Η γλώσσα των ενηλίκων. Σχετικά με την εξαφάνισή της από την πολιτική και τον πολιτισμό. Του φιλόσοφου Rοbert Pfaller.
Το στόμα του κυριούλη λέει πάντα την αλήθεια! Πολλές γυναίκες το αμφισβητούν αυτό
Φωτογραφία: H. Armstrong Roberts / Getty Images
Σχόλιο και εισαγωγή του blogger : [Το να είσαι θύμα και αδύναμος είναι το σημαντικότερο μιας νέας αντίληψης της πολιτικής ταυτοποίησης. Πώς όμως η συζήτηση για τον σεξισμό στην Αμερικάνικη κοινωνία (μέσω #metoo) επηρεάζει θα έλεγα με ύπουλο τρόπο ακόμα και κριτικές βιβλίων στην Ευρώπη ? Οι παρακάτω αναφορές στο βιβλίο προφανώς και δείχνουν πόσο μπερδεμένη είναι ακόμα η αναγνώριση της κοινωνικής ταυτότητας φύλου, όταν από όλα τα κείμενα του βιβλίου τελικά μόνο ο ανταγωνισμός ύπαρξης σαν ισότιμα όντα γυναίκας και ανδρός φαίνεται να έρχεται στο προσκήνιο και εστιάζεται επάνω του μια ολόκληρη στάση ζωής. Η ανάγκη κάποιων ανδρών να προσφέρουν – φαντάζομαι ανιδιοτελώς- συγκρούεται με την νεοφιλελεύθερη μετά φεμινιστική εποχή. Δεν γίνονται κατανοητοί πολλές φορές, “ δεν είναι δυνατόν δεν υπάρχει τέτοιο πράγμα” ακούς συνήθως. Σίγουρα δεν είναι ο κανόνας όμως είναι υπαρκτή πραγματικότητα. Δεν ήθελε το blog να ανεβάσει αυτή τη κριτική του βιβλίου, αλλά την θεωρήσαμε ενδεικτική και χαρακτηριστική για το πώς ανώριμοι είμαστε μερικές φορές όσο αφορά την συμπεριφορά άλλων, καθώς είμαστε προκατειλημμένοι με κάτι: «Δεν μπορεί αυτός να είναι τόσο ελεύθερος και ευγενικός μαζί μου και να μη τον ενδιαφέρει με ποιον πάω έξω και τι κάνω έχοντας μου απέραντη εμπιστοσύνη. Κάτι δεν πάει καλά.».]
Ο Αυστριακός φιλόσοφος Robert Pfaller καθόταν στο αεροπλάνο καθοδόν προς τις ΗΠΑ και ήθελε να δει την ταινία Amour του Michael Hanekes. Πριν ξεκινήσει, εμφανίστηκε μια προειδοποίηση για "γλώσσα ενηλίκου". Ο Pfaller ενοχλήθηκε πάρα πολύ και έτσι γεννήθηκε ο τίτλος του νέου του βιβλίου. Με τη γλώσσα των ενηλίκων ο Pfaller κάνει μια πολιτική απογραφή. Γι 'αυτόν γλώσσα ενηλίκων είναι ακριβώς αυτό που χάνεται σήμερα. Η προειδοποίηση στο αεροπλάνο είναι για το Pfaller το σύμπτωμα ενός χρόνου, ο οποίος εκτιμά περισσότερο τις ευαισθησίες, τους τραυματισμούς, τα λάθη και τις αδυναμίες από ότι μια ώριμη ενηλικίωση με όλους τους άλλους. Ο Pfaller, που διδάσκει στο Kunstuniversität Linz, βλέπει αυτή την εξέλιξη κυρίως στις ΗΠΑ, αλλά όλο και περισσότερο και στην Ευρώπη.
Είσαι ένα κακομαθημένο θύμα!
Για να διαβάσετε το βιβλίο του Pfaller, πρέπει να καταλάβετε πώς μπορείτε να αγνοήσετε τα καμπανάκια συναγερμού που χτυπάνε. Ήδη από τον τίτλο του βιβλίου τ' ακούς: Η κατηγορία ότι είναι παιδιάστικο, προβάλλεται με ιδιαίτερη ευχαρίστηση, για να μη προσβάλει σοβαρά του ανθρώπους και τις ανησυχίες τους. Αλλά ο Pfaller έχει συναρπαστικά πειράματα σκέψης και πολλές σοβαρές κριτικές να προσφέρει. Λοιπόν, με καλή θέληση συνεχίζουμε!
