Smart City-Μια πόλη μόνο για τους πλούσιους και τις εταιρείες
smart city Φανάρια θα σαρώνουν τα πρόσωπα μας, δικτυωμένα λειτουργικά σπίτια και διαμερίσματα: πίσω από όλα αυτά είναι η προοδευτική(progressive) ιδιωτικοποίηση της αστικής ζωής. "Αντί για περισσότερη παρακολούθηση, έλεγχο, αισθητήρες και συστήματα καθοδήγησης, χρειαζόμαστε περισσότερους ανθρώπους που να αισθάνονται υπεύθυνοι για το περιβάλλον τους, τη γειτονιά τους και την πόλη τους".
llustration: Johanna Walderdorff für der Freitag
Το πράγμα ξεκινά αμέσως μετά το ξύπνημα. Με το που πιάνω το smartphone μου. Με τη μουσική που ακούω το πρωί στο ντους. Με την κατανάλωση ηλεκτρικής ενέργειας και νερού για καφέ και ντους: Κάθε μία από τις χειρονομίες μου, κάθε ενέργεια στο σπίτι και έξω στην πόλη παράγει δεδομένα, αφήνει ένα ίχνος από καταναλωτικά δεδομένα και μεταδεδομένα. Δεδομένα είναι το νέο καύσιμο, λέγεται, ο νέος χρυσός. Σε κάθε περίπτωση, φαίνεται ότι όλα αυτά είναι αυτά τα δομικά στοιχεία πάνω στα οποία θα χτιστεί η πόλη του μέλλοντος. Και αν μια πόλη δεν είναι ήδη μια έξυπνη πόλη, τότε θα θέλει να γίνει μία. Κάποιες μεγάλες πόλεις ήδη, στην γηραιά ήπειρο είναι στη διαδικασία όμως όπως και κάποιες άλλες μικρότερες που χαρακτηρίζονται από τεχνολογική εξειδίκευση.[1]
Σχόλιο του μεταφραστή: [Ένα μόνο να μη δούμε. Να ξεκινήσουν Ελληνικές πόλεις που δεν έχουν λύσει π.χ. ακόμα το σύστημα δημόσιας αστικής μεταφοράς, της έγκαιρης αποκομιδής των απορριμμάτων, της καθαριότητας των κάδων, της ρύπανσης της ατμόσφαιρας με ΠΑΥ, να σκέφτονται έξυπνα. Θα γελάει και το παρδαλό κατσίκι]
Δεν είναι περίεργο ότι το λεγόμενο "έξυπνο" φαίνεται να είναι το clou του σήμερα για πολλές πόλεις. Ο καθένας που είναι smart, -σύμφωνα με τα λεξικά, είναι "έξυπνος, αλλά και "μοντέρνος και με εκπληκτικά εξαιρετική κομψότητα" καθώς και "ωραίος". Αυτό ακούγεται καλό αλλά είναι όμως και λίγο. Η ιδέα του Smart City είναι κάπως θολή: η έξυπνη πόλη του αύριο δεν πρέπει μόνο να μειώσει την κατανάλωση ενέργειας και να καταστήσει αποτελεσματικότερες τις διαδικασίες της, αλλά και να προωθήσει την τεχνολογική πρόοδο και να ενσωματώνει τους πολίτες περισσότερο - χάρη στο μεγάλο αριθμό αισθητήρων και δικτύωσης των ανθρώπων, των υποδομών, των νοικοκυριών και των υπηρεσιών. Με τη βοήθεια των άμεσα εθελούσιων δεδομένων.
Science-fiction για όλους
Σε ένα τέτοιο μέλλον, θα ήθελα - μετά από to ξύπνημά μου και στη συνέχεια καθ όλη τη διάρκεια της ημέρας - να συμβάλλω με τις καθημερινές μου δραστηριότητες σε μια έξυπνη πόλη. Ο σκουπιδοτενεκές στον οποίο καταλήγουν τα απορρίμματα από το πρωινό μου θα ανάψει ή θα κάνει ένα ζουμ όταν γεμίσει, έτσι ώστε να έρθει το απορριμματοφόρο. Τα οχήματα των απορριμμάτων κυκλοφορούν, φυσικά, προς όφελος του περιβάλλοντος, φυσικά με ηλεκτρικό ρεύμα. Τέτοια , θα πρέπει να υπάρχουν πάρα πολλά σε μια έξυπνη πόλη, να φορτίζουν σε σταθμούς φόρτισης ηλεκτρικού ρεύματος και φυσικά με την δυνατότητα του car-sharing portal. Η κυκλοφορία θα ρέει κανονικά, επειδή η καινούργια τεχνολογία οδικής καθοδήγησης με βελτιωμένους αισθητήρες και κάμερες θα ανακατευθύνουν τα οχήματα συνέχεια σε πράσινα κυκλοφορικά κύματα. Ο χώρος στάθμευσης πραγματοποιείται με τη βοήθεια μιας εφαρμογής που καταγράφει τους δωρεάν χώρους στάθμευσης και τις διανέμει αποτελεσματικά.
