Γάμος ή φιλία? Geoffroy de Lagasnerie:

Γάμος ή φιλία.

Geoffroy de Lagasnerie:

Η οικογένεια συχνά μας περιορίζει περισσότερο απ' ό,τι μας εμπλουτίζει, λέει ο Γάλλος φιλόσοφος Geoffroy de Lagasnerie. Η φιλία πρέπει να μετακινηθεί προς το κέντρο. Να κάνουμε τους ανθρώπους να θέλουν να δοκιμάσουν κάτι καινούργιο.

Μια συνέντευξη από την Annika Joeres

Γιατί δημιουργούμε οικογένεια. Ποιος πιστεύει πραγματικά ότι σχεδόν κανείς δεν δημιουργεί οικογένεια οικειοθελώς ή το αντίθετο;

Geoffrey de Lagasnerie: Δεν πρέπει ποτέ να συγχέουμε αυτό που πραγματικά είμαστε με αυτό που μας έχει κάνει η κοινωνία. Η ιδέα μας για το τι θα μπορούσαμε να είμαστε και πώς θα μπορούσαμε να ζήσουμε είναι πολύ φτωχή και περιορισμένη. Πολλοί δεν σκέφτονται καν ότι θα μπορούσαν να ζήσουν μια ζωή πέρα από την παραδοσιακή οικογένεια. Και όλοι όσοι η ζωή τους δεν ταιριάζει με την εικόνα μιας οικογένειας με παιδιά πρέπει να δικαιολογούνται συνεχώς: Γιατί δεν θέλετε παιδιά; Γιατί δεν θέλετε να συγκατοικήσετε με τον σύντροφό σας; Κάθε εναλλακτικό μοντέλο αντιμετωπίζεται κριτικά και οι άνθρωποι που το ζουν το αισθάνονται ως ήττα. Έτσι πολλοί παραμένουν σε αφόρητες καταστάσεις και χάνουν τη δική τους ζωή.

 

Τι ρόλο έπαιξε η βαθιά φιλία σας με τον σύντροφό σας, τον φιλόσοφο Didier Eribon,( Retour à Reims 2017) και τον συγγραφέα Édouard Louis ( Qui a tué mon père. Éditions du Seuil, Paris 2018).

De Lagasnerie: Τα Χριστούγεννα είναι ένα καλό παράδειγμα των αλυσίδων της οικογενειακής-κανονικότητας της κοινωνίας μας: η μεγάλη πλειοψηφία βρίσκει αυτές τις γιορτές με τους γονείς, τους θείους και τις θείες τρομερές, αλλά δεν τολμά να τις περάσει χωρίς αυτούς. Αυτό θα σήμαινε ότι θα έσπαγε ένα ταμπού. Εγώ λέω: προχωρήστε και κάντε το. Γιορτάστε με φίλους και φίλες! Θα μπορούσαμε όλοι να ζήσουμε πολύ πιο ελεύθερα και χειραφετημένα. Αντ' αυτού, πολλοί ακολουθούν τον φαινομενικά προκαθορισμένο δρόμο: σπουδές, γάμος, παιδιά, αγορά σπιτιού ή διαμερίσματος. Και είναι δυσαρεστημένοι με αυτό.

 

Δηλαδή η η οικογενειακή ζωή δεν μπορεί επίσης να σας κάνει ευτυχισμένους;

De Lagasnerie: Φυσικά υπάρχουν και ευτυχισμένοι άνθρωποι μέσα σε οικογένειες. Το βιβλίο μου απευθύνεται στους αντιφρονούντες, σε εκείνους που υποφέρουν από την οικογενειακή νόρμα, σε εκείνους που στην πραγματικότητα θα προτιμούσαν να περνούν τον χρόνο τους με καλούς φίλους και όμως δεν το κάνουν. Πιστέψτε με, υπάρχουν πολλοί από αυτούς. Υπάρχει ένας μεγάλος κρυφός πόνος. Σε μια πιο ελεύθερη κοινωνία, θα μπορούσαμε να βλέπουμε τα μέλη της οικογένειας σαν γνωστούς: Αν με γεμίζουν, μου κάνουν καλό, συνεχίζω να τους βλέπω - διαφορετικά κάνω χωρίς τον θείο ή ακόμα και τη μητέρα. Επί του παρόντος, όσοι υποφέρουν συχνά δεν έχουν ιδέα για το πώς θα μπορούσε να μοιάζει μια εναλλακτική ζωή.

 

Η εικόνα της οικογένειας έχει γίνει πολύ πιο ανοιχτή τις τελευταίες δεκαετίες. Υπάρχει -τουλάχιστον στη Δυτική Ευρώπη- ο γάμος για όλους, για παράδειγμα, και το δικαίωμα στην υιοθεσία έχει επίσης χαλαρώσει.

De Lagasnerie: Ναι, αλλά ακόμη και αυτά τα μοντέλα παραμένουν στον συντηρητικό τρόπο λειτουργίας. Τα ομοφυλόφιλα ζευγάρια συμπεριφέρονται όπως όλοι οι άλλοι, ο τρόπος ζωής τους είναι ως επί το πλείστον παρόμοιος με το παραδοσιακό μοντέλο. Έχουμε περισσότερες ετεροφυλόφιλες φίλες που δεν είναι σε οικογένειες από ό,τι ομοφυλόφιλους σε συνεργασίες. Έτσι, ο τρόπος ζωής προφανώς καθορίζει περισσότερα για το άτομο από ό,τι ο σεξουαλικός του προσανατολισμός. Υπάρχει μια κοινωνική ηγεμονία.

 

Τι εννοείτε με αυτό;

De Lagasnerie: Πολλά ζευγάρια βάζουν τη σχέση τους πάνω απ' όλα, δεν μένει σχεδόν καθόλου χώρος για τους φίλους. Σύμφωνα με μελέτες, οι άνθρωποι σε σχέσεις συναντούν τέσσερις φορές λιγότερους ανθρώπους από ό,τι οι εργένηδες, γεγονός που αποτελεί τεράστια απώλεια για το μυαλό και τη συναισθηματική ζωή. Δεν εξαντλούμε καν τις εναλλακτικές μας επιλογές. Στο βιβλίο μου προτείνω μια διαφορετική αντίληψη για τη ζωή, βασισμένη στη σχέση μεταξύ του Didier, του Édouard και εμού. Μια ζωή στην οποία η φιλία βρίσκεται στο επίκεντρο μου φαίνεται πολύ πιο πλούσια από μια ζωή που επικεντρώνεται εξ ολοκλήρου στο οικογενειακό σύμπαν. Γιατί, για παράδειγμα, οι περισσότεροι άνθρωποι δεν πάνε ποτέ διακοπές με φίλους - χωρίς σύντροφο; Γιατί δεν συζητούν περισσότερο με ομοϊδεάτες τους; Πολλά μεγαλειώδη πνευματικά έργα προέκυψαν μόνο μέσω ανταλλαγής- οι φιλίες είναι μια ανεξάντλητη πηγή, συμπεριλαμβανομένων των πνευματικών. (Γιατί λοιπόν δεν ενθαρρύνονται από το κράτος εξίσου με τους γάμους; Νομίζω ότι το κράτος πρέπει να προωθεί τις φιλίες.)

 

Πώς θα μπορούσε να γίνει αυτό;

De Lagasnerie: Το κράτος θα μπορούσε να αναβαθμίσει τις φιλίες, για παράδειγμα να δημιουργήσει ένα υπουργείο φιλίας. Θα μπορούσε να δημιουργήσει ένα είδος νομικού σωματείου στο οποίο οι άνθρωποι μπορούν να εισέλθουν ως φίλοι, θα μπορούσε να δώσει φορολογικά πλεονεκτήματα στους καλούς φίλους και να διευκολύνει την αμοιβαία κληρονομιά. Θα μπορούσαμε να βρούμε εκατοντάδες μορφές που αξίζει να υποστηρίξουμε. Αυτό θα άνοιγε τα μάτια πολλών ανθρώπων και θα ενίσχυε τις φιλίες.

