Περιεχόμενα
1. Mundus vult decipi, ergo decipiatur(Ο κόσμος θέλει να εξαπατηθεί, άσ' τον λοιπόν να εξαπατηθεί.)
2. Η οικονομική και πολιτική φευγάτη Elit
3. Ποια η σχέση της πνευματικής δραστηριότητας, της τέχνης του πολιτισμού γενικότερα προς το σημερινό κόσμο?
4. Μπερδεμένοι πολίτες
5. Ο πολιτικός ναρκισσισμός και η άγνοια να διερευνούν.
6. Η αποσταθεροποίηση της τοπικής κοινωνίας λόγω του ηδονισμού τους
7. Πολιτιστική έκσταση στη θέση της πολιτισμικής εγρήγορσης απέναντι στο κατασταλτικό χαρακτήρα της εξουσίας
Αφορμή για τις παρακάτω σκέψεις ήταν ένα προηγούμενο κείμενο σχετικά με την άνετη και ακίνδυνη ‘σπιτική ή οικιακή διανόηση’, ΠΟΥ ΠΛΕΟΝ ΣΥΝΗΘΙΣΑΜΕ ΚΑΙ ΕΧΕΙ ΓΙΝΕΙ ΑΝΑΠΟΣΠΑΣΤΟ ΚΟΜΜΑΤΙ ΤΗς ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΟΤΗΤΑς ΠΟΛΛΑΝ ΑΠΟ ΤΑ ΚΟΙΝΩΝΙΚΑ ΔΙΚΤΥΑ.
Αναρωτιόμαστε λοιπόν, ενεργεί ο ζωγράφος, ο μουσικός ο συγγραφέας ο επιστήμονας, ο παιδαγωγός, αντιπολιτευτικά πολιτικά ή συνεργάζεται με το κατεστημένο με κάποιο τρόπο υποστηρίζοντας, ότι η δουλειά του είναι καθαρά δουλειά τέχνης και πολιτισμού, επιστήμης, παιδείας – δηλαδή τέχνη για την τέχνη, μουσική για τη μουσική, πολιτισμός για το πολιτισμό μόνο, και δεν επιτρέπεται να την χαρακτηρίσει κάποιος, ότι έχει και πολιτικό αντίκτυπο?
Συμβάλλει σε όλα τα σημερινά και επερχόμενα δεινά της κοινωνίας και ανθρωπότητας ή πως λειτουργεί? Συνδράμει ή αντιπολιτεύεται?
Υπάρχει ουδετερότητα της πολιτισμικής σφαίρας και της διανόησης στη κοινωνία μας όσο αφορά την πολιτική τους τοποθέτηση/παρέμβαση όπως και η επιστήμη π.χ. απέναντι στην ηθική ή όχι? Και εδώ ας κάνουμε μια ερώτηση προς έναρξη διαλόγου. Ποιός από την πολιτειακή βάση incl. των διανοουμένων ασχολείται σήμερα με τη υπαρκτή και αυξανόμενη φτώχεια και την επισφαλή καθημερινότητα χιλιάδων συμπολιτών, ή την έλλειψη χώρου για αξιοπρεπές κατοικείν και κινητικότητα και ουχί κτίζειν ή σταθμέυειν το ΙΧ, των πολιτών στις πόλεις?
1. Mundus vult decipi, ergo decipiatur (για την ελίτ τα λατινικά)
Περπατάς και συναντάς ανθρώπους ανταλλάσσετε δυο ‘κουβέντες’, φτάνετε στο επίμαχο σημείο της συζήτησης, όχι του ΠΑΟΚ, της ΝΔ ή του ΣΥΡΙΖΑ ή του Ολυμπιακού, αλλά στο ότι ο κοσμάκης δεν παίρνει είδηση τι συμβαίνει στο διπλανό του και σου απαντούν οι περισσότεροι: «Ξέρεις γιατί? Γιατί καθόμαστε όλοι στο καναπέ μας?»
Και δεν διαχωρίζουν το εαυτό τους από τους «όλους». Όχι! Κάπου το βλέπουν στον καθημερινό τους καθρέπτη αλλά δεν το συνειδητοποιούν. Μάλλον το εξορκίζουν! Ακόμα και ψευροαριστεροί(σήμερα ως επι το πλείστον στα αυτονονομαζόμενα αριστερά κόμματα) αλλά κάργα νεοφιλελεύθεροι πλέον της upper class και της οικονομικά εξασφαλισμένης κοινωνικής τάξης. Υπάρχουν λόγοι ανησυχίας για να έρθουν σε αυτό το σημείο. Δεν συνειδητοποιούν την επικινδυνότητα της άκρας δεξιάς και του δεξιού λαϊκισμού, γιατί
δεν αφήνουν να έρθει κοντά τους και να τους χαλάσει την ελάχιστη ακόμα ασφάλεια βολή και ηρεμία που έχουν ή θεωρούν ότι έχουν.
Ελπίζουν ενδόμυχα στο αύριο. Θα τους συμβεί αυτό μέχρι αύριο ή θα τη γλυτώσουν και έτσι λέμε "καλή συνέχεια" στη καθημερινότητα μας?
Ακόμα και η πολιτική και οικονομική ελίτ έχει τους λόγους της να αντιδράσει στο τέλμα του νεοφιλελευθερισμού, μετά από την εμφάνιση της χρηματοπιστωτικής κρίσης, γιατί είναι εμφανές το τέλος του, αλλά τι έπεται?