Επιστημονική φαντασία για οικιακή χρήση έτσι ? Ποιος δεν θα ήθελε να συμμετάσχει; Ήδη το 2017 έχει παρουσιάσει το Ομοσπονδιακό Ινστιτούτο για την Οικοδόμηση, Αστικής και Χωροταξικής Ανάπτυξης και Έρευνας ενός Smart City Χάρτη, ενώ η ΕΕ ξεκίνησε ένα πρόγραμμα επιδότησης για έργα Smart City. Είναι δύσκολο να πούμε πόσα χρήματα επενδύονται επί του παρόντος σε έργα ευφυών πόλεων . Αξιοσημείωτο είναι οι αριθμοί ούτως ή άλλως. Στη Βιέννη, για παράδειγμα, ένας από τις πρωτοπόρες έξυπνες πόλεις, επεκτάθηκε πρόσφατα ένα ερευνητικό πρόγραμμα στο τομέα της ενεργειακά βιώσιμης πόλης: Από το 2023, 45 εκατομμύρια ευρώ θα επενδυθούν - όχι μόνο από τις δημοτικές εταιρείες ενέργειας, αλλά και από τη Siemens. Στη μελέτη τους για Smart City γράφουν ο δημοσιογράφος τεχνολογίας και έρευνας Evgeny Morozov και η Francesca Bria, επικεφαλής του Smart City στρατηγικής του Δημοτικού Συμβουλίου της Βαρκελώνης: Σύμφωνα με τις εκτιμήσεις από συμβούλους "η αγορά Smart City σύντομα θα σπάσει το ρεκόρ των τριών τρισεκατομμυρίων Αμερικάνικων Δολαρίων και να ξεπεράσει όλες τις παραδοσιακές βιομηχανίες ".
Η αυξημένη χρήση των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας και η καλύτερη διαχείριση της ηλεκτρικής ενέργειας και της θέρμανσης χάρη στα έξυπνα συστήματα είναι το μέρος της αφηγηματικά έξυπνης πόλης που διαδίδεται ευρέως. Με αυτό διακοσμούμε τον εαυτό μας, γιατί κανείς δεν έχει κάτι εναντίον του. Αλλά αυτό περιλαμβάνει επίσης μια εξαιρετική αύξηση των δεδομένων που συλλέγονται, και τα οποία περνούν κάτω από το τραπέζι σε άλλα χέρια. Σε γενικές γραμμές, ο θολός αυτός όρος δυσχεραίνει μια κρίσιμη σε όρια συζήτηση. Σε τελική ανάλυση, ποιος θα μπορούσε να αντιταχθεί πραγματικά σε ένα μια ανάπτυξη με θετικό ενεργειακό ισοζύγιο ή λιγότερη κυκλοφοριακή συμφόρηση και νέφος ρύπανσης στους δρόμους?
Προς ένα εμβληματικό έργο του Υπουργείου Περιβάλλοντος, του «House of Efficiency Plus με την ηλεκτροκινητικότητα» στη Fasanenstraße στο Βερολίνο-Charlottenburg. Για να βρεις τρόπο να πάς εκεί, αναζητητάς στους Χάρτες Google. Για το δρόμο προτείνει διαφορετικές διαδρομές και διαφορετικά μεταφορικά μέσα: με το ποδήλατο, το αυτοκίνητο - προειδοποιήσεις μποτιλιάρισμα περιλαμβάνονται στην εφαρμογή- ή με τα πόδια, με αναφορά σε μια εφαρμογή ταξί και μέσα μαζικής μεταφοράς με ώρες αναχώρησης εάν αποφασίσω να πάω με τα πόδια από το διαμέρισμά μου στη στάση. Σε κοντινή απόσταση από το στόχο, αναφέρει η εφαρμογή τα εστιατόρια και οι παμπ που προτείνονται. Η πρώτη εικόνα ενός ερασιτέχνη. Wow! Είναι εκπληκτικό βάζω δεδομένα και αποκτώ ζωντανή ψηφιακή εικόνα της πόλης. Αποφασίζεις για το μετρό και αγοράζεις ένα ψηφιακό εισιτήριο μέσω του smartphone. Στο σταθμό, αφήνεις τα ίχνη του κινητού σου και χαμογελάς στις κάμερες παρακολούθησης που παίρνουν την εικόνα σου.