De Lagasnerie: Για μένα, το θέμα είναι να αναγνωρίζουμε τις φιλίες ως σημαντικές και να τις υποστηρίζουμε ανάλογα. Επειδή πρέπει να καλλιεργούνται - πόσο εύκολο είναι να χάσεις έναν φίλο, πόσο δύσκολο είναι να χτίσεις μια πραγματική σχέση. Πολλοί άνθρωποι, ιδίως οι μεγαλύτεροι σε ηλικία άνδρες, μερικές φορές δεν έχουν καθόλου φίλους ή φίλες. Το κράτος δεν θα μπορούσε να ενδιαφερθεί λιγότερο, παρόλο που αυτοί οι άνθρωποι είναι συχνά πολύ μόνοι.

 

Συμμετείχατε επίσης στο κίνημα "γάμος για όλους". Δεν εδραιώθηκε τελικά και αυτό το ιδεώδες της παραδοσιακής οικογένειας;

De Lagasnerie: Εξακολουθεί να είναι σωστό να χορηγείται αυτό το δικαίωμα. Αλλά η φαντασία μας δεν πρέπει να περιορίζεται σε αυτό το είδος σχέσης, το αντίθετο μάλιστα. Μπορούμε να συνειδητοποιήσουμε πόση θέση μπορούν να έχουν οι φίλοι και οι φίλες στη ζωή μας, πόσο εμπλουτίζουν, πόσο μπορούν επίσης να προστατεύουν τους ανθρώπους σε δύσκολες στιγμές. Αναλύουμε τον συντροφικό έρωτα εδώ και πολύ καιρό. Τι είναι ο σύζυγος; Πώς λειτουργεί το να είσαι γονιός; Αλλά υπάρχουν πολλά περισσότερα. Δεν έχουμε τελειώσει να σκεφτόμαστε τη δύναμη της φιλίας εδώ και πολύ καιρό. Κι εγώ αγαπώ τους φίλους. Ίσως με σεξουαλικό τρόπο, ίσως όχι, αυτό είναι λιγότερο κρίσιμο για μένα.

 

Το γεγονός ότι είστε ομοφυλόφιλος και επομένως δεν ταιριάζετε στην παραδοσιακή εικόνα της οικογένειας έχει διαμορφώσει τη στάση σας απέναντι στην οικογένεια;

De Lagasnerie: Βρήκα την οικογένειά μου τρομερή και καταπιεστική. Για μένα είναι απελευθερωτικό να ταξιδεύω με τους στενούς μου φίλους και να συζητάμε πράγματα για νύχτες ολόκληρες.

 

Τι συζητάτε; Για την οικογένεια;

De Lagasnerie: Ξέρετε, οι άνθρωποι με πολλούς φίλους είναι πιο δραστήριοι πολιτικά και συνήθως πιο προοδευτικοί. Οι νέοι φοιτητές, για παράδειγμα: Ψηφίζουν πιο συχνά κόμματα που θέλουν να αναδιανείμουν τον πλούτο. Συχνά απομακρύνονται από αυτό όταν δημιουργούν οικογένειες.

 

Δεν είναι φυσιολογικό να αλλάζουν οι προτεραιότητες κατά τη διάρκεια μιας ζωής;

De Lagasnerie: Δεν χρειάζεται να είναι έτσι. Όπως και να έχει, το καθοριστικό για την κοινωνία είναι πάντα το πώς ζουν οι άνθρωποι, όχι το τι λένε. Για παράδειγμα, υπάρχουν καθηγητές που ισχυρίζονται ότι είναι αριστεροί αλλά ταπεινώνουν τους φοιτητές τους. Ή πάρτε τη λεγόμενη σεξουαλική επανάσταση: έφερε κάποιες ελευθερίες, αλλά το κρίσιμο πράγμα παρέμεινε αμετάβλητο - ο τρόπος ζωής, οι σχέσεις μεταξύ τους. Εξάλλου, έχει ερευνηθεί εδώ και καιρό πώς οι άνδρες κυριαρχούσαν στις κομμούνες του '68. Μια ελεύθερη σεξουαλικότητα δεν αλλάζει μια ζωή. Το οικογενειακό μοντέλο παρέμεινε ως στερεοτυπικό πλαίσιο και εξακολουθεί να περιορίζει τις σχέσεις μας μέχρι σήμερα.

Καθορίζει τι είναι δυνατό και τι όχι: ένα άρρωστο παιδί θεωρείται καλός λόγος για να μην έρθει κανείς στη δουλειά το πρωί, η ανησυχία για έναν φίλο λιγότερο.

 

Οι συντηρητικές και ακόμη και οι ακροδεξιές εκδόσεις στη Γαλλία σας επιτέθηκαν σκληρά μετά την έκδοση του βιβλίου σας, τα σχόλια κάτω από άρθρα όπως στο Valeurs actuelles είναι εντελώς βάναυσα. Γιατί η οικογένεια είναι τόσο ενοχλητική;

De Lagasnerie: Έλαβα επίσης εκατοντάδες μηνύματα από ανθρώπους που έλεγαν: Τι ωραία που κάποιος μιλάει για τη φιλία και φιλοσοφεί. Αλλά η αντίδραση των δεξιών είναι στην πραγματικότητα πολύ πιο έντονη από ό,τι στα άλλα βιβλία μου, τα οποία είναι εξίσου επικριτικά για την κοινωνία. Αλλά αυτό μάλλον με διασκέδασε: Την ημέρα που τρία εκατομμύρια άνθρωποι βγήκαν στους δρόμους εδώ στη Γαλλία κατά της μεταρρύθμισης του συνταξιοδοτικού συστήματος, τα δεξιά μέσα ενημέρωσης έγραψαν κύριο άρθρο για το πώς θέλω να καταστρέψω την οικογένεια. Αλλά εγώ δεν θέλω να καταστρέψω τίποτα, θέλω να καταστήσω δυνατές νέες σχέσεις. Οι τρεις μας ζούμε στη φιλία μας σαν σε ένα μικροσύμπαν - αλλά ανοιχτό σε όλους τους άλλους. Θέλω να κάνω τους ανθρώπους να θέλουν να δοκιμάσουν κάτι καινούργιο.

Κλίμα. Πως η ημερομηνία πλήρους άνθησης των ανθών της κερασιάς δειχνει την κλιματική αλλαγή

Hμερομηνία πλήρους άνθησης των ανθών της κερασιάς στην Arashiyama, Κιότο, από το 1000 μ.Χ. έως το 2023

Μια εντυπωσιακή οπτικοποίηση της κλιματικής αλλαγής: η ημερομηνία πλήρους άνθησης των ανθών κερασιάς στο Κιότο, σε διάγραμμα των τελευταίων 1000 ετών.

Χάρη στην πολιτιστική σημασία των ανθέων κερασιάς στην Ιαπωνία, έχουμε δεδομένα για την ακριβή ημέρα του έτους κατά την οποία ένα πολύ συγκεκριμένο είδος κερασιάς (P. jamasakura) φτάνει σε "πλήρη άνθηση" (満開) σε μια συγκεκριμένη περιοχή στα περίχωρα του Κιότο (Arashiyama), από το 800 μ.Χ..

Η τάση των τελευταίων 50 ετών είναι αδιαμφισβήτητη...

 

 

VI ΕΚΘΕΣΗ ΣΥΝΘΕΣΗΣ IPCC ΚΛΙΜΑΤΙΚΗ ΑΛΛΑΓΗ 2023. Μέρος Ι

6η ΕΚΘΕΣΗ ΣΥΝΘΕΣΗΣ IPCC, ΚΛΙΜΑΤΙΚΗ ΑΛΛΑΓΗ 2023(μέρος Ι)

Η παρακάτω σύνοψη της έκθεση του IPCC  είναι προϊόν επιλογής, σύνθεσης και μετάφρασης από το Carbon brief και της έκθεσης του IPCC- Κλιματική αλλαγή 2023.

Η έκθεση σύνθεσης είναι η τελευταία του έκτου κύκλου αξιολόγησης της IPCC, στον οποίο συμμετείχαν 700 επιστήμονες σε 91 χώρες. Συνολικά, ο πλήρης κύκλος των εκθέσεων χρειάστηκε οκτώ χρόνια για να ολοκληρωθεί.

Η έκθεση περιγράφει με τις πιο σαφείς και πιο τεκμηριωμένες λεπτομέρειες μέχρι στιγμής πώς οι άνθρωποι ευθύνονται για την αύξηση της θερμοκρασίας κατά 1,1 βαθμό Κελσίου που παρατηρήθηκε από την αρχή της βιομηχανικής εποχής.