Και το πιο αισιόδοξο σενάριο αντίδρασης θα μπορούσε να ήταν, οι οικονομικές ελίτ και οι υποστηρικτές τους στα και με τα μέσα μαζικής ενημέρωσης(που κάποιος τους ονομάζει και fake αναπαραγωγούς καινοτόμων ιδεών) σε άτυπη συνεργασία με την πολιτική ελίτ να συνειδητοποιούν σιγά σιγά, ότι ενώ ο νεοφιλελευθερισμός έχει εξυπηρετήσει για μεγάλο χρονικό διάστημα τα συμφέροντά τους, δεν θα το πράξει εάν ανοίξει ο δρόμος για άλλον, ένα πιο ριζοσπαστικό εθνικισμό και λαϊκισμό, τον "απαλό φασισμό"[2].
Στην πλανητική του τροχιά βρισκόμαστε σήμερα, που γέννησε και συντηρεί χρόνια τώρα όχι μόνο η δεξιά με την πολιτική της ελίτ αλλά και η ακόμα ονομαζόμενη και υπάρχουσα – στο τελευταίο 20% της εκλογικής βάσης- σοσιαλδημοκρατία στην Ευρώπη, μαζί με την ναρκισσιστικά αυτοπροσδιοριζόμενη αριστερά, όπως αυτή της Ελλάδας[βλέπε επίσης δεξιό λαϊκισμό με ρατσιστικά στοιχεία στην Ευρώπη, δικτατορία του μετά-προλεταριακού σκλάβου στη Κίνα, ολοκληρωτισμό του Münchhausen στις ΗΠΑ, και στρατιωτικό φασισμό στην Λατινική Αμερική].
Αυτός ο αναχρονισμός ελπίζουμε να διαταράξει σημαντικά την παγκοσμιοποιημένη επιχειρηματική δραστηριότητα, για να αντιδράσει προπάντων η οικονομική ελίτ. Η πολιτική θα ακολουθήσει θέλει δεν θέλει στις περισσότερες περιπτώσεις, είναι μια νομενκλατούρα της υφής της.
Στον πολίτη τώρα. Αρκεί το ναρκισσιστικό «Ego sum, qui sum», το οποίο το λένε σήμερα συνέχεια οι νέοι και εννοούν πολλές φορές ακόμα και το ξεκατίνιασμά τους, αλλά και όχι μόνο αυτοί. Εννοούν ότι δεν είναι ικανοί να αντισταθούν στην πίεση εκπλήρωσης καθαρά υποκειμενικών στόχων υπερβολικής διαβίωσης και μόνο, αλλά επί πλέον και με πολλά χρήματα. Συνήθως συνοδεύεται και από μια απλή απασχόληση, ούτε καν ενασχόληση με τα κοινά, δηλαδή να βλέπεις π.χ. το απογευματινάδικο ή πρωινάδικο κάθε ... ή να παραπονιέσαι σε πηγαδάκια για την κατάσταση της γειτονιάς σου ή να αγανακτείς με μια τζούρα από το drug των («αντί»)-κοινωνικών -λεγόμενων- μέσων επικοινωνίας, αγγλιστί Social Media.
Μήπως χρειάζεται ίσως να παρατηρήσεις και να περπατήσεις και «πέρα από το κοτέτσι-φράχτη» σου, για να δεις
τι μπορεί να θέλεις στο μέλλον να πραγματώσεις σαν μέλος μιας κοινωνίας και σαν άτομο και όχι τι θέλεις να είσαι σήμερα?
Μήπως η τότε επιδιωκόμενη χειραφέτηση της κοινωνίας της Γαλλικής Επανάστασης είναι σήμερα επίκαιρη όσο ποτέ άλλοτε τα τελευταία 40 χρόνια?
2. Η οικονομική και πολιτική φευγάτη Elit
Η άρχουσα τάξη γίνεται όλο και περισσότερο μια κλειστή κοινωνία, ένα ελιτίστικο Ghetto. Βλέπε σε τοπική κλίμακα Ηράκλειο Κρήτης, Δημαρχία & Co με Αντιδήμαρχο καταδικασμένο από δικαστήριο για χρέη σε ιδιώτες. Δεν την κουνάει τίποτα.
Από τη άλλη, η αλήθεια δεν είναι κάποια ουδέτερη έννοια άνευ κοινωνικών συνεπειών και επιπτώσεων. Φαίνεται ότι εδώ στους συγκεκριμένους κύκλους οι μεν ενδιαφέρονται για την συμπολιτευτική τους πορεία και εξασφάλιση της υπερβολικής διαβίωσης(Living in Excess) και κυριαρχίας επί των πάντων πλέον, οι δε άλλοι -και προφανώς η πλειονότητα αυτών- συμπολιτεύονται λόγω των αξιωμάτων και προνομίων τις περισσότερες φορές, χωρίς να κατανοούν ή να μη θέλουν να αντιμετωπίσουν την υφή του προβλήματος. Μνησίκακοι έχουν γίνει γιατί η μέχρι σήμερα ιδεολογία τους ή η ανικανότητά τους δεν τους επέτρεψε να κάνουν ότι θέλουν. Και εδω βλέπε Αντιδημαρχία Ηρακλείου.
Ότι δηλαδή, ο κατασταλτικός χαρακτήρας της εξουσίας και ο «ψεύτης ντουνιάς», που τραγουδούσαν οι λούμπεν στα χρόνια τους μεσοπολέμου και αργότερα, είναι ορατά και ευδιάκριτα γεγονότα.
