Η μοίρα των εργαζομένων ανήκει μόνο σε αυτούς
Τολμήστε περισσότερο Νότο. Τα Ateneus (Αθηναίον, Athenäeum) της Βαρκελώνης είναι ιδρύματα προλεταριακής εκπαίδευσης
Με πιστοποίηση από το μέσο ενημέρωσης/αρθρογράφο για την απόδοση μετάφραση
21/11/2017
Ως έφηβος, ενθουσιάστηκα από ένα φαινόμενο που παρέμεινε μοναδικό στην Ευρώπη: Τον αναρχισμό. Πώς συνέβη, ότι εκατομμύρια Ισπανοί αισθανόταν κάποτε αναρχικοί, ακόμα και το 1936 όταν κατέρρευσε μια από τις μεγάλες επαναστάσεις της ιστορίας?
“Ο αναρχισμός έγινε τόσο ισχυρός στην Ισπανία, επειδή δημιούργησε τα δικά του σχολεία, τα Ateneus. Εδώ οι εργάτες εκπαιδευόταν οι ίδιοι, έμαθαν να διαβάζουν, να γράφουν, να υπολογίζουν στα μαθηματικά. Έπαιζαν θεατρικά έργα και τα παρακολουθούσαν οι ίδιοι. Με όλα αυτά, ασπάστηκαν μια maxime: Η μοίρα των εργαζομένων ανήκει σε αυτούς και μόνο σε αυτούς. Κανενός Θεού, Κράτους ή Ιδιοκτήτη κεφαλαίου." Με αυτή τη δήλωση, με εξέπληξε πριν από χρόνια ένας παλιός αναρχικός, o Luís Andrés Edo,.
Πράγματι, τα Αthenäum βρήκαν πολλές χρήσεις, πολιτικές , απολιτικές, ελιτίστικες και λαϊκές. Μια ματιά στη γένεσή του καθιστά αυτό το τέλειο μείγμα κατανοητό: Τα Ateneus, όπως ονομάζονται στην Καταλανική, εξαπλώθηκαν κατά τη διάρκεια του 19ου αιώνα με πρωτοβουλία της επίδοξης αστικής τάξης. Δημιούργησε προστατευμένους χώρους για να συζητήσουν τον Διαφωτισμό και να ασχοληθούν με τις καλές τέχνες. Ένα παράδειγμα αυτού είναι και το Ateneu Barcelonès, το οποίο ιδρύθηκε το 1860. Η αποστολή του ήταν τόσο αστική όσο και εθνικιστική: Έπρεπε να μετασχηματιστεί το λεγόμενο ‘Καταλανικό’ σε ένα εκλεκτό επικοινωνιακό μέσο για την ελίτ.
Το Ateneu Barcelonès γρήγορα όμως εκλαϊκεύτηκε. Σύντομα, στη συντριπτική πλειοψηφία, δεν υπήρχαν πλέον δήθεν κύριοι, αλλά απλοί άνθρωποι - αγρότες, προλετάριοι, καθαρίστριες. Μέχρι τον εμφύλιο πόλεμο (1936-1939), το μεγαλύτερο μέρος του Ateneus συνδύαζε, βιβλιοθήκη, πολιτιστικό σύλλογο και πολιτική συνάντηση σε ένα ίδρυμα. Η καθημερινή ζωή, η πολιτική και η εκπαίδευση συγχωνεύθηκαν για να ενδυναμώσουν τους αδύναμους ενάντια στους ισχυρούς. Κάθε παιδί που μάθαινε να διαβάζει ή οποιαδήποτε γυναίκα που διοργάνωνε απεργία για την αύξηση του ενοικίου τους στο Ateneu σήμαινε ένα μικρό ρήγμα για την αστική τάξη.
Αυτή η μαχητική παράδοση φτάνει μέχρι και στο σήμερα. Στη γειτονιά όπου μεγάλωσα και έζησα, υπάρχει ένας αρκετός αριθμός Ateneus. Τα περισσότερα από αυτά είναι πραγματικά αριστερότατα μέρη. Ο παλιός στόχος της δημιουργίας ενός κοινού χώρου εμπειρίας για το διαφορετικό milieu, το συναντάς μερικές φορές σε απροσδόκητους χώρους. Σε μια σχεδόν ξεχασμένη περιοχή της Βαρκελώνης, την Zona Franca, το Athenäum L'Engranatge χτίστηκε στις αρχές του 2014. Φοιτητές μαθητές και συνδικαλιστές, συνταξιούχοι και καθαρίστριες δραστηριοποιούνται σε αυτό. Το Engranatge είναι πολιτικό: Οι διαδηλώσεις έχουν οργανωθεί εδώ και χρόνια για να διεκδικήσουν την πρόσβαση τους στο μετρό στη γειτονιά ή να καταγγείλουν τη διαφθορά και να καταγγείλουν την τοπική κυβέρνηση για την διαπλοκή. Πολίτες που πρέπει να ζήσουν εξαναγκασμένες εξώσεις από τις οικίες τους συμβουλεύονται και στηρίζονται από το Engranatge. Υπάρχουν βραδιές ταινιών, αναγνώσεις και γιορτές.
Σε εμπειρίες όπως αυτές του Engranatge, πνέει ένα άνεμος από το παρελθόν στο σήμερα. Εκείνη την εποχή, η δημιουργούμενη εργατική τάξη έφτιαξε νέους πολιτικούς χώρους. Τα Ateneus ανήκαν σε αυτό το χώρο. Χωρίς αυτά, λίγοι θα απαιτούσαν δημοσίως μια αξιοπρεπή ζωή και θα ονειρευόταν ένα ουτοπικό όνειρο: Την ανθρώπινη ισότητα.
Conrad Lluis Martell ζεί στην Βαρκελώνη. Είναι Γερμανός-Καταλανός και εκπονεί την Διδακτορική του διατριβή στην Κοινωνιολογία