Δείχνει επίσης πώς οι επιπτώσεις αυτού του επιπέδου αύξησης της θερμοκρασίας είναι ήδη θανατηφόρες και δυσανάλογα συσσωρευμένες στους πιο ευάλωτους ανθρώπους του κόσμου.

Η έκθεση σημειώνει ότι οι πολιτικές που θα εφαρμοστούν έως το τέλος του 2021 – η καταληκτική ημερομηνία για τα στοιχεία που αναφέρονται στην αξιολόγηση – πιθανότατα θα δουν τις θερμοκρασίες να υπερβαίνουν τον 1,5C αυτόν τον αιώνα και να φτάνουν περίπου τους 3,2 βαθμούς Κελσίου έως το 2100.

 

Παρακάτω λεξικό της σύστασης της έκθεσης

1.      Τι είναι αυτή η έκθεση;

2.     Πώς αλλάζει το κλίμα της Γης;

3.     Πώς οι ανθρωπογενείς εκπομπές οδηγούν την υπερθέρμανση του πλανήτη;

4.    Πόσο πιο ζεστός θα γίνει ο κόσμος αυτόν τον αιώνα;

5.     Πώς θα μπορούσε η θέρμανση να προκαλέσει απότομη και μη αναστρέψιμη αλλαγή;

6.    Τι αναφέρει η έκθεση για τις απώλειες και τις ζημίες;

7.     Γιατί η δράση για το κλίμα «υπολείπεται» επί του παρόντος;

8.    Τι χρειάζεται για να σταματήσει η κλιματική αλλαγή;

9.    Πώς μπορούν οι επιμέρους τομείς να κλιμακώσουν τη δράση για το κλίμα;

10.                       Τι αναφέρει η έκθεση για την προσαρμογή;

1.      12. Ποια είναι τα οφέλη της βραχυπρόθεσμης δράσης για το κλίμα;

2.     13. Γιατί η χρηματοδότηση αποτελεί «καταλύτη» και «εμπόδιο» για τη δράση για το κλίμα;

3.     14. Ποια είναι τα παράλληλα οφέλη για τους Στόχους Βιώσιμης Ανάπτυξης;

4.    15. Τι αναφέρει η έκθεση για την ισότητα και την ένταξη;

 

1. Τι είναι αυτή η έκθεση;

Η έκθεση αποτελεί το τελευταίο μέρος του έκτου κύκλου αξιολόγησης της IPCC. «Ενσωματώνει» τα κύρια πορίσματα των τριών εκθέσεων των ομάδων εργασίας, οι οποίες δημοσιεύθηκαν τους τελευταίους 18 μήνες περίπου:

1.                  Ομάδα Εργασίας Ι (WG1): Η βάση των φυσικών επιστημών (Αύγουστος 2021)

2.                 Ομάδα Εργασίας II (WG2): Επιπτώσεις, προσαρμογή και ευπάθεια (Φεβρουάριος 2022)

3.                 Ομάδα Εργασίας ΙΙΙ (WG3): Μετριασμός της κλιματικής αλλαγής (Απρίλιος 2022)

Η έκθεση λαμβάνει επίσης υπόψη τις τρεις συντομότερες «ειδικές εκθέσεις» που δημοσίευσε η IPCC κατά τη διάρκεια του έκτου κύκλου αξιολόγησης:

1.                  Υπερθέρμανση του πλανήτη κατά 1,5C («SR15») τον Οκτώβριο του 2018

2.                 Κλιματική αλλαγή και γη («SRCCL») τον Αύγουστο του 2019

3.                 Ο ωκεανός και η κρυόσφαιρα σε ένα μεταβαλλόμενο κλίμα («SROCC») τον Σεπτέμβριο του 2019

 

Legend

"Ένα επίπεδο εμπιστοσύνης εκφράζεται χρησιμοποιώντας πέντε ποιοτικά χαρακτηριστικά: πολύ χαμηλό, χαμηλό, μεσαίο, υψηλό και πολύ υψηλό, και στοιχειοθετεί με πλάγιους χαρακτήρες, για παράδειγμα, μεσαία εμπιστοσύνη.

"Οι ακόλουθοι όροι έχουν χρησιμοποιηθεί για να υποδείξουν την εκτιμώμενη πιθανότητα ενός αποτελέσματος: σχεδόν βέβαιη πιθανότητα 99-100%.  πολύ πιθανό 90-100%.  πιθανό 66-100%.  πιθανότατα >50-100%.  περίπου τόσο πιθανό όσο όχι 33-66%.   απίθανο 0-33%, πολύ απίθανο 0  -10%, και εξαιρετικά απίθανο 0-1%. Πρόσθετοι όροι (εξαιρετικά πιθανό 95-100%;  πιθανότατα >50-100%, και εξαιρετικά απίθανο 0-5%) χρησιμοποιούνται επίσης όταν χρειάζεται.

Περιγραφή και σχέση των σεναρίων και των μοντελοποιημένων διαδρομών που εξετάστηκαν στις εκθέσεις των ομάδων εργασίας AR6. Πηγή: SPM.1, Πίνακας 1.

 

2. Πώς αλλάζει το κλίμα της Γης;

Η SPM (summary for policymakers) λέει με μεγάλη βεβαιότητα ότι οι ανθρώπινες δραστηριότητες έχουν «προκαλέσει αναμφισβήτητα την υπερθέρμανση του πλανήτη». Αυτή η δήλωση – που έγινε για πρώτη φορά στην έκθεση WG1 της IPCC – είναι η ισχυρότερη διατύπωση μέχρι σήμερα σχετικά με τον ρόλο των ανθρώπινων δραστηριοτήτων στην παρατηρούμενη αύξηση της θερμοκρασίας από οποιονδήποτε κύκλο αξιολόγησης της IPCC.  Συνολικά, η έκθεση αναφέρει ότι η παγκόσμια επιφανειακή θερμοκρασία το 2011-20 ήταν κατά μέσο όρο 1,09C πάνω από τα επίπεδα του 1850-1900 - με αύξηση 1,59C πάνω από την ξηρά και άνοδο 0,88C πάνω από τον ωκεανό. Προσθέτει, με μεγάλη βεβαιότητα, ότι «η θερμοκρασία της επιφάνειας του πλανήτη έχει αυξηθεί ταχύτερα από το 1970 από οποιαδήποτε άλλη περίοδο 50 ετών τουλάχιστον τα τελευταία 2000

Υψηλή εμπιστοσύνη:

«Έχουν συμβεί εκτεταμένες και ραγδαίες αλλαγές στην ατμόσφαιρα, τον ωκεανό, την κρυόσφαιρα και τη βιόσφαιρα. Η κλιματική αλλαγή που προκαλείται από τον άνθρωπο επηρεάζει ήδη πολλά ακραία καιρικά και κλιματικά φαινόμενα σε κάθε περιοχή σε όλο τον κόσμο. Αυτό έχει οδηγήσει σε εκτεταμένες δυσμενείς επιπτώσεις και σχετικές απώλειες και ζημίες στη φύση και τους ανθρώπους».

Η SPM έχει πολύ μεγάλη εμπιστοσύνη ότι «οι αυξήσεις των ακραίων φαινομένων καύσωνα έχουν οδηγήσει σε ανθρώπινη θνησιμότητα και νοσηρότητα» σε όλες τις περιοχές. Προσθέτει ότι οι ακραίες θερμοκρασίες προκαλούν επίσης προκλήσεις ψυχικής υγείας, τραύματα και απώλεια μέσων διαβίωσης και πολιτισμού. Η έκθεση έχει επίσης μεγάλη εμπιστοσύνη ότι η κλιματική αλλαγή «συμβάλλει σε ανθρωπιστικές κρίσεις όπου οι κλιματικοί κίνδυνοι αλληλεπιδρούν με υψηλή ευπάθεια».

  

Η έκθεση υποστηρίζει, ότι έχει μεγάλη εμπιστοσύνη ότι «οι αστικές υποδομές, συμπεριλαμβανομένων των συστημάτων μεταφορών, ύδρευσης, αποχέτευσης και ενέργειας, έχουν τεθεί σε κίνδυνο από ακραία και αργά γεγονότα, με επακόλουθες οικονομικές απώλειες, διαταραχές των υπηρεσιών και επιπτώσεις στην ευημερία».

