Τα βρώμικα κόλπα που αντιμετώπισαν οι επιστήμονες
του κλίματος στις τελευταίες τρεις δεκαετίες από την πρώτη έκθεση του IPCC
Marc Hudson, Research Associate in Social Movements, Keele University 27082020
Marc Hudson, Research Associate in Social Movements, Keele University 27082020
Πριν από τριάντα χρόνια, σε μια μικρή σουηδική πόλη που ονομάζεται Sundsvall, η Διακυβερνητική Επιτροπή για την Κλιματική Αλλαγή (IPCC) δημοσίευσε την πρώτη σημαντική έκθεσή της.
Ακόμα και τότε, τα μεγάλα διλήμματα που αντιμετώπιζαν εκείνοι που επιδίωκαν ταχεία δράση ήταν σαφή. Ένα σύγγραμμα του Jeremy Leggett, ο οποίος είχε ξεκινήσει σαν ένας καλά αμειβόμενος γεωλόγος στη Shell για να γίνει campagner της Greenpeace στο τέλος, ανέφερε τα γεγονότα αυτής της πρώτης συνόδου κορυφής, συμπεριλαμβανομένης μιας συνάντησης με τον εκπρόσωπο της βιομηχανίας άνθρακα, Don Pearlman.
Είχαν τα κεφάλια τους σκυμμένα κάτω, μπροστά τους ανοιχτά τα αντίγραφα του σχεδίου κειμένου διαπραγμάτευσης για την τελική έκθεση IPCC. Ο Πέρλμαν έδειχνε το κείμενο, και μιλούσε με έντονο ύφος… Καθώς περνούσα, τον είδα να δείχνει σε μια συγκεκριμένη παράγραφο και τον άκουσα να λέει, πολύ ξεκάθαρα, «αν μπορούμε να συμφωνήσουμε εδώ…»
Αν και φαίνεται τόσο αφελές τώρα, εγω σοκαρίστηκα τότε.
Μέρες αργότερα, ένας εκπρόσωπος από το νησί του Κιριμπάτι του Ειρηνικού παρακάλεσε το συνέδριο για μια σημαντική δήλωση στις διαπραγματεύσεις.
«Απαιτείται συντονισμένη διεθνής δράση για τη δραστική μείωση της κατανάλωσης ορυκτών καυσίμων. Η ώρα για να ξεκινήσετε είναι τώρα. Στα λεγόμενα «κάτω» έθνη, η απειλή… της υπερθέρμανσης του πλανήτη και της αύξησης της στάθμης της θάλασσας είναι τρομακτική.»
Έκανε ένα διάλλειμα πριν τελειώσει.
Λίγο αργότερα, η αντιπροσωπεία των ΗΠΑ "υπέβαλε έναν κατάλογο με απόπειρες εξευγενισμού(και αποδυνάμωσης)" του κειμένου. Μαζί με τις αντιπροσωπείες της Σαουδικής και της Σοβιετικής Ένωσης, εκπρόσωποι της πλουσιότερης και ισχυρότερης χώρας στον κόσμο "κατακερμάτισαν το προσχέδιο, μειώνοντας έτσι την αίσθηση της σημαντικότητας και της ανασφάλειας αναφορικά με τη κλιματική κρίση στη διατύπωση, ενισχύοντας την ιδέα της αβεβαιότητας για τους επιστήμονες».
Θα ήταν μια επώδυνη τριαντακονταετία για τους ανθρώπους που θα αγωνιζόταν να δουν κάποια δράση ενάντια στην κλιματική αλλαγή. Για δε τους επιστήμονες που ερευνούν το πρόβλημα, θα ήταν συχνά και συνέχεια μια προσωπική μάχη ενάντια στα ισχυρά συμφέροντα.
 |
Η πορεία προς τη σύνοδο κορυφής
Η συσσώρευση διοξειδίου του άνθρακα στην ατμόσφαιρα, που προκαλείται κυρίως από την καύση ορυκτών καυσίμων, ανησυχεί τους επιστήμονες από τη δεκαετία του 1970. Η ανακάλυψη της «τρύπας του όζοντος» πάνω από την Ανταρκτική είχε δώσει στους επιστήμονες της ατμόσφαιρας τεράστια αξιοπιστία και επιρροή στο κοινό και μια διεθνής συνθήκη που απαγόρευσε τους χλωροφθοράνθρακες, τις χημικές ουσίες που προκαλούν το πρόβλημα και υπογράφηκε γρήγορα.