Δεν μπορούμε να γυρίζουμε το βλέμμα μας αλλού προς άλλη κατεύθυνση, επειδή π.χ υπάρχουν συσσίτια, κοινωνικά παντοπωλεία, στέκια μεταναστών και σπίτια αστέγων, όπου υπάρχουν. Καθαρά εργαλειοποίηση του προβλήματος.
"Παλαιότερα στην οικονομική Elit, το 80% προερχόταν από το 2% του πληθυσμού. Το αντίστοιχο ποσοστό στην πολιτική Elit ήταν, ότι περίπου τα 2/3 προερχόταν από τον κανονικό πληθυσμό. Τις τελευταίες δεκαετίες η κατάσταση έχει αλλάξει: τα 2/3 της πολιτικής Elit προέρχονται από το 4% του πληθυσμού. Οι σχέσεις τους έχουν αλλάξει τελείως και έχουν έρθει πλησιέστερα η μία ελίτ στην άλλη. Αυτό σημαίνει ότι οι κυρίαρχες τάξεις γίνονται όλο και περισσότερο αδιαφανείς, όλο και πιο ομογενοποιημένες."
Ο Hartmann[3] έδειξε μέσα από έρευνες , ότι στην οικονομική Elit, ανεξάρτητα από την εκπαίδευση τους, βρίσκονται οι υψηλότερα αμειβόμενοι και μάνατζερ, και προέρχονται από το 5% του πληθυσμού.
"Ο πληθυσμός, ο λαός, περιμένει από αυτούς εκεί πάνω να μπορέσουν να κατανοήσουν το πρόβλημα αυτών εκεί κάτω."
Όμως έχει αποδειχθεί τις τελευταίες δεκαετίες, ότι ένα πτυχίο ή ένα μεταπτυχιακό, ή το να προέρχεσαι από οικογένεια πολιτικοκομματικά γνωστή μιας πόλης, ή απο τζάκι, δεν εγγυάται ότι μπορούν να κατανοήσουν το πρόβλημα του λαού. “Συνήθως προσπαθούν να το δουν μέσα από την προοπτική ενός τούνελ όπως κάνουν οι περισσότεροι ακαδημαϊκοί” [Weltzer, 2018]. Και εδω τρανταχτό παράδειγμα το Ηράκλειο αλλά και η Θεσσαλονίκη.
Και το τεράστιο πρόβλημα σήμερα είναι:
- Οτι οι άκρα δεξιοί οι λαϊκιστές ισχυρίζονται, εσφαλμένα βεβαίως, ότι είναι οι εκπρόσωποι της αληθινής λαϊκής βούλησης απέναντι στο κατεστημένο αλλά και απέναντι σε αυτούς τους φευγάτους Ελίτ.
- Εκτός από την αδιαφάνεια τους, τους προσάπτουν και την προσπάθεια που κάνουν για μια άνιση κατανομή των εισοδημάτων. Ενώ δεν υπάρχει περιουσία στο μεγαλύτερο μέρος του πληθυσμού συσσωρεύεται σε όλο και λιγότερους περισσότερη περιουσία και ιδιοκτησία.
- Όμως τώρα πλέον οι αυτοχρησμένοι αριστεροί εκσυγχρονιστές, οι hard brave των αδίκων της κάστας τους ισχυρίζονται ότι αυτοί είναι οι αληθινοί εκπρόσωποι της πραγματικής βούλησης των πολίτων. Ούτε καν αναφέρονται πλέον στη λέξη "λαϊκή βούληση".
Με συγκεκριμένες φράσεις οι νεοφιλελεύθεροι κατάκτησαν κατ’ αρχήν το κόσμο: Εάν αφήσουμε να λειτουργήσει η αγορά θα έχουμε το καλύτερο αποτέλεσμα, και θα πρέπει να παραμείνουμε εκτός αγοράς σαν κράτος, γιατί αυτή η κατάσταση θα μας οδηγήσει στο ότι το βιοτικό επίπεδο θα αυξηθεί για όλους. Σίγουρα όμως δεν εννοούσαν όλους από ότι φάνηκε.
Συνεπάγεται ότι εδώ χρήζει το ζητούμενο μιας λύσης[4]:
A. χρειαζόμαστε την επίτευξη μιας συναίνεσης για να, και να σταματήσουμε τον ξέφρενο καλπασμό του νεοφιλελευθερισμού.
Αυτό σημαίνει ότι πρέπει να αντιστραφεί η σχέση: επιβαρύνεις τους κάτω και ελαφρύνεις τους πάνω, και
B.
η κοινωνική “επιστράτευση”της πολιτικής ελίτ πρέπει να αλλάξει.
Προς το παρών μπορεί να γίνεται αυτό, λίγο αργότερα όμως μάλλον όχι. Θα είναι πολύ δύσκολο εάν, από τις άκρα δεξιές δυνάμεις συνεχίζονταν η προώθηση, της υπάρχουσας εκφραζόμενης καχυποψίας απέναντι στη κυριαρχούσα και επικρατούσα ελίτ.
Μπορεί η πολιτική ελίτ να δει την πολιτική από την ματιά ενός «λιγότερου Εγώ»?