Ο παρακάτω πίνακας δείχνει τις παρατηρούμενες αλλαγές στο κλίμα και την απόδοσή τους στην ανθρώπινη επιρροή. Τα πιο σκούρα χρώματα δείχνουν μεγαλύτερη εμπιστοσύνη στις αλλαγές και την ανθρώπινη επιρροή τους. Συγκεκριμένα, ο πίνακας αναφέρει ως «πραγματικότητα πλέον» την «αύξηση της θερμοκρασίας του παγκόσμιου κλιματικού συστήματος από την προβιομηχανική εποχή».

 

Η έκθεση δείχνει μεγάλη εμπιστοσύνη ότι η κλιματική αλλαγή έχει παρεμποδίσει τις προσπάθειες για την επίτευξη των Στόχων Βιώσιμης Ανάπτυξης μειώνοντας την επισιτιστική ασφάλεια, αλλάζοντας τα πρότυπα των βροχοπτώσεων, λιώνουν τα σώματα των πάγων, όπως οι παγετώνες και προκαλούν πιο έντονα και συχνά ακραία καιρικά φαινόμενα.

Η έκθεση αναφέρει επίσης ότι έχουν ήδη υποστεί «σημαντικές ζημιές και ολοένα και πιο μη αναστρέψιμες απώλειες». Για παράδειγμα, έχει πολύ μεγάλη εμπιστοσύνη ότι περίπου τα μισά από τα είδη που αξιολογήθηκαν παγκοσμίως έχουν μετακομίσει προς τους πόλους ή σε υψηλότερα υψόμετρα.

 

3. Πώς οι ανθρωπογενείς εκπομπές οδηγούν την υπερθέρμανση του πλανήτη;

Η έκθεση αναφέρει ως γεγονός –δηλαδή χωρίς βαθμονομημένη γλώσσα– ότι «οι ανθρώπινες δραστηριότητες, κυρίως μέσω των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου, έχουν προκαλέσει αδιαμφισβήτητα την υπερθέρμανση του πλανήτη».

Με άλλα λόγια, αναφέρει η έκθεση, «η κλιματική αλλαγή που προκαλείται από τον άνθρωπο είναι συνέπεια χρήσης ενέργειας, τη χρήση γης και την αλλαγή χρήσης γης, τον τρόπο ζωής και τα πρότυπα κατανάλωσης και την παραγωγή».

Συγκεκριμένα, η έκθεση εξηγεί ότι οι άνθρωποι συνέβαλαν στους 1,07C της παρατηρούμενης αύξησης της θερμοκρασίας μεταξύ 1850-1900 και 2010-19, με πιθανό εύρος 0,8-1,3C. Καθώς η συνολική παρατηρούμενη αύξηση της θερμοκρασίας κατά την ίδια περίοδο είναι 1,06C, αυτό σημαίνει ότι οι άνθρωποι έχουν προκαλέσει το 100%

Η έκθεση δείχνει  επίσης μεγάλη εμπιστοσύνη ότι «οι οικονομικές επιπτώσεις που αποδίδονται στην κλιματική αλλαγή επηρεάζουν όλο και περισσότερο τα μέσα διαβίωσης των ανθρώπων και προκαλούν οικονομικές και κοινωνικές επιπτώσεις πέρα από τα εθνικά σύνορα. 

Η επίδραση της αύξησης της θερμοκρασίας των αερίων του θερμοκηπίου που έχει προκαλέσει η ανθρώπινη δραστηριότητα είναι πιθανό να κυμαίνεται μεταξύ 1,0-2,0C. Υπάρχει όμως και η ψυκτική επίδραση άλλων «ανθρώπινων οδηγών (κυρίως αερολυμάτων)», σημειώνει η έκθεση.  Τα αερολύματα περιλαμβάνουν μικροσκοπικά σωματίδια – όπως αιθάλη – που παράγονται από αυτοκίνητα, εργοστάσια και σταθμούς παραγωγής ενέργειας. Τείνουν να έχουν μια συνολική επίδραση ψύξης στο κλίμα της Γης διασκορπίζοντας το εισερχόμενο ηλιακό φως και διεγείροντας να σχηματιστούν τα σύννεφα. Αυτοί οι ανθρώπινοι οδηγοί θα μπορούσαν να έχουν συμβάλει σε ψύξη 0,0-0,8C, αναφέρει η IPCC. 

Το 2019, οι ατμοσφαιρικές συγκεντρώσεις CO2 (410 μέρη ανά εκατομμύριο) ήταν υψηλότερες από οποιαδήποτε άλλη στιγμή σε τουλάχιστον 2 εκατομμύρια χρόνια (υψηλή εμπιστοσύνη) και οι συγκεντρώσεις μεθανίου (1866 μέρη ανά δισεκατομμύριο) και υποξειδίου του αζώτου (332 μέρη ανά δισεκατομμύριο) ήταν υψηλότερες από οποιαδήποτε άλλη στιγμή σε τουλάχιστον 800.000 χρόνια (πολύ υψηλή εμπιστοσύνη).

Ωστόσο, αν και οι μέσες ετήσιες εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου μεταξύ 2010 και 2019 ήταν «υψηλότερες από οποιαδήποτε προηγούμενη δεκαετία», ο ρυθμός αύξησης κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου (1,3% ετησίως) «ήταν χαμηλότερος από αυτόν μεταξύ 2000 και 2009» (2,1% ετησίως), σημειώνει η έκθεση. Αυτή η πρόταση - η οποία περιλαμβάνεται επίσης στην έκθεση WG3 - προστέθηκε κατά τη διάρκεια της συνεδρίασης έγκρισης κατόπιν αιτήματος της Κίνας, ανέφερε το Δελτίο Διαπραγματεύσεων για τη Γη.

 

  4. Πόσο πιο ζεστός θα γίνει ο κόσμος αυτόν τον αιώνα;

Ο κόσμος θα συνεχίσει να θερμαίνεται «βραχυπρόθεσμα (2021-40)», αναφέρει η έκθεση, «σχεδόν σε όλα τα εξεταζόμενα σενάρια και πορείες» για τις εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου.

Το κρίσιμο, ωστόσο, είναι ότι υπάρχει μια επιλογή για το πόσο ζεστό θα γίνει μέχρι το τέλος του αιώνα. Όπως εξηγεί η συγκεφαλαιωτική έκθεση: «Η μελλοντική αύξηση της θερμοκρασίας θα καθοδηγείται από μελλοντικές εκπομπές».

Η ποσότητα της αύξησης της θερμοκρασίας αυτόν τον αιώνα εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από την ποσότητα των αερίων του θερμοκηπίου που απελευθερώνουν οι άνθρωποι στην ατμόσφαιρα στο μέλλον «με το σωρευτικό καθαρό CO2 να κυριαρχεί».

Προκειμένου να σταματήσει η υπερθέρμανση του πλανήτη, αναφέρει η έκθεση, οι εκπομπές CO2 είναι, επομένως, «απαραίτητες» για να φτάσουν στο καθαρό μηδέν. (Βλέπε: Τι χρειάζεται για να σταματήσει η κλιματική αλλαγή; )

Ενώ ο περιορισμός της αύξησης της θερμοκρασίας σύμφωνα με τους παγκόσμιους στόχους θα απαιτούσε "βαθιά και ταχεία, και, στις περισσότερες περιπτώσεις, άμεση μείωση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου σε όλους τους τομείς αυτή τη δεκαετία", οι προσπάθειες αυτές δεν θα γίνουν αισθητές για κάποιο χρονικό διάστημα.

 

Το SPM (η έκθεση για πολιτική δράση) εξηγεί με μεγάλη εμπιστοσύνη στο κείμενο:

"Οι συνεχιζόμενες εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου θα οδηγήσουν σε αύξηση της αύξησης της θερμοκρασίας... Οι βαθιές, ταχείες και διαρκείς μειώσεις των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου θα οδηγούσαν σε αισθητή επιβράδυνση της υπερθέρμανσης του πλανήτη μέσα σε περίπου δύο δεκαετίες".

Η έκθεση δεν δίνει συγκεκριμένα έτη "υπέρβασης" που θα υπερβούν τον 1,5C για κάθε πορεία εκπομπών. (Το όριο του 1,5C της Συμφωνίας του Παρισιού αφορά τους μακροπρόθεσμους μέσους όρους και όχι την αύξηση της θερμοκρασίας σε ένα μόνο έτος).

