Η συνέλιξη του κόσμου. Μια ουτοπία για απεριόριστη ανάπτυξη?
Η συνέλιξη στην πραγματικότητα προέρχεται από τη θεωρία του χάους. Η θεωρία του χάους είναι ή θεωρία, ή είναι η φυσική έννοια που είναι πιο συμβατή με την κοινωνία μας. Η θεωρία του χάους έχει αλλάξει την κοινωνία μας πολύ, πάρα πολύ.
Το χάος είναι πολύ πιο σταθερό, πολύ ασφαλέστερο από την τάξη, επειδή το χάος παραμένει χάος όταν το αλλάζεις, η τάξη γίνεται αμέσως αταξία όταν την αλλάζεις και έτσι έχουμε συνηθίσει να δεχόμαστε τη ροή πληροφοριών όχι μόνο από μια συντακτική ομάδα που συμφωνεί μαζί μας, αυτό είναι το σωστό πράγμα που συμβαίνει, αλλά έχουμε συνηθίσει να επιτρέπουμε ένα χαοτικό ρεύμα σχεδόν ιεραρχικής ροής, για να νιώσουμε άνετα με αυτό.
Και στην θεωρία του χάους υπάρχει αυτή, είναι μια έννοια της αναδίπλωσης, αυτό δημιουργεί χάος, δηλαδή όταν ένα σύστημα προσπαθεί να πάει μπροστά, όπως η κοινωνία μας, όταν αυτό το σύστημα φτάνει σε όρια, φυσικά όρια, όπως το σύμπαν, τότε αρχίζουμε να στήνουμε/να ρυθμίζουμε το περιβάλλον μας σύμφωνα με αυτά τα όρια, δηλαδή αναδιπλώνουμε την επικράτειά μας, την πορεία μας προς τα πίσω, πίσω στην περιοχή όπου είμαστε σίγουροι. Και αισθανόμαστε το ίδιο για την κλιματική αλλαγή, επειδή υπάρχουν όρια.
 |
Mohammed Bin Rashid Al Maktoum Solar Par, 70 χλμ νοτιοανατολικά του Dubai. |
Το σύστημα
λειτουργεί σε περιορισμένα πλαίσια λοιπόν. Είναι όπως το παιχνίδι στα κινητά
των 90χρονων με το φιδάκι που γινόταν όλο και πιο μακρύ και αν όμως άγγιζες το
πλαίσιο έχανες. Είναι περίπου παρόμοιο αλλά το ενδιαφέρον εδώ στην περίπτωση
μας είναι ότι ο χώρος δεν είναι περιορισμένος σε εμάς επειδή υπάρχουν λιγότερα μονοπάτια,
αλλα υπάρχει ένας άπειρος αριθμός μονοπατιών, υπάρχει ένας άπειρος αριθμός
αριθμών μεταξύ μηδέν και ένα, και με τον ίδιο τρόπο υπάρχει ένας άπειρος χώρος
στο χώρο των δυνατοτήτων. Μπορούμε να παράγουμε ενέργεια με άλλους τρόπους
εκτός από την καύση πετρελαίου και φυσικού αερίου, και έτσι μπορούν να
χαραχθούν όρια σε άλλους τομείς του κόσμου, όπως κάναμε με τους FCΚW, διότι δεν μπορούμε πλέον να αντέξουμε να πάθουμε καρκίνο του δέρματος, και
τότε βρήκαμε άλλες λύσεις.
Από τη μία πλευρά, μπορούν να υπάρξουν τεχνικές λύσεις, όπως με τα FCKW αλλά αυτό μπορεί να δώσει και άλλες λύσεις, όπως η κατανόησή μας για το ποια είναι η ευημερία μας, ή η στάση μας απέναντι στη ζωή, ή το στυλ της καθημερινής ζωής. Αυτό σημαίνει ότι η αλλαγή του συστήματος αξιών καθώς και η αλλαγή της τεχνολογικής αξίας αποτελούν μέρος της απάντησης του συστήματος, το οποίο θέλει να κινηθεί περαιτέρω προς ένα νέο όριο.