Τα λεγόμενα πλουραλιστικά υποκείμενα έχουν ένα ιδιαίτερο ενδιαφέρον πολιτικής στράτευσης στη κοινωνία. Αυτό το ενδιαφέρον εκφράζεται σήμερα διαφορετικά: ναι με στράτευση αλλά και με συμμετοχή. Και δεν ομιλούμε εδώ για συμμετοχή με αγορά προϊόντων διατροφής και τοποθέτηση στο καλάθι του ΣΜ για να τα διανέμει η εταιρεία π.χ. σε πρόσφυγες ή σε άπορους. Εδώ γίνεται μνεία για ένα μετασχηματισμό της πραγματικής συμμετοχής στη λήψη αποφάσεων σε ένα πραγματικό δικαίωμα συμμετοχικής έκφρασης.[5]
3. Ποια η σχέση της πνευματικής δραστηριότητας, της τέχνης του πολιτισμού γενικότερα προς το σημερινό κόσμο, o οποίος αναμφίβολα είναι κακός.
Από πρώτη ματιά προκαλεί σύγχυση και είναι άβολη η ερώτηση, καθώς σιωπηρά ή ακόμα και κατηγορηματικά μας οδηγεί, μας πιέζει, στο να αντιμετωπίσουμε ένα πρόβλημα που κανονικά, είτε βρισκόμαστε από τη μεριά του δέκτη είτε από τη μεριά το αποδέκτη, και δεν θα προτιμούσαμε να ασχοληθούμε:
“δηλαδή να ασχοληθούμε με το ποια είναι η αξία και η σημαντικότητα των δράσεων μας, τις οποίες αφιερώνουμε στη ζωή μας”[Geoffroy De Lagasnerie ].
Επειδή στη ζωή συνήθως τυχαίως βρισκόμαστε σε αυτόν ή τον άλλο τόπο και διαβιώνουμε, δεν πρέπει να υπάρχει ηθικό(η επιστημονική διερεύνηση και ενασχόληση με την ηθικολογία), ή ηθικολογικό-moral (ρυθμιστικό σύστημα διαβίωσης σύμφωνα με τη κουλτούρα, γι’ αυτό επειδή υπάρχουν διαφορετικά συστήματα κουλτούρας υπάρχουν και διαφορετικά morals)[6] καθήκον να στρατευόμαστε και να παρεμβαίνουμε στα κοινωνικά και πολιτικά δρώμενα?
Κανονικά δεν υπάρχει κάποια οντολογική ευθύνη απέναντι σε όλα αυτά που συμβαίνουν στο κόσμο, τα κακά. Όμως από τη στιγμή που γράφεις σκέπτεσαι καλλιτεχνείς, κατασκευάζεις, δημοσιεύεις, ερευνάς ή είσαι πολιτισμικά δραστηριοποιημένος, αλλάζουν όλα. Ανήκεις στους παραγωγούς ιδεών πλέον, στους ανθρώπους που διαχέουν discurs, με άλλα λόγια σε αυτούς που θέλουν να συμμετέχουν στην διαμόρφωση της πορείας του κόσμου. Τη συγκεκριμένη στιγμή έχουν αποφασίσει να στρατευτούν όλοι αυτοί (Engaged στην Αγγλική).
Έτσι λοιπόν δεν μπορούμε πλέον να αποποιούμαστε και να αρνούμαστε την πολιτική ιδιότητα της ενέργειάς μας.
Άρα οτιδήποτε προέρχεται από τους συγκεκριμένους κύκλους δρα πολιτικά, αλλά υπό δυο διαφορετικά πρίσματα: συμπολιτευτικά ή αντιπολιτευτικά. Το τι θα είναι από τα δύο εξαρτάται από την ηθική του δέκτη!
Και εδώ βλέπουμε πλέον σήμερα από πρώτη ματιά, ότι οι διανοούμενοι συνδράμουν συμπολιτευτικά στη διαμόρφωση της πορείας της κοινωνίας τους - σαν μικρογραφία του κόσμου στο συγκεκριμένο παράδειγμα- και στα όποια δεινά που η σημερινή κοινωνία υφίσταται.
4. Μπερδεμένοι πολίτες
Πλανάται μια αίσθηση, ότι εκτός της πίεσης να μπουν σε μια ελάχιστη οικονομική κανονικότητα και να μειώσουν τις μέχρι σήμερα υπερβολές διαβίωσης, η έλλειψη του μέχρι προσφάτου αυτονόητου και της κανονικότητας της καθημερινότητας μέσω των βασικών αξιών της κάθε εθνικής ή περιφερειακής ή τοπικής κοινωνίας έχουν μπλοκάρει τους πολίτες. Και σε αυτό δεν αποκλείονται οι διανοούμενοι, καθώς πολίτες και αυτοί με ανάγκες, όμως πολλές φορές διαφορετικής υπερβολής από αυτές άλλων κοινωνικών στρωμάτων, απλά για να αισθανθούν πολλές φορές μεσοαστοί ala grecque, διαφορετικοί από το κοινό.
Μπορούμε να το συγκρίνουμε αυτό που συμβαίνει σήμερα στη κοινωνία, με την μετάλλαξη της κοινωνίας στις χώρες του πρώην υπαρκτού σοσιαλισμού.
Εκεί όπου ο υπαρκτός σοσιαλισμός εξουσίαζε με την υπόσχεση της συνολικής φροντίδας για όλους, τώρα πια οι ατομικές τύχες πρέπει να σταθούν στα πόδια τους.[7] Τους τράβηξαν μετά το χαλί κάτω από τα πόδια. Κάποιοι, από αυτούς, αυτοί που πίστεψαν στην παγκοσμιοποίηση τα καταφέρνουν. Σίγουρα η πλειονότητα των κοινωνιών, οι άλλοι, είναι στο κοινωνικό και οικονομικό περιθώριο.
5. Πολιτικός ναρκισσισμός και η άγνοια τους να διερευνούν με παράδειγμα το Δημοτικό Συμβούλιο Θεσσαλονίκης
Ας πάρουμε κάτι που θεωρείται ότι λειτουργεί δημοκρατικά: Στο δημοτικό συμβούλιο της πόλης κάθε Δευτέρα- τουλάχιστον όσο είμασταν εκεί παρόντες σαν ακροατές- δεν θα ακούσει κάποιος τη λέξη κοινωνική ανισότητα. Σαν να μην υπάρχει στη πόλη αυτή. Δεν υπάρχει γνώση γι’ αυτό. Υπάρχει όμως οικοδόμημα (Konstrukt) που τα καλύπτει όλα. (Βλέπε παραπάνω, πρώτη παράγραφος Κεφάλαιο 2)
Συμπληρωματικά, όποια αντιπολίτευση γίνεται, τις περισσότερες φορές καταλήγει σε αστειάκια και γέλια για να μη χαρακτηρισθεί ο ίδιος ο ενάγων υπερβολικός ή βλάκας και να μη πληγωθεί ο εναγόμενος από τις δήθεν σκληρές παρατηρήσεις της θεωρούμενης αντιπολίτευσης.
Όχι, πραγματικά θα καταλάβεις αν πας 2-3 φορές και τους ακούσεις αλλά και αν παρατηρήσεις και τη γλώσσα του σώματός τους, ότι όλοι μιλούν για την ατομική τους ανισότητα και κατ’ επέκταση, την προσπάθεια της ατομικής τους αναγνώρισης η οποία αποσκοπεί στο τέλος σε μια ίδια πολιτισμική ηγεμονία.
Κοινωνικά η λέξη “ανισότητα” τους είναι άγνωστη και γι’ αυτό δεν μπορούν να την αντικειμενοποιήσουν αλλά μόνο να την εργαλειοποιήσουν μπορούν.
Και ας πάρουμε ένα παράδειγμα της πόλης της Θεσσαλονίκης πριν απο 3 έτη. Η Αντιδημαρχία πολιτισμού της πόλης είναι ένα καταθλιπτικό παράδειγμα, για το που βαδίζουμε αν αφεθούμε στο κόσμο των «ψευτοκουλτουριάρηδων» όπως τους αποκάλεσε πρόσφατα μερικούς από αυτούς ο αποβιώσας ποιητής κ. Χριστιανόπουλος, όσα και να του έχουν προσάψει οι Θεσσαλονικείς.
Αναφερόμαστε μόνο στα γνωστά «Δημήτρια». Δεν αναφερόμαστε στους εξωτερικούς συντελεστές του θεσμού. Ακόμα και άτομα από την κάστα τους, κάποιοι έξυπνοι πολίτες δημότες όμως, δεν θέλουν να ακούσουν για τον τρόπο με τον οποίο διεξάγεται ο συγκεκριμένος θεσμός: «Το ‘χουν κάνει καφενεδάκι τους». Festival pour la festival pour la Bourgoise, για την ελίτ, για τη διανόηση.
Και εάν πραγματικά υπήρχε μια αληθινή διανόηση σε αυτά τα εξουσιαστικά έδρανα...! Αλλά και τα λεγόμενα της Αντιδημάρχου από το καλοκαίρι του 2017 όταν μάλωναν μέσα στην αίθουσα για το τρόπο ανάθεσης, δεν είναι μη άξια αναφοράς λόγου: «Και εγώ δεν θα μειώσω την ποιότητα του φεστιβάλ [- έλεγε τη λέξη φεστιβάλ και φούσκωνε σαν παγώνι χωρίς ουρά-] για να έρθει περισσότερος κόσμος στις εκδηλώσεις μας». Πολιτισμικός πουριτανισμός αμιγώς έως και culture cancel, ala νέο-εκσυγχρονιστικό κίνημα. Τι έκανες επι «ΚΚΚΑΣΟΡ» (Χαραλάμπης Χαραλαμπίδης ΑΠΟ ΤΟ ΠΑΣΟΚ ΣΤΟ ΚΚΚΑΣΟΡ, Ο ΕΚΦΥΛΙΣΜΟΣ ΕΝΟΣ ΙΣΤΟΡΙΚΟΥ ΕΓΧΕΙΡΗΜΑΤΟΣ) -παλαιότερα-μαμά?
Η εν λόγω κυρία έμπαινε στην αίθουσα του Δημοτικού Συμβουλίου μένα ένα πλαστικό ποτήρι καφέ και ένα στριμμένο τσιγάρο ανάμεσα στα δάχτυλα (σβηστό φυσικά).Και οι περισσότεροι και περισσότερες απο αυτούς ειναι γέννημα θρέμα του ΚΚΕεσ., ΣΥΡΙΖΑ και λιγότερο ΠΑΣΟΚ.
6. Η αποσταθεροποίηση της τοπικής κοινωνίας λόγω του ηδονισμού τους προέρχεται από την άγνοιά τους για το τι είναι κοινωνία, τι παράγει η κοινωνία.
Υπάρχει μία και μοναδική θέση στη στράτευση των διανοουμένων, και οι της Δημαρχιακής αρχής θεωρούν τους εαυτούς τους διανοούμενους, ο συνταξας του χαρακτηρίζει πολες φορές είδος "Illuminati".
«Η στράτευση της γνώσης, διότι γνώση σημαίνει αμφισβήτηση»[8].
Εάν αποποιηθούν αυτή τη στράτευση, συμπολιτεύονται ξεκάθαρα με κάθε μέτρο πολιτικής μιας αυταρχικής και ανέντιμης όπως και ανήθικης εξουσίας.