Του Pfaller κύρια θέση είναι, ότι η εστίαση στις περιθωριοποιημένες ομάδες, στη προβολή και στην αναγνώριση πηγαίνει χέρι με χέρι με μια νεοφιλελεύθερη ιδεολογία. Μια πολιτική ευαισθησίας, στην οποία ανταμείβεται όταν είσαι θύμα, είναι το τρυφερό ένδυμα των (σημερινών) βίαιων συνθηκών. De facto για αυτό το λόγο ειναι σήμερα μόνο η νεοφιλελεύθερη πολιτική λιτότητας ή ο δεξιός λαϊκισμός οι δύο μεγάλες εναλλακτικές λύσεις. Έτσι το βιβλίο του Pfaller είναι κυρίως μια σοβαρή μομφή έναντι της ευρωπαϊκής αριστεράς: είχαν αφήσει να τους υπαγορεύονται τα θέματά τους μέσα από μια νεοφιλελεύθερη ατζέντα και μέσα από τις διάφορες μικρές ταυτότητες και τις ανησυχίες αυτών ξέχασαν τον υλισμό. Λιγότερο το "Είναι" και περισσότερο το "Κατέχω" είναι το μεγάλο πρόβλημα της εποχής μας. Δεν αφορά την ταυτότητα αλλά την ανακατανομή που οδηγεί σε μια πολιτική αριστεράς.
Ο Pfaller αντιτίθεται στην πολιτική ορθότητα (political correctness), τη μεταμοντέρνα θεωρία, τη γλωσσική πολιτική, την ένταξη και την ποικιλομορφία(multiculti). Όλοι αυτοί σαν δημοφιλείς στόχοι, συχνά γελοιοποιούνται και από την δεξιά. Ο Pfaller δεν ενδιαφέρεται να κατανοήσει τους διάφορους κοινωνικούς αγώνες, στους οποίους επιτίθεται, από την οπτική γωνία εκείνων που τους αγγίζουν. Ενώ ο γνωστός κριτικός της πολιτική της ταυτότητας Mark Lilla στο (Η στιγμή και το μέλλον των Φιλελευθέρων), στις ΗΠΑ αναγνωρίζει ακόμα ότι υπάρχει ειλικρινές ενδιαφέρον, το οποίο /έχει οδηγήσει στις διάφορες εκφάνσεις της πολιτικής ταυτότητας, δηλαδή την προστασία των ιδιαίτερα ευάλωτων, ο Pfaller δεν βρίσκει τίποτα καλό σε αυτό. Από την πλευρά της δικής του θέσης θέλει να ασχοληθεί με το κυρίως αντιφατικό της κοινωνίας. Το σύνολο των παράπλευρων ασήμαντων πραγμάτων είναι αμελητέο γι’ αυτόν.
Pfaller χαρακτηρίζει π.χ. τόσο την ανησυχία να βρεθεί μια κατάλληλη σωστή ή ηθική ονομασία/χαρακτηρισμός , π.χ σαν Μαύρος, ή σαν Λατίνος, όσο και στο να απευθύνεσαι με αυτό τον τρόπο, σαν γελοία και τα δύο. Οι πραγματικοί φτωχοί δεν πρέπει να τους ενδιαφέρει μια τέτοια επιφάνεια και επιπολαιότητα. Η ωριμότητα σύμφωνα με τον Pfaller είναι τόσο μια στάση ζωής που ξέρει μεν πώς να την εξηγήσει ψυχαναλυτικά, καθώς όμως και ένας συγκεκριμένος τρόπος ομιλίας, ο οποίος προϋποθέτει ότι έχεις να αντιμετωπίσεις έναν εξίσου ενήλικα απέναντι σου!
Γλώσσα ενηλίκων: ένας δείκτης για το πως αντιλαμβάνεσαι τον εαυτό σου ως πολιτειακό (αστικό) άτομο και που μπορεί στο τέλος να αντιμετωπίσει και συγκεκριμένες δυσμενείς συνθήκες στη καθημερινότητά του.