Το credo του καπιταλισμού λοιπόν! Υψηλότερα, ταχύτερα, μακρύτερα, περισσότερα αγαθά, περισσότερη κατανάλωση των πάντων, αλλά οι πόροι δεν είναι αρκετοί. Και τώρα η αντίθετη ιδέα, είναι η μείωση η βιώσιμη κατανάλωση, και όλα αυτά δεν είναι πλέον τόσο δημοφιλή και όποιος τα υποστηρίζει αυτά κάνει τον εαυτό του μη αρεστό και τώρα έρχεται η έννοια της συνέλιξης και λέει ότι η άπειρη ανάπτυξη είναι δυνατή. Η τρίτη αφήγηση?
Από τη μία πλευρά, αυτό σημαίνει ότι έχουμε λίγο περισσότερη ευημερία, αλλά από την άλλη πλευρά, σημαίνει επίσης να δημιουργήσουμε κάτι νέο, να βρούμε κάτι νέο. Κανείς δεν θέλει να μείνουμε σταθεροί. Το ερώτημα είναι αν το ονομάζουμε οικονομική ανάπτυξη ή εξέλιξη της κοινωνίας. Το ίδιο συμβαίνει και με την υπερβολή του αυτοκινήτου ή καλύτερα της χρήσης του αυτοκινήτου. Κανείς δεν λέει καταργήστε τα αυτοκίνητα αλλά κάποιοι λένε μην είμαστε εξαρτημένοι μόνο από το αυτοκίνητο. Η ελεύθερη οικονομία μπορεί να βοηθήσει σε αυτό, αλλά πρέπει να εισάγουμε όρια, για τα οποία όρια δεν χρειάζεται να έχουμε κάποιο φόβο, ότι γίνονται ρυθμιστικά, δηλαδή ως κατηγόρημα της διαδρομής του φιδιού στο παραπάνω παιχνίδι.
Η οικονομική ανάπτυξη είναι η υπόσχεση ενός καλύτερου μέλλοντος. Αυτό το έχουμε εν τω μεταξύ ξεχάσει ή αλλιώς το έχουμε χάσει απ’ τα μάτια μας, επειδή το ΑΕΠ συνδέεται άμεσα με την καταστροφή του πλανήτη μας. Εν τω μεταξύ, τα παιδιά μας δεν πιστεύουν ότι θα ζήσουν καλύτερα από ότι εμείς, γιατί στην πραγματικότητα καταστρέφουμε οτιδήποτε με αυτή την οικονομική ανάπτυξη, συνεπάγεται αυτό ότι πρέπει να αποσυνδέσουμε αυτή την καταστροφή, πρέπει να την σταματήσουμε, πρέπει να την περιορίσουμε, αλλά όχι ότι έτσι βελτιώνουμε την ευημερία μας, γιατί βελτίωση σημαίνει κάτι διαφορετικό, π.χ. έχω περισσότερο χρόνο να κάνω αυτό που θέλω.
Μετά προχωρώ και σκέφτεται ο συντάξας. Στις αναπτυσσόμενες και αναδυόμενες οικονομίες, υπάρχει φυσικά ανάγκη για ποσοτική ανάπτυξη και όχι η ποιοτική όπως την χαρακτηρίσαμε προηγουμένως για τον αναπτυγμένο πολιτισμό-οικονομία. Φυσικά και είναι έτσι στις άλλες χώρες γι’ αυτό και δεν πρέπει να σταματήσουμε να επιτρέψουμε στους εαυτούς μας να προχωρήσουμε μπροστά επίσης με τη συμβατική έννοια της έννοιας της ευημερίας, σύμφωνα με την οποία αρκετοί άνθρωποι έχουν μια στέγη πάνω από τα κεφάλια τους για να ικανοποιήσουν αυτές τις βασικές ανάγκες, πρέπει στην πραγματικότητα να απαγορεύσουμε αυτό που δεν θέλουμε πλέον προκειμένου να έχουμε πραγματικά την ελευθερία να αναπτυχθούμε προκειμένου να προχωρήσουμε.