Όμως γνωρίζουν μόνο τα τετριμμένα , αυτά που σαν υποκείμενο επιτρέπεις να βλέπεις ο ίδιος, τα άλλα όχι. Γι’ αυτό και δεν έρχονται σε επαφή με τη κοινωνία.
Είναι και πρέπει να γίνει η τοπική πολιτική όπως οι κοινωνικές επιστήμες: όσο περισσότερο γνωρίζεις για την κοινωνία, τόσο περισσότερο κερδίζεις μία ξεκάθαρη εικόνα για αυτή, και έτσι αναγκάζεσαι να θέσεις πολλά πράγματα υπό αμφισβήτηση.
"Η κοσμική αλήθεια είναι η ψευτιά του κόσμου".[9]
Η ίδια η πολιτική πρέπει να αντιπολιτεύεται τον εαυτό της
για να γνωρίζει την κοινωνία συνέχεια καλύτερα.
Πρέπει να διερευνήσεις και να περιγράψεις ex ante(εκ των προτέρων), έστω και επιφανειακά, βαθύτερα το τι κάνει η επιστήμη, τι δεν λειτουργεί σωστά και ποιοι είναι οι λόγοι γι’ αυτό.
Δεν μπορεί όλα να τα θεωρείς θέματα της αγοράς ή θέματα εργολαβίας, που λύνονται μόνα τους.
Μετά που θα συμβεί η καταστροφή, προσπαθείς να αμβλύνεις τις γωνίες σου, όπως αδιαλείπτως κάνουν οι λεγόμενοι «πεφωτισμένοι» της ΤΑ αλλά και της κεντρικής εξουσίας.
Ο Lasch[10] τονίζει, ότι "η νέα ελίτ, που παρατηρείται, δεν ταυτίζεται πλέον με το ήθος της εργασίας και την ευθύνη για ευημερία, αλλά με μια κοσμοθεωρία που αναγνωρίζει τον ηδονισμό και την αυτοεκπλήρωση ως τις ανώτερες αξίες.
Ουδεμία σχέση με τις αρχές της παλαιάς αστικής τάξης.
Ναι μεν συνεχίζει αυτή η ελίτ και διαχειρίζεται π.χ. Ιδρύματα, σχολεία και θεσμούς γενικότερα για το συμφέρον της ατομικής ιδιοκτησίας (εταιρική ιδιοκτησία σε αντίθεση με την επιχειρηματική ιδιοκτησία), όμως αντικαθιστά την οικοδόμηση της προσωπικότητας με την ανοχή(!),
- τη παρηγοριά της ψυχής με την ψυχοθεραπεία της,
- τη τυφλή δικαιοσύνη μέσω της θεραπευτικής δικαστικής δικαιοσύνης,
- τη φιλοσοφία μέσω της κοινωνικής επιστήμης, και το κύρος(authority) κάποιου, με ένα πραγματικό ανορθολογικό κύρος κάποιων επαγγελματιών εμπειρογνωμόνων", τους γνωστούς 'παν-πανέξυπνους'[11]
Αυτός ο πολιτισμικός ναρκισσισμός ο οποίος ξεκίνησε από την σεξουαλική επανάσταση και την απελευθέρωση του φερόμενου ως αληθινού έρωτα απέναντι σε κάθε θεσμικό πλαίσιο κανονικοποίησής του, είναι αυτός που έγινε σεξουαλικά εχθρικός και πέρασε και τόσο γρήγορα στη σεξιστική[12] παρενόχληση και βιασμό και τη «μετασεξουαλικότητα».[13]
Είναι ακριβώς όπως οι αγώνες για την απελευθέρωση του λόγου και της ομιλίας στη νεωτερικότητα που μετά ήρθαν οι μετανεωτερικές φωνές για έλεγχο και λογοκρισία,[14] και που ισχύει ακόμα στη πολιτική σκήνη σε όλες της τις μορφές, από τη μεγάλη Βουλή μέχρι και μικρή βουλή, το καφενείο, από το κρατικό Θέατρο μέχρι συνεργατικό θέατρο, από συνεταιριστικές επιχειρήσεις μέχρι και χώρους εκμάθησης ταε κβο ντο, φοιτητικές εστίες, start ups κλπ.
Από τη άλλη η αντιπολιτευτική πλευρά των διανοουμένων έχει φτάσει τα όρια της, από ότι φαίνεται. Προσφάτως ρωτάμε κάποιο νέο σε ηλικία δημοσιογράφο (της εξωκοινοβουλευτικής αντιπολίτευσης) μέσω mail, αν θα μπορούσε ίσως να προβληθεί στη πολιτειακή βάση –στη μάζα δηλαδή- κάπως περισσότερο μια άγνωστη πτυχή ενός κινήματος που αντιστέκεται έστω και τυπικά σε ένα κοινωνικό πρόβλημα, καθώς δεν γνωρίζει η μάζα απολύτως τίποτα; Και εάν το θεωρεί ότι μπορεί να γίνει ή δεν έχει νόημα. Κι η απάντησή του ήταν με λίγα λόγια: «Ξέρετε σε ποιον απευθύνεστε και με τι προσβλητικό τρόπο το κάνατε.» “Ωχ! “ Ήταν η εσωτερική μας αντίδραση.