Πόσο λίγο σοβαρά παίρνει ο Pfaller τις ταυτότητες-πολιτικές ανησυχίες αποδεικνύεται με την ενασχόληση του με τον όρο «mansplaining» (συντίθεται από τη λέξη man και explaining). Ο όρος ανάγεται στην Αμερικανίδα συγγραφέα Rebecca Solnitt και εννοεί την με ανδρική αυτοπεποίθηση χειρονομία εξουσίας επί μιας γυναίκας, χωρίς να έχει ρωτήσει να της εξηγείται κάτι. Ο Pfaller σε αυτό το θέμα προσάπτει στις φεμινίστριες απώλεια ειρωνείας, εμμονή και σπάσιμο ενός παιγνιδιού που μπορεί να συμβάλλει στην οικειότητα μεταξύ των κοινωνικών ομάδων. Κατανοεί τον όρο σαν να υπεράσπιζαν οι φεμινίστριες, ότι οι άνδρες δεν επιτρέπεται ποτέ να εξηγήσου κάτι στις γυναίκες. Σαν να! Εδώ υπάρχει μια ευρέως διαδεδομένη παρανόηση ή μια ευρεία μη βούληση για κατανόηση: σαν να οδηγούσε η κριτική για την επεξήγηση του άνδρα προς την γυναίκα να απαγορεύσει compliments, να βοηθήσει να ανοίξει την πόρτα ή να βοηθήσει μια γυναίκα να μεταφέρει κάτι βαρύ. [χωρίς σχόλιο…]
Την ανδρικότητα αντίθετα την εξηγεί και περιγράφει ο Pfaller σαν μια συγκεκριμένη μορφή ευγένειας. Περιγράφει τις παλιές καλές μέρες όταν οι γυναίκες είχαν το προνόμιο να μην χρειαστεί να ξεκινήσουν μια συζήτηση. Η γυναικεία απαίτηση για την έναρξη μιας συζήτησης από έναν άνδρα και η ευκαιρία να κατευθύνει τη συζήτηση σήμαινε ότι είχε κάποια εξουσία. [αυτό ειναι εξήγηση της αρθρογράφου για το βιβλίο] Όπως η δύναμη της συζύγου που περιγράφεται με τη ‘power of the pillow’, η οποία δεν εμφανίζεται δημόσια ως άτομο. Ο Pfaller φαίνεται (με παιδαριώδη τρόπο ?) να γαντζώνεται σε έναν παλιό, κανονικοποιημένο κόσμο. Γιατί γιατί δεν μπορεί η γυναίκα να είναι Gentelman [σχόλιο του μεταφραστή του blog: γράφει αλλά δεν σκέπτεται η αρθρογράφος ότι μπορεί να γράψει gentel δηλαδή αυτό που θέλει χωρίς το συνθετικό man] σήμερα και να εξηγήσει κάτι στον άνδρα? [σχόλιο του μεταφραστή του blog: Από ότι έχω διαβάσει δεν ισχυρίστηκε κάτι τέτοιο Pfaller]. Θα ήταν παιχνιδιάρικο να μπορέσουμε να ανταλλάξουμε και τους ρόλους. Η ευγένεια μπορεί επίσης να σημαίνει ότι απευθύνεσαι σε ανθρώπους όπως αυτοί επιθυμούν να την έχουν. [και κατά την διάρκεια της διαδικασίας αναγνώρισης των ατόμων μεταξύ τους τι συμβαίνει ?]
«Εεε εσύ τύπε!» θα ήθελε να του την πει κάποιος: «Ο δρόμος προς τα εμπρός δεν μπορεί να βρίσκεται στο βλέμμα προς τα πίσω». Οι ανησυχίες των διαφόρων περιθωριοποιημένων ομάδων συνδέονται με τα υλιστικά ζητήματα, τα οποία θα πρέπει να τα εξετάσουν όλοι όσοι θέλουν την ανακατανομή, αν αυτοί δεν θέλουν να μείνουν μόνοι τους για να οδηγήσουν τον αγώνα τους. Εάν, για παράδειγμα, η υποτίμηση και το αόρατο της μη καταβληθείσας αναπαραγωγικής εργασίας ερμηνευθούν ως μέρος των καπιταλιστικών εκμεταλλευτικών σχέσεων, το φεμινιστικό ζήτημα δεν μπορεί πλέον να είναι μια παράπλευρη μόνο αντίφαση. Θα ήταν ωραίο να μην πέσουμε στην παγίδα της διαίρεσης – μειονότητες εναντίον πλειοψηφικού λευκού πληθυσμού - αλλά να δούμε την αλληλοεμπλοκή των αθέμιτων και άνισων σχέσεων αλλά και τις δυνατότητές τους για αλληλοσύνδεση.