Ο Λευκός Οίκος του Ρέιγκαν ανησυχούσε ότι μια συνθήκη για το CO₂ θα μπορούσε να συμβεί το συντομότερο δυνατόν – κάτι που δεν επιθυμούσε-, και ξεκίνησε να διασφαλίζει ότι οι επίσημες επιστημονικές συμβουλές που καθοδηγούν τους ηγέτες στις διαπραγματεύσεις ήταν υπό μερικό τουλάχιστον έλεγχο. Έτσι, προέκυψε η διακυβερνητική - και όχι η διεθνής - επιτροπή για την κλιματική αλλαγή, το 1988.
Ήδη πριν από το Sundsvall, το 1989, προσωπικότητες της αυτοκινητοβιομηχανίας και της βιομηχανίας ορυκτών καυσίμων των ΗΠΑ είχαν δημιουργήσει τον Παγκόσμιο Συνασπισμό Κλίματος για να υποστηρίξουν την ταχεία δράση και να αμφισβητήσουν τα στοιχεία των επιστημόνων και των κατοίκων κάποιων νησιών του Ειρηνικού. Παράλληλα με τις ομάδες σκέψης(thinktanks), όπως το Ινστιτούτο Τζορτζ Μάρσαλ, και εμπορικούς φορείς, όπως η Ένωση Καυσίμων της Δύσης, συνέχισαν μια σταθερή διάχυση δημοσιεύσεων στα μέσα ενημέρωσης - συμπεριλαμβανομένης μιας ταινίας - για να δυσφημίσουν την επιστήμη.
Οι προσπάθειές τους να αποθαρρύνουν την πολιτική δέσμευση ήταν μόνο εν μέρει επιτυχείς. Οι επιστήμονες παρέμειναν στις θέσεις τους σταθεροί και μια συμφωνία για το κλίμα υπογράφηκε το 1992. Και έτσι η προσοχή στράφηκε τελικά στους ίδιους τους επιστήμονες.
Η στρατηγική Serengeti
Το 1996, σημειώθηκαν συνεχείς επιθέσεις εναντίον του επιστήμονα του κλίματος Ben Santer, ο οποίος ήταν υπεύθυνος για τη σύνθεση κειμένου στη δεύτερη έκθεση αξιολόγησης της IPCC. Κατηγορήθηκε ότι «παραποίησε» από πρόθεση τη διατύπωση και του συν-συντάξαντος του IPCC του Fred Seitz από τον Παγκόσμιο Συνασπισμό Κλίματος(βλέπε παραπάνω).
Στα τέλη της δεκαετίας του 1990, ο Μάικλ Μαν, του οποίου το διάσημο διάγραμμα «χόκεϊ ραβδί» των παγκόσμιων θερμοκρασιών ήταν βασικό μέρος της τρίτης έκθεσης αξιολόγησης, δέχθηκε πυρά από δεξιές ομάδες διαμόρφωσης σκέψης(thinktanks) και ακόμη και από τον Γενικό Εισαγγελέα της Βιρτζίνια. Ο Μαν χαρακτήρισε αυτήν την απόπειρα να επιλέγουν τους επιστήμονες που θεωρούνται ευάλωτοι στην πίεση «η στρατηγική Σερενγκέτι»(περιοχή της Τανζανίας με τα μεγαλύτερα εθνικά πάρκα του πλανήτη).
Το 1996, σημειώθηκαν συνεχείς επιθέσεις εναντίον του επιστήμονα του κλίματος Ben Santer, ο οποίος ήταν υπεύθυνος για τη σύνθεση κειμένου στη δεύτερη έκθεση αξιολόγησης της IPCC. Κατηγορήθηκε ότι «παραποίησε» από πρόθεση τη διατύπωση και του συν-συντάξαντος του IPCC του Fred Seitz από τον Παγκόσμιο Συνασπισμό Κλίματος(βλέπε παραπάνω).
Στα τέλη της δεκαετίας του 1990, ο Μάικλ Μαν, του οποίου το διάσημο διάγραμμα «χόκεϊ ραβδί» των παγκόσμιων θερμοκρασιών ήταν βασικό μέρος της τρίτης έκθεσης αξιολόγησης, δέχθηκε πυρά από δεξιές ομάδες διαμόρφωσης σκέψης(thinktanks) και ακόμη και από τον Γενικό Εισαγγελέα της Βιρτζίνια. Ο Μαν χαρακτήρισε αυτήν την απόπειρα να επιλέγουν τους επιστήμονες που θεωρούνται ευάλωτοι στην πίεση «η στρατηγική Σερενγκέτι»(περιοχή της Τανζανίας με τα μεγαλύτερα εθνικά πάρκα του πλανήτη).