Και για ποιo λόγο αντέδρασε έτσι? Επειδή στο παρελθόν πριν από μερικά χρόνια είχε ασχοληθεί με το θέμα, μέσω ενός Reportage. Έχουμε χάσει κάθε ίχνος ευγένειας στην επικοινωνία και μάλιστα όταν πραγματικά ρωτάς εξονυχιστικά και συγκεκριμένα για να μην υπάρξει παρεξήγηση. Και εάν υπάρχει περίπτωση τέτοιας παρεξήγησης, ρωτάμε… ρωτάμε που να πάρει– αυτό μου έμαθαν- «πώς το εννοείτε.»
Και τώρα οι της πολιτικής ελίτ έρχονται ως Απόστολοι της ηθικής, με παραπλανητικές θέσεις για θέματα που δεν είναι το ζητούμενο σήμερα, δεν μας καίει, είναι όμως το σύμπτωμα της πολιτικής που υιοθετούσαν χρόνια τώρα με σιωπή για να κρατήσουν το αγιοστέφανο σταθερό επί κάρας: «Μετά και από την παρέμβασή της που αφορά σε τηλεοπτικό σποτ του “11880”, η Γενική Γραμματεία για την Ισότητα των Φύλων προσφεύγει ξανά στο Εθνικό Συμβούλιο Ραδιοτηλεόρασης, αυτή τη φορά κατά του Next Top Model που προβάλλεται μέσα από την συχνότητα του …». Ο θύτης αυτοπροσδιορίζεται και παρουσιάζεται και σαν θύμα πλέον. “Σου χρωστάω, είσαι κλέφτης” έλεγε ένα φίλος παλιά (πρόσφατα απεβίωσε Κ. Καλφόπουλος) για να μου χαρακτηρίσει τη παράνοια με την οποία αντιμετωπίζουν διάφοροι την καθημερινότητα.
7. Πολιτιστική έκσταση στη θέση της πολιτισμικής εγρήγορσης απέναντι στο κατασταλτικό χαρακτήρα της εξουσίας.
Και εδώ έχουν οι διανοούμενοι δύσκολο έργο, θα πρέπει να ξεκαθαρίσουν και να αντικειμενοποιήσουν αυτή τη διάφορά που υπάρχει ανάμεσα στη πραγματικότητα της ζωής μέσα στις κοινωνικές ομάδες αλλά και του αναπτύγματός τους από τη μία, και το τρόπο με τον οποίο αντιμετωπίζεται η ζωή τους από την άλλη[15]. Σε αυτή την διαφορά συνίσταται η ψευτιά του κόσμου.
Και σαν παράδειγμα. Έχουμε μπερδέψει δυο λέξεις: πολιτιστική δουλειά και πολιτισμός. Η πρώτη αναφέρεται σε ενέργειες ενασχόλησης του κοινού – σήμερα έχει υποβαθμιστεί μόνο σε tittytainment- η δεύτερη είναι διαχρονική και δημιουργεί συντηρεί και ελκύει δημότες για πολιτισμό, ο οποίος είναι το αντίβαρο, ο αντίποδας της κατασταλτικής εξουσίας.
 |
| Ο Δήμος Θεσσαλονίκης "φέρνει τον πολιτισμό κοντα στον πολίτη" με κάλυψη των ΚΑΦΑΟ ΔΕΗ και ΟΤΕ με πλαστικοποιημένα έργα καλλιτεχνών |
|
Παρεμπιπτόντως, όσο αφορά την πόλη της Θεσσαλονίκης, Για να μη φανεί δε εξόφθαλμα το τι συμβαίνει, υπάρχει και μια ενστάλαξη της οικονομιστικής πορείας, του Δημάρχου με πολιτιστικές εκδηλώσεις σε τέχνες αλλά φυσικά και σε πολλά χαζοθεάματα (tittytainment)[Αγγλοσαξονική επεξήγηση: “A form of lowest common denominator entertainment designed to appeal to the masses and refrain people from thinking”. «Μια μορφή ελάχιστης κοινού παρονομαστή ψυχαγωγίας, που έχει σχεδιαστεί για να προσελκύει τις μάζες και κάνει τους ανθρώπους να απέχουν από το να σκέφτονται» [μετάφραση του συντάξαντος]. Προτεινόμενη πολιτική το 1995 στο Hotel Fairmont, San Francisco στα πλαίσια της συνεδρίασης των „500 leading politicians, business leaders and academics from all continents “ από το ίδρυμα Gorbatchow. Συγκεκριμένα ο Zbigniew Brzezinskio ο σύμβουλος εθνικής ασφάλειας του Αμερικανού προέδρου J. Carter (απεβίωσε 29.5.2017).
Σήμερα, προσπαθεί ο Δήμος τουριστικά μέσω μιας αγοραίας εξωστρέφειας προς Βαλκάνια και ανατολικά με tourist senior guide το Δήμαρχο όπως είπε και ο ίδιος [«Χρειάζεται μια αναδιοργάνωση, ένας φορέας όπου δεν θα μετέχουν οι κρατικοί φορείς. Εάν έχουν έναν καραγκιόζη, σαν και εμένα, να φέρνει κόσμο, εντάξει τότε.» Στην συνάντηση για την τουριστική προβολή του νομού Θεσσαλονίκης στις 20.6.2017, από εφημερίδα http://www.aftodioikisi.gr/. Ή πρόσφατα σε ΔΣ 26.6.2017 « …αφού μ’ αρέσει να πίνω το αίμα των εργαζομένων…», ειρωνική έκφραση) με σκοπό την οικονομική ‘πρόσκαιρη ευημερία’. Που? Μόνο στο εμπορικό κέντρο της πόλης, ενώ όλα τα ΔΔ γύρω από το κέντρο καταρρέουν κοινωνικό-οικονομικά, ας μη μιλήσουμε περιβαλλοντικά.