Το πρόβλημα είναι ότι έχουμε ρυθμίσει στο παρελθόν πολλά πράγματα και αυτή η ρύθμιση ενοχλεί όλο και περισσότερους ανθρώπους που λένε ότι δεν μπορώ να φάω πια ότι θέλω, δεν μπορώ να οδηγήσω με τον τρόπο που θέλω πια, δεν μπορώ να κάνω αυτό που θέλω πια, δεν μου επιτρέπεται να το κάνω αυτό. Δεν επιτρέπεται να προσδιορίζω apriori πώς πρέπει να ζήσει κάποιος. Ωστόσο, μπορώ να του πω ότι δεν πρέπει να δηλητηριάζεις πια τον ωκεανό μου, και την ατμόσφαιρα μου γιατί είναι και δικά μου.
Φτάσαμε λοιπόν σε κάποια σημεία καμπής για το κλίμα που πρέπει να εξετάσουμε και να μην φτάσουμε σε τέτοιο σημείο?. Ποιο είναι λοιπόν το πιο σημαντικό όριο για το κλίμα; Το κλιματικό όριο είναι στην πραγματικότητα αδιαμφισβήτητο και έχει ήδη εφαρμοστεί, είναι πλέον μηδενικό. Και όταν μιλάς μπροστά από παράγοντες οικονομίας και τους λες ότι το όριο είναι μηδενικές εκπομπές ξαφνικά υπάρχει μια εκκωφαντική σιγή στο χώρο που μιλάς. Ω Θεέ μου, έχουμε τον αληθινό τρελό, δεν λέει καν τη λέξη μείωση, αλλά τη λέξη μηδέν. Ωστόσο, μετά από 30 δευτερόλεπτα συνειδητοποιούν ότι το μηδέν είναι πολύ καλύτερο από το λιγότερο. Δεν επιτρέπεται στους οικονομικούς παράγοντες να τους λες το ότι οφείλουν λιγότερο, όχι πρέπει να τους πεις ότι απαγορεύεται να πας εκεί έτσι, σκέψου ένα άλλον τρόπο. Τότε σκέφτονται πραγματιστικά ότι μηδέν είναι καλύτερο από λιγότερο γιατί αυτό τους επιτρέπει να συνεχίσουν αλλά διαφορετικά.
Έτσι, δεν έχουμε μια αφήγηση που επιτρέπει την άπειρη ανάπτυξη σε έναν πεπερασμένο πλανήτη, αλλά μπορούμε να δημιουργήσουμε αυτή την αφήγηση και αυτό είναι η συνέλιξη. Αυτό το αφήγημα υπάρχει ήδη σχεδόν παντού. Στην οικονομία π.χ. η έλλειψη σημαίνει ανάπτυξη καινοτομίας. Στην οικολογία π.χ. στον χώρο του Αμαζονίου δεν επεκτείνεται ο Αμαζόνας αλλά η ποικιλότητα εντός ενός περιορισμένου χώρου. Το έχουμε παντού αλλά οφείλουμε να το φέρουμε από την θεωρία του χάους στη κοινωνία μας για να κατανοήσουμε ότι τα όρια δεν είναι οι εχθροί μας αλλά οι εγγυητές, ότι μπορούμε στο μέλλον να διαβιώνουμε ελεύθερα.
Πώς μπορεί να επιβάλλουμε το σκληρό όριο που οι περισσότεροι άνθρωποι δεν τηρούν, μέχρι και σε ατομικό επίπεδο; Το σκληρό όριο όσον αφορά το κλίμα, μεταξύ άλλων, είναι οι μηδενικές εκπομπές έως το 2045, αλλά αργά ή γρήγορα θα πρέπει να μιλήσουμε για το γεγονός ότι δεν θα έχουμε πλέον εξόρυξη πρώτων υλών. Αυτό ακούγεται εξωφρενικά ριζοσπαστικό για πολλούς ανθρώπους, αλλά θα είμαστε σε θέση να έχουμε άπειρη οικονομική ανάπτυξη σε έναν πεπερασμένο πλανήτη, επειδή αυτός είναι απλώς ένας αριθμός που αντικατοπτρίζει το πώς αισθανόμαστε, οπότε δεν μπορούμε να έχουμε άπειρη εξόρυξη πόρων από έναν πεπερασμένο πλανήτη, αυτό είναι μια κοινοτοπία, η οποία μερικές φορές απορρίπτεται ως μη ρεαλιστική.
Τι θα συμβεί αν πείτε κάποια στιγμή, παρόμοια με την περίπτωση των δράσεων για τις εκπομπές αερίων, θα εισαγάγουμε απαγόρευση των πλαστικών, αλλά όχι αύριο, θα πρέπει να πληρώνουμε φόρους για μια συγκεκριμένη ποσότητα πλαστικού που καταναλώνουμε, το οποίο μπορεί επίσης να αποτελέσει αντικείμενο διαπραγμάτευσης και γνωρίζουμε ότι σε 2o χρόνια έχουμε τελειώσει με το πλαστικό. Τι συμβαίνει τότε; Κάποιοι θα αποφύγουν το πλαστικό και άλλοι θα βρουν εναλλακτικά υλικά με τα οποία μπορούν να το φτιάξουν. Αυτά τα μεγάλα όρια έρχονται φυσικά στο άτομο από έξω, αλλά όχι μέσω κανονισμών και όχι μέσω μικροδιαχείρισης (Micro-Management), αλλά μέσω των μεγάλων ορίων.
Και τώρα ας πάμε παραδειγματικά στη λέξη κλειδί μικροδιαχείριση και πτήσεις. Ακόμα δεν ξέρουμε πώς να πετάξουμε χωρίς CO2, αλλά το κρίσιμο σημείο στη συνέλιξη είναι ότι η πτήση δεν είναι κακή per se. Η μετάβαση από το σημείο Α στο σημείο Β αεροπορικώς δεν είναι κακό. Το κακό είναι ότι έχουμε εκπομπές CO2 και, φυσικά και άλλους ρύπους, και αυτοί οι ρύποι πρέπει να απαγορευτούν, και τότε μπορούμε να αναζητήσουμε νέες λύσεις για να το καταστήσουμε αυτό δυνατό.
Το να σταματήσω να οδηγώ αυτοκίνητο και να χρησιμοποιώ πλαστικά καλαμάκια δεν ωφελεί σε τίποτα, Η πολιτική ευθύνη για αυτές τις αλλαγές παραδείγματος αποδίδεται στις πολιτικές αρχές. Σε μια δημοκρατία, είμαστε υπεύθυνοι για ό,τι επιλέγουμε. Το άτομο είναι ήδη υπεύθυνο, μόνο που η πολιτική δεν πρέπει και η οικονομία δεν πρέπει να ρίχνουν την ευθύνη για τα κοινωνικά προβλήματα πίσω στο άτομο.[i] Εάν υπερβολικό παράδειγμα αλλα μόνο ετσι πορω να δώσω να καταλάβουμε τι εννοω. Ένας μονογονεϊκός πατέρας σε ΄να ΣΜ δεν μπορεί να στέκεται ώρες στο ράφι και να προβληματίζεται, ποιο είναι το καλύτερο προϊόν να αγοράσει αναφορικά με την βιωσιμότητα του. Σε αυτό το ΣΜ επιτρέπεται να πωλούνται μόνο προϊόντα που δεν παραβιάζουν τα ανθρώπινα δικαιώματα και εκπέμπουν αέρια θερμοκηπίου κατά την διάρκεια του κύκλου τους από παραγωγή έως και κατανάλωση
«Όταν η ευθύνη για περιβαλλοντικά προβλήματα εξατομικεύεται, υπάρχει λίγος χώρος για να αναλογιστούμε τους θεσμούς, τη φύση και την άσκηση πολιτικής εξουσίας ή κάποιους τρόπους συλλογικού ανασχηματισμού, αλλαγής της κατανομής του πλούτου, της ισχύος και της επιρροής στην κοινωνία –, με άλλα λόγια, να «σκεφτούμε θεσμικά».[Michael Maniates]
Από την άλλη. Τίποτα δεν θα μπορούσε να είναι πιο μακριά από την πραγματική αλήθεια, όταν το πρόβλημα στην αντιμετώπιση της κρίσης δεν είναι τα ημίμετρα, αλλά η ψευδαίσθηση που προωθούν(!), ότι οι λεγόμενες διακριτές, και λεπτές διορθώσεις στη συμπεριφορά μας στην καθημερινότητα, ότι αυτές μπορούν να μας οδηγήσουν προς μια καλύτερη ζωή που θα περιλαμβάνει μια "καλά συντηρημένη και διατηρημένη φύση" και πολλά άνετα εμπορικά κέντρα (Mall)!
Από την μια το άτομο στην παραπάνω περίπτωση π.χ δεν επιτρέπεται να εκλέγει κόμματα που δεν ακολουθούν αυτή την πολιτική αλλά το άτομο δεν οφείλει να έχει και την ευθύνη για την μετάλλαξη της κοινωνίας. Οι Friday for future ή οι Last generation καλό είναι που υπάρχουν και δειχνουν τα στραβά της ανάπτυξης μας.
Υπάρχει ένα νέο πολιτικό εργαλείο, τo Δίκαιο εφοδιαστικής αλυσίδας ή ηθική κερδοφορία, το όποιο μας κάνει ικανούς να φτιάχνουμε νόμους, οι οποίοι επίσης θα ισχύουν για τα εισαγόμενα προϊόντα. Στο πλαίσιο για το κλίμα, ονομάζεται αυτό CBAM (Carbon Border Adjustment Mechanism). Ετσι λοιπόν με το δίκαιο εφοδιαστικής αλυσίδας έχουμε την δυνατότητα να απευθυνθούμε και να επηρεάσουμε παραγωγικές δομές και εκτός της χώρας μας .
Το κλιματικό σύστημα ανταποκρίνεται στις εκπομπές με εικοσαετή καθυστέρηση. Αλλά αυτό που θα εκπέμψουμε τα επόμενα είκοσι χρόνια θα καθορίσει το μέλλον των παιδιών μας. Αλλά αυτό σημαίνει ότι δεν μπορούμε να περιμένουμε μέχρι να τιναχτεί όλο στον αέρα. Αυτό σημαίνει ότι έχουμε καθυστερήσει, ότι για 20 χρόνια θα γίνει πάλι χειρότερο.
Το έτος 2023 θα είναι το θερμότερο έτος στον πλανήτη τώρα και 125.000 χρόνια. Ο ανθρώπινος πολιτισμός έχει αναπτυχθεί τα τελευταία 10.000 χρόνια όχι παραπάνω, και κάνουμε κάτι σήμερα το οποίο δεν γίνεται να συνεχιστεί ετσι.
Τι θα συμβεί ανά συνεχίσουμε με τον ίδιο ρυθμό να ζούμε όπως μέχρι σήμερα? Ο λόγος για τον οποίον έχει αποφασιστεί ότι το 2045 οφείλουμε να έχουμε σχεδόν μηδενικές εκπομπές αερίων είναι ότι οι εκπομπές CO2 από την καύση πρώτων υλών(κάρβουνο, αέριο και πετρέλαιο) παραμένουν για πάντα σχεδόν στην ατμόσφαιρα. Αυτό σημαίνει όσο ο άνθρωπος δεν θα έρθει σε ΜΗΔΕΝΙΚΕΣ ΚΠΟΜΠΕΣ αυξάνεται η θερμοκρασία του πλανήτη ακόμα περισσότερο. Είμαστε σε 1,3 βαθμούς σήμερα. Έως τέλος του αιώνα σε 5 βαθμούς, μέχρι τον μεθεπόμενο αιώνα στους 10 βαθμούς και στον τρίτο αιώνα θα έχουμε 15 βαθμούς. Αυτό σημαίνει ότι έχουμε κάψει ότι βρήκαμε πάνω στον πλανήτη και έτσι θα σταθεροποιηθεί το κλίμα στους 15 βαθμούς υπερθέρμανσης και φυσικά με 80 μτρ. άνοδο της στάθμης της θάλασσας.
Στο δρόμο λοιπόν για μια τέτοια υπερθέρμανση καταρρέουν όλα τα συστήματα του κόσμους που έχουμε φτιάξει, γιατί όπως βλέπουμε σήμερα τις υπερβολικές καιρικές συνθήκες που βιώνουμε σήμερα θα γίνουν όλο και χειρότερα. Σήμερα 1,3 o C. Σίγουρα θα φτάσουμε τους 2 βαθμούς. Ελπίζουμε να σταθεροποιηθούμε στους 2 ο C.
Ατενίζουνε το έτος 2050. Θα έχουμε να αντιμετωπίσουμε την μεγαλύτερο δυνατό ατύχημα αν δεν καταφέρουμε να παραμείνουνμε κάτω από 1,5 οC? Μάλλον όχι. Αλλά θα γίνεται η κατάσταση όλο και χειρότερη. Όλη την κατάσταση την έχουμε στα χέρια μας. Όσο περισσότερο θερμαίνουμε τόσο μεγαλύτερο είναι το ρίσκο να μην έχουμε στις χώρες ούτε Δημοκρατία ούτε Κράτος δικαίου. Έχουμε πλημμύρες, έχουμε πυρκαγιές έχουμε ανεμοθύελλες, έχουμε το 2019 60.000 θανάτους από την υπερθέρμανση ή το 2003 ανάλογοι θάνατοι που ενσωματώθηκαν σε ένα παγκόσμιο φαινόμενο στο οποίο και οι τρεις σιτοβολώνες της γης, όπου παράγουμε το σιτάρι μας, βρίσκονταν ταυτόχρονα σε ξηρασία. Εάν αυτό είχε διαρκέσει περισσότερο, θα είχαμε πρόβλημα εφοδιασμού. Φυσικά δεν θα πεθαίναμε ξαφνικά από πείνα, αλλά η πίεση στην κοινωνία θα γίνει τόσο μεγάλη, που δεν ξέρουμε τι θα καταρρεύσει πρώτο, η USA με την 6 Ιανουαρίου εξέγερση με τον Τραμπ, ή θα είναι η Ευρώπη όπου 2008 είναι μια φλεγόμενη Ελλάδα.
Οι αντιδράσεις της πολιτικής και της οικονομίας στο αφήγημα συνέλιξη ποιες είναι? Είμαστε στο σωστό δρόμο αλλά πάρα πολύ αργοί. Δεν μπορούμε πλέον να αντέξουμε οικονομικά μια μεταβατική τεχνολογία για τη μεταφορά του κινητήρα εσωτερικής καύσης σε αυτοκίνητα με φυσικό αέριο ή σε αυτά τα συνθετικά καύσιμα. Τώρα χρειαζόμαστε τεχνολογία που θα μας φέρει σε μηδενικές εκπομπές. Είμαστε πραγματικά πάρα πολύ αργοί, αλλά κατ’ αρχήν στην Ευρώπη φαίνεται να εφαρμόζεται ήδη η συνέλιξη. Αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι η εμπορία εκπομπών μας φέρνει σιγά-σιγά πιο κοντά σε αυτά τα όρια, τα οποία δυστυχώς δεν είναι αρκετά γρήγορα και δεν εφαρμόζονται σε όλους τους τομείς της οικονομίας. Αυτό πρέπει ακόμη να συμβεί, αν συμβεί αυτό, τότε έχουμε κάνει την ιδέα πραγματικότητα και στη συνέχεια δημιουργούμε αυτήν τη διαρθρωτική αλλαγή και τότε σχεδόν κανείς δεν θα το παρατηρήσει, διότι το ρεύμα που βγαίνει από την πρίζα θα έρχεται σαν ρεύμα και όχι σαν CO2.
Στην COP στο Dubai αυτές τις ημέρες, συζητιέται το αφήγημα μετά το 2050 να δοθεί περισσότερη έμφαση στα ορυκτά καύσιμα. Είναι εξίσου ανοησία όπως είναι και ότι η Ινδία προσπαθεί εδώ και πολύ καιρό να της επιτραπεί να έχει εκπομπές στο μέλλον και θέλει να χρησιμοποιήσει καλύτερη ορυκτή τεχνολογία. Όλες οι μελλοντικές και εφαρμοζόμενες πηγές ενέργειας πρέπει να είναι πλέον ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, διότι διαθέτουμε αρκετές από αυτές. Ιδιαίτερα ηλιακή ενέργεια. Όποιος λοιπόν θέλει να εφαρμόσει τέτοιες τεχνολογίες στην Κίνα, στην Αφρική στην Ινδία οφείλει να το κάνει με ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, διότι αυτές είναι η τεχνολογίες με μηδενικές εκπομπές αερίων θερμοκηπίου.