Το SPM εξηγεί ότι για πολύ χαμηλές, χαμηλές, ενδιάμεσες και υψηλές εκπομπές, "το μέσο της πρώτης 20ετούς τρέχουσας μέσης περιόδου κατά την οποία [η αύξηση της θερμοκρασίας] φτάνει τους 1,5C βρίσκεται στο πρώτο μισό της δεκαετίας του 2030". Εάν οι εκπομπές είναι πολύ υψηλές, θα είναι "στα τέλη της δεκαετίας του 2020".

Ωστόσο, λέει ότι η αύξηση της θερμοκρασίας κατά 4C είναι δυνατή με χαμηλότερες εκπομπές, εάν οι ανατροφοδοτήσεις του κύκλου άνθρακα ή η κλιματική ευαισθησία είναι μεγαλύτερες από ό, τι πιστεύαμε. Εξηγεί σε υποσημείωση του SPM:

«Τα σενάρια πολύ υψηλών εκπομπών έχουν γίνει λιγότερο πιθανά, αλλά δεν μπορούν να αποκλειστούν. Τα επίπεδα θέρμανσης >4C μπορεί να προκύψουν από σενάρια πολύ υψηλών εκπομπών, αλλά μπορούν επίσης να προκύψουν από σενάρια χαμηλότερων εκπομπών εάν η κλιματική ευαισθησία ή οι ανατροφοδοτήσεις του κύκλου άνθρακα είναι υψηλότερες από τη βέλτιστη εκτίμηση».

Εκτός από την πορεία των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου, η αλλαγή των εκπομπών των «βραχύβιων κλιματικών δυνάμεων» (SLCFs) μπορεί επίσης να προσθέσει στη βραχυπρόθεσμη και μακροπρόθεσμη αύξηση της θερμοκρασίας, αναφέρει η έκθεση με μεγάλη εμπιστοσύνη. Τα SLCFs περιλαμβάνουν μεθάνιο, αερολύματα και πρόδρομες ουσίες του όζοντος.

Υπήρξαν ανησυχίες ότι οι προσπάθειες για τη μείωση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου θα μπορούσαν επίσης να μειώσουν την παραγωγή ψυκτικών αερολυμάτων, «αποκαλύπτοντας» επιπλέον θέρμανση. Η έκθεση υποβαθμίζει αυτόν τον κίνδυνο:

«Οι ταυτόχρονες αυστηρές πολιτικές μετριασμού της κλιματικής αλλαγής και ελέγχου της ατμοσφαιρικής ρύπανσης περιορίζουν αυτή την πρόσθετη αύξηση της θερμοκρασίας και οδηγούν σε ισχυρά οφέλη για την ποιότητα του αέρα (υψηλή εμπιστοσύνη)».

 

6. Ποιοι είναι οι κίνδυνοι απότομης και μη αναστρέψιμης αλλαγής;

Η έκθεση προειδοποιεί ότι οι συνεχιζόμενες εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου θα «επηρεάσουν περαιτέρω όλες τις σημαντικές συνιστώσες του κλιματικού συστήματος και πολλές αλλαγές θα είναι μη αναστρέψιμες σε χρονικά διαστήματα εκατονταετίας έως χιλιετιών».

Ενώ «πολλές αλλαγές στο κλιματικό σύστημα» θα γίνουν μεγαλύτερες «σε άμεση σχέση με την αύξηση της υπερθέρμανσης του πλανήτη», η πιθανότητα «απότομων ή/και μη αναστρέψιμων αποτελεσμάτων αυξάνεται με υψηλότερα επίπεδα υπερθέρμανσης του πλανήτη», αναφέρει η έκθεση με μεγάλη βεβαιότητα. Για παράδειγμα, λέει:

«Καθώς αυξάνονται τα επίπεδα αύξησης της θερμοκρασίας, αυξάνονται και οι κίνδυνοι εξαφάνισης ειδών ή μη αναστρέψιμης απώλειας βιοποικιλότητας σε οικοσυστήματα όπως τα δάση (μεσαίας εμπιστοσύνης), οι κοραλλιογενείς ύφαλοι (πολύ υψηλή εμπιστοσύνη) και στις αρκτικές περιοχές (υψηλή εμπιστοσύνη)».

Οι επιπτώσεις της υπερθέρμανσης σε ορισμένα οικοσυστήματα «πλησιάζουν ήδη το μη αναστρέψιμο», αναφέρει η έκθεση, «όπως οι επιπτώσεις των υδρολογικών αλλαγών που προκύπτουν από την υποχώρηση των παγετώνων ή οι αλλαγές σε ορισμένα ορεινά (μέσης εμπιστοσύνης) και αρκτικά οικοσυστήματα που οφείλονται  στην απόψυξη του μόνιμου παγετού (υψηλή εμπιστοσύνη)».

Οι απότομες και μη αναστρέψιμες αλλαγές μπορεί να περιλαμβάνουν εκείνες που «ενεργοποιούνται όταν φτάνουν τα σημεία ανατροπής», αναφέρει η έκθεση:

«Κίνδυνοι που σχετίζονται με μεγάλης κλίμακας μοναδικά γεγονότα ή σημεία ανατροπής, όπως αστάθεια φύλλων πάγου ή απώλεια οικοσυστήματος από τροπικά δάση, μετάβαση σε υψηλό κίνδυνο μεταξύ 1,5C-2,5C (μέτρια εμπιστοσύνη) και σε πολύ υψηλό κίνδυνο μεταξύ 2,5C-4C (χαμηλή εμπιστοσύνη).»

(Δείτε  την επεξήγηση του zaunagstnic.blogspot.no  για περισσότερα σχετικά με τα σημεία ανατροπής.)

Εκτός από την άνοδο της στάθμης της θάλασσας, οι συγγραφείς λένε ότι είναι σχεδόν βέβαιο ότι η οξίνιση των ωκεανών -  όπου το θαλασσινό νερό γίνεται λιγότερο αλκαλικό - θα συνεχιστεί καθ 'όλη τη διάρκεια αυτού του αιώνα. Και έχουν μεγάλη εμπιστοσύνη ότι η αποξυγόνωση – η  μείωση των επιπέδων οξυγόνου στον ωκεανό – θα το κάνει επίσης.

Η έκθεση προειδοποιεί επίσης ότι η αύξηση της θερμοκρασίας – και ο αντίκτυπος που θα είχε – θα μπορούσε να είναι πιο σοβαρή από την προβλεπόμενη.

Για παράδειγμα, αναφέρει, «δεν μπορεί να αποκλειστεί η αύξηση της θερμοκρασίας σημαντικά πάνω από το εκτιμώμενο πολύ πιθανό εύρος για ένα δεδομένο σενάριο, και υπάρχει μεγάλη εμπιστοσύνη ότι αυτό θα οδηγήσει σε περιφερειακές αλλαγές μεγαλύτερες από αυτές που αξιολογούνται σε πολλές πτυχές του κλιματικού συστήματος».

Σχετικά με τη στάθμη της θάλασσας, οι συγγραφείς προσθέτουν:

«Η παγκόσμια μέση άνοδος της στάθμης της θάλασσας πάνω από το πιθανό  εύρος - πλησιάζοντας τα δύο μέτρα έως το 2100 και πάνω από τα 15 μέτρα έως το 2300 σύμφωνα με ένα σενάριο πολύ υψηλών εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου (SSP5-8.5) (χαμηλή εμπιστοσύνη) - δεν μπορεί να αποκλειστεί λόγω της βαθιάς αβεβαιότητας στις διαδικασίες των φύλλων πάγου και θα είχε σοβαρές επιπτώσεις στους πληθυσμούς σε παράκτιες ζώνες χαμηλού υψομέτρου».

 

7. Τι αναφέρει η έκθεση για τις απώλειες και τις ζημίες;

Για πρώτη φορά, ο όρος «απώλεια και ζημία» αναφέρεται σε συγκεφαλαιωτική έκθεση της IPCC. Αυτό αντικατοπτρίζει την εξέχουσα θέση της στην  ειδική έκθεση 1.5C  και στην έκθεση WG2 κατά τη διάρκεια του έκτου κύκλου αξιολόγησης.

Η έκθεση εξηγεί την επίσημη αναγνώριση των απωλειών και των ζημιών μέσω του μηχανισμού της Βαρσοβίας για τις απώλειες και τις ζημίες και της συμφωνίας του Παρισιού.