Να πουμε τη λέξη Πατέλες για το Ηράκλειο?
Και από ότι λένε επιχειρηματίες στο κέντρο, μόνο εάν έρθουν τα “Ρωσάκια μεμονωμένα και όχι σε group” έχει και η τουριστική ‘βιομηχανία’ στο κέντρο κάτι να κερδίσει.
Αυτό μας δημιουργεί την εικόνα έκδοσης της πόλης με πολύχρωμα ενδύματα εξωστρέφειας. Αξιότιμε, και ένας πολίτης να βγει να φωνάξει «μας παίρνουν την πόλη μας» έχει αποτύχει το project σας και μόνο αυτό, το δικό σας όχι των πολιτών.
Ο Δήμαρχος Μπουτάρης ρώτησε στο ΔΣ το σώμα το καλοκαίρι του 2017, στα πλαίσια της συζήτησης για τα Δημήτρια: «Ποιος ήξερε μέχρι χθες ποιος ήταν ο Faber, ξέρει κανείς εεεε»? (το χαρακτηριστικό του το ‘εεεε’ της περσόνας). Και ποιος ο λόγος ενός τέτοιου ερωτήματος? Κανείς δεν απάντησε! Ποιος ξέρει γιατί? Δεν επιτρεπόταν να πει κανείς όμως και «…η φοράδα στο αλώνι» για το ποιος ήταν ο Faber, όταν ο γονιός δεν έχει χρήματα να πάρει σχολική τσάντα στο παιδί του, γιατί τη παλιά την έχει διορθώσει τρεις φορές, ή το παιδί τους δεν μπορεί να πληρώσει το εισιτήριο 1 ευρώ για το «ο μικρός πρίγκηπας».
Οι καλλιτέχνες και διανοούμενοι χειροκροτούν τα καμώματα της κάστας τους και μόνο.
Σε τι αποσκοπεί αυτή η στρατηγική της καταστολής τόσο ‘κεντρικής’ όσο και ’αυτοδιοικητικής’ εξουσίας δεν τους περνά από το μυαλό, γατί εάν το κάνουν θα μπορούσε να αισθανθούν την πίεση να πάρουν θέση, κάτι που δεν θέλουν.
«Στη δουλειά μου επιδίδομαι και οφείλω να πράττω πολιτικά» για να προστατεύσω την κοινωνική ηθική από την καταστολή της εξουσίας .
Εάν το πει αυτό η Αντιδήμαρχος πολιτισμού τότε πρέπει να φύγει από τη θέση που είναι, διότι ψεύδεται καθώς οι ενέργειές της δεν συνάδουν με τον στόχο κοινωνική ισότητα και δικαιοσύνη(διαβάστε τον μαγνητοφωνημένο λόγο της 21/08/2017 στο ΔΣ, όπου είπε και αυτό το φοβερό, βλέπε παραπάνω) . Εάν όμως έλεγε: «ναι εγώ δεν ενεργώ επιδρώντας πολιτικά στη κοινωνία αλλά μόνο πολιτιστικά»- πολιτισμικά λέγεται συνήθως(αλλά το πολιτισμός είναι δύσκολο εγχείρημα)[16], τότε πάλι πρέπει να φύγει από αυτή τη θέση γιατί δεν υπάρχει πολιτισμός και διανόηση μόνο για την αυτοσυντήρηση τους– δηλαδή τέχνη για τη τέχνη ή αλλιώς όπως κάποιοι θέλουν να το διαβάσουν, L’art pour l’art- αλλά κάθε ενέργεια έχει πολιτικό αντίκτυπο και αυτό είναι το καθήκον τους.
«Πολιτισμός [συγγραφή, τέχνη, σκέψη, έρευνα, παιδεία] στοχεύουν όχι στον πολλαπλασιασμό της γνώσης σαν τέτοια[…] αλλά στη χειραφέτηση του ανθρώπου από την δουλεία», από κάθε είδους δουλεία. Και στις δύο παραπάνω περιπτώσεις είσαι συνεργός με το νεοφιλελεύθερο σύστημα το οποίο αυξάνει τις ανισότητες σε ένα ψεύτικο κόσμο. Γιατί αν ανήκεις σε μία από τις δύο κατηγορίες είναι εύλογη η ερώτηση με την οποία όμως δεν θα ασχοληθούμε: «γιατί υπάρχει η ανάγκη από κάποιους να μη (θέλουν να) προσφέρουν»[17] τίποτα κοινωνικά.
Και όμως πρέπει να μάθουμε αυτή την αλήθεια του κόσμου, τη ψευτιά. Να την μάθουμε σαν γνώση, μη κλείνουμε το βιβλίο, και το κοιτάζουμε μόνο απ’ έξω στη βιβλιοθήκη.
Αυτή τη ψευτιά που πρέπει να γίνει η αντικειμενοποίηση (Objectivation) της αλήθειας πρέπει να την αποσταθεροποιούμε συνέχεια. Μόνο όμως εάν είναι ικανοί οι διανοούμενοι να ξεσκεπάσουν την αρνητικότητα αυτής της ψευτιάς του κόσμου μπορεί να συμβεί αυτό.[18]
Εάν όμως πείθεται μόνη της η διανόηση και η ελίτ και προτιμά να μη στρατευτεί και να γίνει συνένοχος για τη διατήρηση ενός συστήματος, τότε αυτό μπορεί να ονομαστεί μια «ανήθικη απόφαση στη συμμετοχή».
[1] Elite. