement –Strategien und Instrumente nachhaltiger Stadtentwicklung, April 2013, p. 7-11
[13] Βλ. Deutscher Städtetag, Integrierte Stadtentwicklungsplanung und Stadtentwicklungsmanagement – Strategien und Instrumente nachhaltiger Stadtentwicklung, April 2013, p. 11ff
[14] βλ. Busch, Lüder (2009): Bürgerbeteiligung in der städtebaulichen Planung – das Beispiel der kreisangehörigen Städte Schleswig-Holsteins, Dissertation am Department für Stadtplanung Hafen City Universität Hamburg, 2009, p.96-97
[15] Λουδοβίκος Βασενχόβεν, Πόπη Σαπουντζάκη, Πρακτικές Διακυβέρνησης στο
Μητροπολιτικό Σχεδιασμό της Αθήνας: Βελτιώνουν τις Προοπτικές Υλοποίησης Χωρικών
Παρεμβάσεων Μεγάλης Κλίμακας; Συνέδριο: Γεωγραφίες της
μητρόπολης- οψεις του φαινομένου στον Ελληνικό χώρο (Θεσσαλονίκη, 21-22-23 / 10
/ 2005), σ. 3.