Δυνατό είναι το έργο η γλώσσα των ενηλίκων, ιδιαίτερα όταν πρόκειται για σφοδρή απόλαυση και χιούμορ. Ο Pfaller εκτιμά και δείχνει την πολιτική της διάσταση. Η επιθυμία και το χιούμορ είναι απαραίτητες για να συναντήσουν τους άλλους με καλοσύνη και γενναιοδωρία και να δώσουν τη δυνατότητα αλληλεγγύης. Η δεξιοί λαϊκιστές έχουν καταλάβει το πεδίο για τους ίδιους «δεν θα μου υπαγορεύσει κανείς πώς πρέπει να μιλήσω και να μπορώ να κάνω αστεία», και αυτή είναι η μάρκα της επιτυχίας τους, γράφει Pfaller. Ο φιλόσοφος σημειώνει μια κατά τα άλλα διαδεδομένη εχθρότητα. Αυτό έχει να κάνει επίσης με το γεγονός ότι στην καπιταλιστική μας κοινωνία η σκέψη της αποτελεσματικότητας τοποθετείται πάνω από όλα. Όμως, επειδή η επιθυμία και η αποτελεσματικότητα αδρανοποιούν το ένα το άλλο, η ευχαρίστηση όλο και περισσότερο θυσιάζεται υπέρ της αποτελεσματικότητας.
Ως αποτέλεσμα, ο Pfaller περιγράφει την άνοδο μιας «Με-χωρίς» κοινωνίας (μπύρα χωρίς αλκοόλ, λουκάνικο χωρίς κρέας, κάπνισμα χωρίς νικοτίνη κ.λπ.). Το βιβλίο είναι επίσης μια έκκληση για διασκέδαση. Η διασκέδαση πάει χέρι με χέρι με την κοινωνική πρακτική στο ότι η απόλαυση δεν είναι κάτι φρόνιμο. Ταυτόχρονα, ο Pfaller βασίζεται στο επιτυχημένο βιβλίο του, γιατι αξίζει να ζήσεις, το οποίο δημοσιεύθηκε το 2011. Χρησιμοποιεί το ποίημα του Bertolt Brecht Resolution der Kommunarden (Ψήφισμα των Κομουνιστών) του 1934:
Κάτι με και χωρίς τίποτα, παρακαλώ
«Λαμβάνοντας υπόψη ότι μας απειλείτε με τα τουφέκια και τα κανόνια, αποφασίσαμε να φοβόμαστε περισσότερο τη κακή ζωή τώρα από το θάνατο». Αν δεν μπορεί να απαντηθεί το ερώτημα για το τι αξίζει να ζήσει κανείς, έρχεσαι αυτόματα αντιμέτωπος με μνησικακίες και εχθρότητες: Βλέπω στους άλλους μόνο αυτό, που εγώ ο ίδιος δεν μπορώ να έχω, την ατελείωτη απόλαυση. Και αυτόν το καιρό συμβαίνει αυτό παντού. Ο Pfaller περιγράφει πώς ακριβώς λειτουργούν μνησικακίες και οι εχθρότητες. Δεν γνωρίζουν ούτε ντροπή αλλά έχουν και κάτι παρανοϊκό επάνω τους. Για παράδειγμα, μπορεί η μνησικακία να περιλαμβάνει και την επιθυμία μας να αισθανόμαστε αυτάρκεις και αβλαβείς για τους άλλους. Σε μικρή κλίμακα, ωστόσο, θα μπορούσε κανείς να ρωτήσει: είναι το βιβλίο του Pfaller απαλλαγμένο από κάθε μνησικακία, για παράδειγμα εναντίον εκείνων που περιγράφει ως παιδαριώδεις? Είναι ένα σημάδι καλών θεωριών που θέλουν να εφαρμοστούν άμεσα και να δοκιμαστούν - ενδεχομένως και με πρότυπο την συγκεκριμένη θεωρία.
Το μεγάλο ερώτημα του Robert Pfaller είναι: "Γιατί οι άνθρωποι ξαφνικά αγωνίζονται για αναγνώριση και όχι για την ισότητα? " Αλλά οι γυναίκες και η εργατική τάξη έπρεπε να αγωνιστούν για να αναγνωριστούν ως ώριμοι πολίτες. Ακριβώς όπως ομοφυλόφιλοι, οι trans, ή intersexual. Και αυτοί οι αγώνες συνεχίζονται σήμερα, σε καμία περίπτωση δεν έχουν ξεπεραστεί. Μερικοί άνθρωποι είναι ακόμα ποιο ισότιμοι από κάποιους άλλους. Γι 'αυτό είναι απαραίτητη η αναγνώριση. Αυτό δεν μπορεί να είναι ούτε θέμα του «Είναι» ούτε του «Κατέχω», αλλά μάλλον θέμα αμοιβαίας σχέσης.
Βιβλίο: Η γλώσσα των ενηλίκων. Σχετικά με την εξαφάνισή της στην πολιτική και τον πολιτισμό Robert Pfaller, S. Fischer Verlag, Φρανκφούρτη Main 2017