Αν η Rena Tangens με είχε δει, πιθανώς θα κουνούσε το κεφάλι της. Η Rena Tangens είναι συνιδρυτής και πρόεδρος της ένωσης Digitalcourage e. V, που αγωνίζονται για τα θεμελιώδη δικαιώματα και την προστασία των δεδομένων και δίνει κάθε χρόνο ένα BigBrotherAward - ένα βραβείο σε επιχειρήσεις, οργανισμούς και ιδιώτες που «θέτουν εν αειφορία σε κίνδυνο την προστασία της ιδιωτικής ζωής των ανθρώπων και μεταπωλούν τα προσωπικά δεδομένα τους ή τα χρησιμοποιούν κατά των αρχικών σκοπιμοτήτων». Το 2016 το βραβείο απονεμήθηκε στον φορέα Αστικών Συγκοινωνιών του Βερολίνου (BVG) για το ηλεκτρονικό εισιτήριό του, μια ασύρματη κάρτα τσιπ που διαβάζεται σε λεωφορεία και τρένα από έναν οπτικό σαρωτή. Αλλά όχι μόνο αυτό: Ο οπτικός σαρωτής καταγράφει επίσης όλες τις άλλες πληροφορίες. Την ημερομηνία, την ώρα, τη γραμμή λεωφορείου και τη στάση. Ακόμα και οι ερασιτέχνες χάκερ θα είναι σε θέση να ανακτήσουν το καταγεγραμμένο προφίλ κίνησης του επιβάτη. Στην αιτιολόγηση για το βραβείο, η Rena Tangens έγραψε: "Η εγγραφή όλων των επιβατών και κάθε οδηγούμενης διαδρομής με λεωφορείο και τρένο μπορεί να φανεί σε μερικούς κάτι ασήμαντο. Αλλά είναι ένα σημαντικό κομμάτι για την συνολική εικόνα του πάζελ μιας ολοκληρωτικής παρακολούθησης.
Έτσι, η εξυπνάδα παίρνει την ρηχή επίγευση μιας απλά επιτήρησης. Όπου συλλέγονται και αξιολογούνται μαζικά δεδομένα είτε είναι ανώνυμα είτε εξατομικευμένα, είναι μόνο ένα μικρό βήμα πριν από τον Big Brother. Η Rena Tangens παραθέτει ένα παράδειγμα: "Ως ένα μεγάλο επίτευγμα της Smart City, για παράδειγμα θεωρείται, ένα φανάρι δημόσιου δρόμου, το οποίο όχι μόνο αναβοσβήνει, αλλά λειτουργεί σαν ισότιμος οπτικός έλεγχος, σαν ανιχνευτής πεζών και αναγνώστης πινακίδας κυκλοφορίας, περιβαλλοντικός αισθητήρας, μετρητής απόστασης και Location-Beacon για παρακολούθηση του τοπίου. Φανταστείτε το αυτό ακόμα και ένα WLAN, με το οποίο μπορεί να προσδιοριστεί η θέση ενός smartphone με τριγωνισμό, αναγνώριση προσώπου για κάθε άτομο και ανάλυση κίνησης, τότε είναι ένα μόνο σαφές: δεν θα μπορέσουμε να κάνουμε βήμα χωρίς να παρακολουθηθεί, αν πραγματοποιηθεί αυτό το όραμα, [ελπίζουμε σε μια ιδεοληψία] . Αυτή είναι μια καθαρή surveilance by design. "
Μετά το ταξίδι μου στο Βερολίνο, φτάνω στο Effizienzhaus Plus στο Charlottenburg. Φαίνεται μοντέρνο, με πολύ γυαλί και σκυρόδεμα. Το κτίριο είναι ένα πρότυπο έργο (πιλοτικό) που προωθούν διάφορα ομοσπονδιακά υπουργεία μαζί με το Ινστιτούτο Fraunhofer για τη Φυσική Οικοδομών. Ο στόχος τους πιλοτικού είναι: να αναπτύξει ένα σπίτι που παράγει περισσότερη ενέργεια από ό, τι καταναλώνει, να αποθηκεύει το πλεόνασμα ή να το εισάγει στο ηλεκτρικό δίκτυο. Μπροστά από την πόρτα υπάρχει σταθμός φόρτισης για ηλεκτρικό αυτοκίνητο και ηλεκτρονικό ποδήλατο. Το σύστημα φωτισμού μπορεί να ελέγχεται από το εξωτερικό μέσω μιας εφαρμογής, όπως και οι οικιακές συσκευές. Αλλά ταυτόχρονα γίνεται ολοφάνερο ότι εδώ δεν δημιουργείται ένα κοινωνικό οίκημα, αλλά...
Ο Jens Libbe λέει τι ισχύει γενικά για τα πολεοδομικά τετράγωνα των έξυπνων πόλεων: "Οι έξυπνες τεχνολογίες, οι έξυπνες κοινότητες - όλα αυτά απευθύνονται περισσότερο στο μεγαλομεσοαστικό κοινωνικό στρώμα με τάση προ την υψηλή τεχνολογία." Επιστημονική φαντασία μόνο για όσους μπορούν να το αντέξουν οικονομικά? "Οι έξυπνες πόλεις δεν μπορούν απλά να αντισταθμίσουν τα άλλα ελλείμματα αστικής ανάπτυξης, όπως την κοινωνική ένταξη", επισημαίνει ο Libbe. Γενικά, η ιδέα είναι ότι οι ψηφιακές τεχνολογίες είναι η λύση για όλα τα προβλήματα, συχνά είναι η οπτική γωνία του νεοφιλελευθερισμού.
Ακόμα και οι επικριτές όπως ο Ευγένιος Μόροζοφ προειδοποιούν κατά των Smart Cities ως νεοφιλελεύθερο έργο. Οι μεγάλες εταιρείες τεχνολογίας θα μπορούν να επιβάλουν την τεχνική υποδομή σε πόλεις, σύμφωνα με τον Morozov, η οποία θα κάνει τις πόλεις να εξαρτώνται από αυτές τις εταιρείες. Ταυτόχρονα, η υποδομή θα μπορούσε ενδεχομένως να ιδιωτικοποιηθεί και να αποτελέσει αντικείμενο κερδοσκοπίας. "Ο έλεγχος στατιστικής, υπολογιστικής και κάθε άλλης ηλεκρονικού υπολογισμού και εκτίμησης και η πώληση αυτών στον ιδιωτικό τομέα -όπως απαιτεί, καταρχήν, η ατζέντα έξυπνων πόλεων από τους τοπικούς φορείς χάραξης πολιτικής- είναι ο πιο σίγουρος τρόπος να εξαπατηθούν από τις εταιρείες με κερδοσκοπικό σκοπό ", γράφουν οι Morozov και Bria.
Big Brother στην τσάντα
Γυρνώντας στο σπίτι πηγαίνω για ψώνια. Ο ταμίας ζητά αμέσως την κάρτα Payback . Παράγω ακόμα περισσότερα στοιχεία (κρασί, μπύρα και άσπρο ψωμί), τα οποία εμπλουτίζουν προοπτικά τη συνολική εικόνα μου ως κάτοικο της πόλης. Στη δυστοπία μιας πλήρως δικτυωμένης πόλης αυτές οι πληροφορίες – που θα συλλεγόταν από την κυβέρνηση ή από κάποια ιδιωτική εταιρεία- θα μπορούσαν να πωληθούν ή να δοθούν για την αξιολόγηση ενός συστήματος βαθμού κοινωνικότητας , όπως συμβαίνει στη Κίνα ή να χρησιμοποιηθεί σε αλγόριθμους για την πρόληψη του εγκλήματος. Αυτό μπορεί να ακούγεται αδιανόητο, αλλά στο Λονδίνο, όπως περιγράφει η Τζούλια Manske από την Berliner Stiftung Neue Verantwortung στην εφημερίδα taz, τα δεδομένα που συλλέγονται στο πλαίσιο των προγραμμάτων Smart City, ήδη «πωλούνται σε διαφημιστικές εταιρείες, έτσι ώστε να μπορεί να σταλεί μια εξατομικευμένη διαφήμιση σε πολίτη όταν πηγαίνει κάποιος στην εργασία του ». The Minority report μας στέλνει χαιρετίσματα.
Ένας άλλος επι πλέον πραγματικός κίνδυνο από τα σχέδια των Smart City βλέπουμε να καλπάζει: Τα μαζικά συλλεγόμενα δεδομένα μπορούν να επηρεάσουν την αστική διαβίωση, επειδή έχουν γίνει από πρότυπα παρελθόντων χρόνων και επιδρούν επί των προγνώσεων για το μέλλον και των αποφάσεων που θα ληφθούν, ενώ οι κάτοικοι της πόλης δεν ερωτώνται πλέον στα πλαίσια της βιώσιμης αστικής πολιτικής. Αυτό θα μπορούσε τελικά να οδηγήσει σε μια κουλτούρα ψηφιακής εξουδετέρωσης.
Autor: Benjamin Knödler | Ausgabe 08/2018
[1] "Περίπου τα δύο τρίτα των μεγάλων γερμανικών πόλεων εργάζονται επί του παρόντος σε σχέδια έξυπνων πόλεων", εκτιμά ο Dr. med. Jens Libbe, ο οποίος μελετά το φαινόμενο των Smart Cities στο Γερμανικό Ινστιτούτο Αστικών Υποθέσεων (Difu).