Όσον αφορά τις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής, η έκθεση αναγνωρίζει και εξετάζει «ενισχυμένα» στοιχεία για καύσωνες, ακραίες βροχοπτώσεις, ξηρασίες και τροπικούς κυκλώνες, καθώς και την απόδοσή τους στην ανθρώπινη επιρροή, από την τελευταία συγκεφαλαιωτική έκθεση.

Σε όλες τις περιοχές, τα ακραία φαινόμενα καύσωνα έχουν οδηγήσει σε ανθρώπινη θνησιμότητα και νοσηρότητα, λέει με πολύ μεγάλη βεβαιότητα, ενώ οι τροφιμογενείς και υδατογενείς ασθένειες που σχετίζονται με το κλίμα έχουν αυξηθεί. Η κλιματική αλλαγή συμβάλλει επίσης σε ανθρωπιστικές κρίσεις «όπου οι κλιματικοί κίνδυνοι αλληλεπιδρούν με υψηλή ευπάθεια», αναφέρει με μεγάλη βεβαιότητα η έκθεση .

Η κλιματική αλλαγή έχει προκαλέσει «σημαντικές ζημιές και όλο και πιο μη αναστρέψιμες απώλειες» σε χερσαία, γλυκά ύδατα, παράκτια, ωκεάνια και ανοικτά οικοσυστήματα, καθώς και σε παγετώνες και ηπειρωτικά στρώματα πάγου, αναφέρει με μεγάλη βεβαιότητα η περίληψη της έκθεσης.

Το παρακάτω σχήμα δείχνει τις παρατηρούμενες επιπτώσεις στα ανθρώπινα συστήματα και οικοσυστήματα που αποδίδονται στην κλιματική αλλαγή σε παγκόσμιο και περιφερειακό επίπεδο, μαζί με την εμπιστοσύνη στην απόδοσή τους στην κλιματική αλλαγή.

Η έκθεση αναφέρει με πολύ μεγάλη βεβαιότητα ότι «οι απώλειες και οι ζημιές κλιμακώνονται με κάθε αύξηση της υπερθέρμανσης του πλανήτη».

Αυτά θα είναι υψηλότερα στο 1.5C και ακόμη υψηλότερα στο 2C, αναφέρει η περίληψη της έκθεσης. Σε σύγκριση με την AR5, τα «παγκόσμια συγκεντρωτικά επίπεδα κινδύνου» θα είναι υψηλά έως πολύ υψηλά ακόμη και σε χαμηλότερα επίπεδα αύξησης της θερμοκρασίας, λόγω της βελτιωμένης κατανόησης της έκθεσης, της ευπάθειας και των πρόσφατων στοιχείων, συμπεριλαμβανομένων των «ορίων προσαρμογής». Οι κλιματικοί και μη κλιματικοί κίνδυνοι θα αλληλεπιδρούν όλο και περισσότερο, οδηγώντας σε «σύνθετους και αλυσιδωτούς κινδύνους» που είναι δύσκολο να αντιμετωπιστούν.

Συνολικά, το μέγεθος και ο ρυθμός των μελλοντικών απωλειών και ζημιών «εξαρτώνται σε μεγάλο βαθμό» από βραχυπρόθεσμες δράσεις μετριασμού και προσαρμογής, αναφέρει η έκθεση με πολύ μεγάλη εμπιστοσύνη.

Χωρίς τα δύο, «οι απώλειες και οι ζημίες θα συνεχίσουν να πλήττουν δυσανάλογα τους φτωχότερους και πιο ευάλωτους», αναφέρει η έκθεση, προσθέτοντας ότι «η επιτάχυνση της οικονομικής στήριξης για τις αναπτυσσόμενες χώρες από ανεπτυγμένες χώρες και άλλες πηγές είναι ένας κρίσιμος καταλύτης για δράση μετριασμού». (Λίμνη:  Γιατί η χρηματοδότηση αποτελεί «καταλύτη» και «εμπόδιο» για τη δράση για το κλίμα; )

Η καθυστέρηση του μετριασμού θα αυξήσει μόνο την αύξηση της θερμοκρασίας, γεγονός που θα μπορούσε να εκτροχιάσει την αποτελεσματικότητα των επιλογών προσαρμογής, αναφέρει με μεγάλη βεβαιότητα, οδηγώντας σε περισσότερους κλιματικούς κινδύνους και σχετικές απώλειες και ζημιές.

Ωστόσο, η έκθεση και η περίληψή της προειδοποιούν με μεγάλη βεβαιότητα ότι «η προσαρμογή δεν αποτρέπει όλες τις απώλειες και τις ζημίες». Σε ορισμένες περιπτώσεις, οι προσαρμοστικές ενέργειες είναι ανέφικτες – δηλαδή, έχουν «σκληρά όρια» – για ορισμένα φυσικά συστήματα ή απλά δεν αποτελούν επιλογή λόγω κοινωνικοοικονομικών ή τεχνολογικών φραγμών – γνωστών ως «μαλακά όρια» – που οδηγούν σε αναπόφευκτες επιπτώσεις απώλειας και ζημίας. 

«Ένα από τα νέα μηνύματα αυτής της έκθεσης είναι ότι ουσιαστικά καταρρίπτει τον μύθο της ατελείωτης προσαρμογής», δήλωσε ο συγγραφέας της έκθεσης Δρ Aditi Mukherji, διευθυντής της Συμβουλευτικής Ομάδας για τη Διεθνή Γεωργική Έρευνα (CGIAR), μιλώντας σε συνέντευξη Τύπου.

 

8. Γιατί η δράση για το κλίμα «υπολείπεται» επί του παρόντος;

Οι τρέχουσες δεσμεύσεις για το πώς οι χώρες θα μειώσουν τις εκπομπές έως το 2030 καθιστούν πιθανό ότι η υπερθέρμανση του πλανήτη θα ξεπεράσει τον 1,5C αυτόν τον αιώνα και θα καταστήσει δυσκολότερο τον περιορισμό των θερμοκρασιών στους 2C, σύμφωνα με ένα από τα κύρια ευρήματα της έκθεσης.

Η θέσπιση της Συμφωνίας του Παρισιού - η  συμφωνία ορόσημο για το κλίμα που επιτεύχθηκε το 2015 - οδήγησε σε περισσότερο καθορισμό στόχων και «ενισχυμένη διαφάνεια» για τη δράση για το κλίμα, αναφέρει η έκθεση με μέτρια εμπιστοσύνη.

Εδώ στο blog έχουμε αναφερθεί στους λόγους που έχει δυσκολευτεί η συζήτηση για την κλιματική αλλαγή και τι είχε να αντιμετωπίσει 40 χρόνια τώρα η επιστημονική κοινότητα.

https://zaungastnic.blogspot.com/2020/08/ipcc-25.html (Τα βρώμικα κόλπα απέναντι στην επιστημονική κοινότητα)

https://zaungastnic.blogspot.com/2020/07/25.html (Οι αντιρρησίες της κλιματικής αλλαγής)

Μέχρι το 2020, οι νόμοι για τη μείωση των εκπομπών ίσχυαν σε 56 χώρες - καλύπτοντας το 53% των παγκόσμιων εκπομπών, αναφέρει η έκθεση.

Τουλάχιστον 18 χώρες έχουν δει τις εκπομπές παραγωγής και κατανάλωσής τους να μειώνονται εδώ και τουλάχιστον 10 χρόνια, προσθέτει. Αλλά αυτές οι μειώσεις έχουν «αντισταθμίσει μόνο εν μέρει» τις παγκόσμιες αυξήσεις εκπομπών.

Μέτρα για  την μείωση περιλαμβάνουν την ηλιακή και την αιολική ενέργεια, τον οικολογικό προσανατολισμό των πόλεων, την ενίσχυση της ενεργειακής απόδοσης, την προστασία των δασών και των βοσκοτόπων, τη μείωση της σπατάλης τροφίμων και την αύξηση του εξηλεκτρισμού των αστικών συστημάτων.

(Σύμφωνα με το Earth Negotiations Bulletin, η Ινδία, υποστηριζόμενη από τη Βραζιλία, είπε ότι η πρόταση «ευνόησε τις ανεπτυγμένες χώρες καθώς δεν αναφερόταν στη σκοπιμότητα και τις προκλήσεις».

Παρόλα αυτά, παραμένει ένα «σημαντικό χάσμα εκπομπών» μεταξύ των παγκόσμιων εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου που προβλέπεται να είναι το 2030 και αυτού που πρέπει να είναι εάν ο κόσμος πρόκειται να περιορίσει την υπερθέρμανση του πλανήτη σε 1,5C ή 2C, αναφέρει η έκθεση με μεγάλη εμπιστοσύνη. (Οι προβλέψεις για το 2030 προέρχονται από τις δεσμεύσεις της χώρας για το κλίμα που αναλήφθηκαν πριν από  COP26 το 2021.)

Αυτό το χάσμα «θα καθιστούσε πιθανό ότι η αύξηση της θερμοκρασίας θα ξεπεράσει τον 1,5 βαθμό Κελσίου κατά τη διάρκεια του 21ου αιώνα», αναφέρει με μεγάλη βεβαιότητα η έκθεση.

Το παρακάτω διάγραμμα, από το SPM, απεικονίζει την αύξηση της θερμοκρασίας που αναμένεται το 2100 από τις πολιτικές που εφαρμόστηκαν έως το 2020 (κόκκινο), καθώς και πώς θα πρέπει να μοιάζουν οι περικοπές εκπομπών για να φτάσουν τον 1,5C (μπλε) ή τον 2C (πράσινο).

Αναμενόμενη αύξηση της θερμοκρασίας το 2100 από πολιτικές που εφαρμόστηκαν έως το τέλος του 2020 (κόκκινο), σε σύγκριση με τις περικοπές εκπομπών που απαιτούνται για τον περιορισμό της αύξησης της θερμοκρασίας σε 1,5C (μπλε) ή 2C (πράσινο). Πηγή: IPCC (2023) SPM.5

Μιλώντας κατά τη διάρκεια συνέντευξης Τύπου, ο καθηγητής Peter Thorne, διευθυντής  του Κέντρου Κλιματικών Ερευνών ICARUS στο Πανεπιστήμιο Maynooth της  Ιρλανδίας και συγγραφέας της έκθεσης σύνθεσης, σημείωσε ότι η αξιολόγηση της IPCC είχε καταληκτική ημερομηνία πριν από την COP26 το 2021. Εξήγησε:

«Πρόσθετες εφαρμοζόμενες πολιτικές από την καταληκτική ημερομηνία θα οδηγούσαν σε αυτές τις καμπύλες να μειωθούν λίγο, σε σύγκριση με το πού βρίσκονται. Αλλά όλα όσα έχουν συμβεί από το τέλος της IPCC  υποδηλώνουν ότι είμαστε ακόμα πολύ μακριά».

Η αξιοποίηση χρηματοδότησης για το κλίμα για τις αναπτυσσόμενες χώρες έχει επιβραδυνθεί από το 2018, αναφέρει η έκθεση με μεγάλη εμπιστοσύνη. Και προσθέτει:

«Οι δημόσιες και ιδιωτικές χρηματοδοτικές ροές για τα ορυκτά καύσιμα εξακολουθούν να είναι μεγαλύτερες από εκείνες για την προσαρμογή στην κλιματική αλλαγή και τον μετριασμό (υψηλή εμπιστοσύνη)».

Ωστόσο, αναφέρει ότι το καθαρό μηδέν θα σήμαινε «σημαντική μείωση της συνολικής χρήσης ορυκτών καυσίμων».

Η παραμονή κάτω από 1,5C ή 2C εξαρτάται από τις σωρευτικές εκπομπές άνθρακα κατά τη στιγμή της επίτευξης καθαρού μηδενικού CO2 και του επιπέδου μείωσης των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου αυτή τη δεκαετία, αναφέρει η έκθεση.

 

9. Τι χρειάζεται για να σταματήσει η κλιματική αλλαγή;

«Υπάρχει ένα σύντομο και γρήγορα κλειστό παράθυρο ευκαιρίας για να εξασφαλίσουμε ένα βιώσιμο και αειφόρο μέλλον για όλους», αναφέρει η έκθεση με μεγάλη αυτοπεποίθηση.

Η σύνθεση στέλνει ένα ξεκάθαρο μήνυμα σχετικά με το τι θα χρειαστεί για να σταματήσει η κλιματική αλλαγή, λέγοντας ότι «ο περιορισμός της ανθρωπογενούς υπερθέρμανσης απαιτεί καθαρές μηδενικές εκπομπές CO2».

(Το Δελτίο Διαπραγματεύσεων για τη Γη αναφέρει ότι υπήρξε συζήτηση σχετικά με αυτή την εισαγωγική πρόταση στο τμήμα Β5 του SPM. Αναφέρει: «Οι συγγραφείς είπαν ότι μια θεμελιώδης εικόνα του AR6 είναι ότι, για να διατηρηθεί η αύξηση της θερμοκρασίας σε οποιοδήποτε επίπεδο, απαιτούνται καθαρές μηδενικές εκπομπές [CO2] σε κάποιο σημείο.)

Η έκθεση συνεχίζει λέγοντας, με μεγάλη βεβαιότητα, ότι η επίτευξη καθαρών μηδενικών εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου θα συνεπαγόταν καθαρό αρνητικό CO2 – και θα «οδηγούσε σε σταδιακή μείωση των επιφανειακών θερμοκρασιών».

Η επίτευξη καθαρών μηδενικών εκπομπών απαιτεί «ταχεία και βαθιά και, στις περισσότερες περιπτώσεις, άμεση μείωση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου σε όλους τους τομείς αυτή τη δεκαετία», σύμφωνα με την έκθεση.

Επαναλαμβάνοντας τη γλώσσα από την υποκείμενη έκθεση WG3, προσθέτει ότι οι παγκόσμιες εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου πρέπει να κορυφωθούν «μεταξύ 2020 και το αργότερο πριν από το 2025» για να διατηρηθεί η αύξηση της θερμοκρασίας κάτω από 1,5C ή 2C.

Σε αντίθεση με την άμεση διατύπωση για το καθαρό μηδέν, η έκθεση αναφέρει ελάχιστα τον άνθρακα, το πετρέλαιο και το φυσικό αέριο.

Η παραμονή κάτω από 1,5C ή 2C εξαρτάται από τις σωρευτικές εκπομπές άνθρακα κατά τη στιγμή της επίτευξης καθαρού μηδενικού CO2 και του επιπέδου μείωσης των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου αυτή τη δεκαετία, αναφέρει η έκθεση. Συγκεκριμένα, το μηδενικό ισοζύγιο CO2 πρέπει να επιτευχθεί «στις αρχές της δεκαετίας του 2050» για να παραμείνει κάτω από τον 1,5 βαθμό Κελσίου:

«Οι οδοί που περιορίζουν την αύξηση της θερμοκρασίας στον 1,5C (>50%) χωρίς ή περιορισμένη υπέρβαση φτάνουν σε καθαρό μηδέν CO2 στις αρχές της δεκαετίας του 2050, ακολουθούμενες από καθαρές αρνητικές εκπομπές CO2..

(Υπήρξε κάποια σύγχυση σε αυτό το σημείο μετά από μια ομιλία του Γενικού Γραμματέα του ΟΗΕ António Guterres που παρουσίασε την έκθεση της IPCC. Ο Γκουτέρες ζήτησε παγκόσμιες καθαρές μηδενικές εκπομπές έως το 2050, με τις ανεπτυγμένες χώρες να προχωρούν ταχύτερα, αλλά δεν είπε αν αναφερόταν σε CO2 ή αέρια του θερμοκηπίου.)

Υπάρχει άμεση σχέση μεταξύ των σωρευτικών εκπομπών άνθρακα και της αύξησης της θερμοκρασίας, με την έκθεση να λέει ότι κάθε 1.000GtCO2 αυξάνει τις θερμοκρασίες κατά 0,45C. Η έκθεση αναφέρει με μεγάλη σιγουριά:

«Από την άποψη της φυσικής επιστήμης, ο περιορισμός της υπερθέρμανσης του πλανήτη που προκαλείται από τον άνθρωπο σε ένα συγκεκριμένο επίπεδο απαιτεί τον περιορισμό των σωρευτικών εκπομπών CO2, επιτυγχάνοντας τουλάχιστον μηδενικές καθαρές εκπομπές CO2, μαζί με ισχυρές μειώσεις στις εκπομπές άλλων αερίων του θερμοκηπίου».

Αυτό έχει ως αποτέλεσμα «προϋπολογισμούς άνθρακα» που δεν πρέπει να ξεπεραστούν εάν ο κόσμος πρόκειται να περιορίσει την αύξηση της θερμοκρασίας σε ένα δεδομένο επίπεδο. Από τις αρχές του 2020, ο υπόλοιπος προϋπολογισμός για να δώσει 50% πιθανότητα να παραμείνει κάτω από το 1.5C είναι 500GtCO2, που αυξάνεται σε 1,150GtCO2 για πιθανότητα 67% να παραμείνει κάτω από το 2C.

Προκειμένου να παραμείνουν εντός του προϋπολογισμού για τον 1,5C, οι παγκόσμιες εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου θα πρέπει να μειωθούν κατά 43 % κάτω από τα επίπεδα του 2019 έως το 2030 και κατά 60 % έως το 2035, μειωμένες κατά 84 % έως το 2050.

Απαιτούνται ακόμη ταχύτερες μειώσεις για τις εκπομπές CO2, οι οποίες θα μειωθούν στο 48 % κάτω από τα επίπεδα του 2019 έως το 2030, στο 65 % έως το 2035 και στο 99 % έως το 2050, όταν θα φτάσουν ουσιαστικά στο καθαρό μηδέν.

Η αναφορά σύνθεσης παραθέτει αυτούς τους αριθμούς σε έναν νέο πίνακα, παρακάτω. Αν και οι πληροφορίες δεν είναι νέες, δεν είχαν προηγουμένως παρουσιαστεί σε προσβάσιμη μορφή. Προστέθηκε κατά τη διάρκεια της εβδομαδιαίας διαδικασίας έγκρισης και φέρει την ένδειξη "Πίνακας XX".

 

Τονίζοντας την πρόκληση του περιορισμού της υπερθέρμανσης, η έκθεση αναφέρει ότι οι υποδομές ορυκτών καυσίμων που έχουν ήδη κατασκευαστεί θα ήταν αρκετές για να παραβιάσουν τον προϋπολογισμό άνθρακα 1,5C, εάν λειτουργούσαν σύμφωνα με τα ιστορικά πρότυπα και ελλείψει επιπλέον μείωσης.

Αυτό φαίνεται στο παρακάτω σχήμα. Ο επάνω πίνακας δείχνει τις ιστορικές εκπομπές και τους υπόλοιπους προϋπολογισμούς για 1,5C ή 2C, καθώς και τις εκπομπές αυτή τη δεκαετία εάν παραμείνουν στα επίπεδα του 2019 και τις εκπομπές των υφιστάμενων και προγραμματισμένων υποδομών ορυκτών καυσίμων.

Το κάτω πλαίσιο δείχνει την ιστορική αύξηση της θερμοκρασίας και τις πιθανές αυξήσεις έως το 2050, σε σχέση με τους προϋπολογισμούς άνθρακα και το φάσμα των πιθανών εκπομπών κατά την ίδια περίοδο.

 10. Πώς μπορούν οι επιμέρους τομείς να κλιμακώσουν τη δράση για το κλίμα;

Προκειμένου να περιοριστεί η αύξηση της θερμοκρασίας στους 2 βαθμούς Κελσίου ή χαμηλότερα μέχρι το τέλος του αιώνα, όλοι οι τομείς πρέπει να υποστούν «ταχείες και βαθιές, και στις περισσότερες περιπτώσεις, άμεσες μειώσεις των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου», αναφέρει η έκθεση.

Ο περιορισμός της αύξησης της θερμοκρασίας στον 1,5C με «μηδενική ή περιορισμένη υπέρβαση» απαιτεί την επίτευξη καθαρών μηδενικών εκπομπών CO2 στις αρχές της δεκαετίας του 2050.

Η μείωση των εκπομπών από τον ενεργειακό τομέα απαιτεί συνδυασμό δράσεων, αναφέρει η έκθεση: «ουσιαστική μείωση» της χρήσης ορυκτών καυσίμων· αυξημένη ανάπτυξη πηγών ενέργειας με μηδενικές ή χαμηλές εκπομπές, «όπως οι ανανεώσιμες πηγές ενέργειας ή τα ορυκτά καύσιμα με δέσμευση και αποθήκευση CO2» (CCS)· βελτίωση της ενεργειακής απόδοσης και της εξοικονόμησης ενέργειας· και «μετάβαση σε εναλλακτικούς φορείς ενέργειας».

Για τομείς που είναι πιο δύσκολο να απαλλαγούν από τις ανθρακούχες εκπομπές, όπως η ναυτιλία, η αεροπορία, οι βιομηχανικές διεργασίες και ορισμένες εκπομπές που σχετίζονται με τη γεωργία, η έκθεση σημειώνει ότι η χρήση τεχνολογιών απομάκρυνσης διοξειδίου του άνθρακα (CDR) για την αντιστάθμιση αυτών των υπολειπόμενων εκπομπών «είναι αναπόφευκτη».

Η έκθεση εξετάζει διάφορες τεχνολογίες σε ένα φάσμα δυνατοτήτων ωριμότητας, απομάκρυνσης και αποθήκευσης και κόστους. Διαπιστώνει ότι «όλες οι αξιολογημένες μοντελοποιημένες διαδρομές που περιορίζουν την αύξηση της θερμοκρασίας στους 2C (>67%) ή χαμηλότερα έως το 2100» βασίζονται, τουλάχιστον εν μέρει, στον μετριασμό από τη γεωργία, τη δασοκομία και άλλες χρήσεις γης (AFOLU). Τέτοιες προσεγγίσεις είναι επί του παρόντος "οι μόνες ευρέως εφαρμοζόμενες μέθοδοι CDR", σημειώνει η έκθεση.

Όσον αφορά τις επιλογές προσαρμογής, το σχήμα δείχνει τις δυνατότητες συνεργειών με στρατηγικές μετριασμού και τη σκοπιμότητα αυτών των επιλογών έως και 1,5C αύξησης της θερμοκρασίας, από χαμηλή (ανοιχτό πορφυρό) έως υψηλή (σκούρο μπλε). Οι κουκκίδες σε κάθε πλαίσιο αντιπροσωπεύουν το επίπεδο εμπιστοσύνης, από χαμηλό (μία κουκκίδα) έως υψηλό (τρεις κουκκίδες). Στα δεξιά, παρουσιάζονται επιλογές μετριασμού με τη δυνητική συμβολή τους στη μείωση των εκπομπών έως το 2030, σε GtCO2e ετησίως. Τα χρώματα υποδεικνύουν το κόστος κάθε επιλογής, από χαμηλό (κίτρινο) έως υψηλό (κόκκινο), με το μπλε να υποδεικνύει επιλογές που είναι φθηνότερες από τα ορυκτά καύσιμα. Μερικές από τις επιλογές μετριασμού με τις υψηλότερες δυνατότητες εξοικονόμησης κόστους είναι η ηλιακή και αιολική ενέργεια, τα αποδοτικά οχήματα, ο φωτισμός και άλλος εξοπλισμός, καθώς και οι δημόσιες συγκοινωνίες και η ποδηλασία.

 

Σκοπιμότητα των επιλογών προσαρμογής στην κλιματική αλλαγή και των συνεργειών τους με δράσεις μετριασμού (αριστερά) και δυνητική συμβολή των επιλογών μετριασμού στη μείωση των εκπομπών έως το τέλος της δεκαετίας (δεξιά). Πηγή: IPCC (2023) Σχήμα 4.4α

Ορισμένες από αυτές τις επιλογές μετριασμού σχετίζονται με αλλαγές στη ζήτηση ενέργειας και όχι με την προσφορά. Αυτό περιλαμβάνει «αλλαγές στη χρήση των υποδομών, υιοθέτηση τεχνολογίας τελικής χρήσης και κοινωνικοπολιτισμική και αλλαγή συμπεριφοράς», αναφέρει η έκθεση, σημειώνοντας ότι τέτοιες αλλαγές μπορούν να μειώσουν τις εκπομπές στους τομείς τελικής χρήσης κατά 40-70% έως τα μέσα του αιώνα. Το παρακάτω διάγραμμα δείχνει τις δυνατότητες μετριασμού των αλλαγών από την πλευρά της ζήτησης στα μέσα του αιώνα σε διάφορους τομείς: τρόφιμα (συμπεριλαμβανομένης της διατροφής και των αποβλήτων), χερσαίες μεταφορές, κτίρια, βιομηχανία και ηλεκτρική ενέργεια. Τα πράσινα βέλη αντιπροσωπεύουν τις δυνατότητες μετριασμού σε GtCO2 ανά έτος.