Όπως έγραψε ο ίδιος ο Μαν
Ξεχωρίζοντας έναν μοναδικό επιστήμονα, είναι δυνατόν οι δυνάμεις της λεγόμενης «αντί-επιστήμης» να επιδοθούν με πολλούς περισσότερους πόρους ενάντια σε ένα άτομο, ασκώντας τεράστια πίεση από πολλές κατευθύνσεις ταυτόχρονα, καθιστώντας δύσκολη την άμυνα. Είναι παρόμοιο με αυτό που συμβαίνει όταν μια ομάδα λιονταριών στο Serengeti αναζητά μια ευάλωτη ή άρρωστη ζέβρα στην περιφέρεια ενός κοπαδιού.
Στα τέλη του 2009, λίγο πριν από τη σύνοδο κορυφής της Κοπεγχάγης, τα ηλεκτρονικά ταχυδρομεία μεταξύ των επιστημόνων του κλίματος παραβιάστηκαν και σβήστηκαν. Επιλέχθηκαν κάποιοι συγκεκριμένα προσεκτικά για να φαίνεται ότι οι επιστήμονες ήταν ένοχοι δημιουργίας πανικού. Το λεγόμενο σκάνδαλο «climategate» στη Κοπεγχάγη δεν φταίει για την αποτυχία της συνόδου, αλλά κράτησε τους αντιρρησίες κλίματος ενεργούς και τους βοήθησε να θολώσουν τα νερά αρκετά ώστε να φαίνεται σαν να υπήρχε νόμιμη αμφιβολία για την επιστημονική συναίνεση αναφορικά με το κλίμα.
Ποιο θα είναι το επόμενο βήμα τους?
Χάρη στο COVID-19, η επόμενη έκθεση αξιολόγησης IPCC
πιθανότατα δεν θα παραδοθεί πριν από το καθυστερημένο συνέδριο στη Γλασκόβη στα
τέλη του 2021. Πιθανότατα δεν θα υπάρχει τίποτα σε αυτό που να μας λέει
περισσότερα από αυτά που ήδη γνωρίζουμε - τα επίπεδα του CO₂ αυξάνονται, οι συνέπειες συσσωρεύονται και
οι εκστρατείες για την καθυστέρηση της ουσιαστικής δράσης
, ήταν θεαματικά επιτυχημένες τα τελευταία 30 χρόνια.
Ορισμένοι επιστήμονες, συμπεριλαμβανομένου του καθηγητή του Πανεπιστημίου της Κολούμπια Τζέιμς Χάνσεν, υποστηρίζουν ότι οι αγωνιώδεις προσπάθειες των επιστημόνων να αποφύγουν να προκαλέσουν κατηγορίες για πανικό έχουν οδηγήσει σε έμφυτη αισιοδοξία. Η επίσημες επιστήμoνικές πηγές του IPCC μπορεί σε ορισμένες περιπτώσεις να είναι πολύ προσεκτικά υποτιμημένες. Μάλλον ειναι χειρότερα - πολύ χειρότερα - από ό, τι νομίζουμε και διαβάζουμε.
Ορισμένοι επιστήμονες, συμπεριλαμβανομένου του καθηγητή του Πανεπιστημίου της Κολούμπια Τζέιμς Χάνσεν, υποστηρίζουν ότι οι αγωνιώδεις προσπάθειες των επιστημόνων να αποφύγουν να προκαλέσουν κατηγορίες για πανικό έχουν οδηγήσει σε έμφυτη αισιοδοξία. Η επίσημες επιστήμoνικές πηγές του IPCC μπορεί σε ορισμένες περιπτώσεις να είναι πολύ προσεκτικά υποτιμημένες. Μάλλον ειναι χειρότερα - πολύ χειρότερα - από ό, τι νομίζουμε και διαβάζουμε.
Εάν οι τελευταίες τρεις δεκαετίες έχουν διδάξει στη διεθνή κοινότητα κάτι, είναι ότι «η επιστήμη» δεν είναι μια ενιαία, σταθερή οντότητα που, που παρουσιάζεται σωστά, και θα ωθήσει όλους στη δράση. Δεν υπάρχουν shortcuts στις τεχνολογικές, οικονομικές, πολιτικές και πολιτιστικές αλλαγές που απαιτούνται για την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής. Αυτό ήταν και η αλήθεια πριν από 30 χρόνια στο Sundsvall. Το μόνο πράγμα που έχει αλλάξει είναι ο χρόνος που έχουμε αφήσει και δεν έχουμε κάνει κάτι.
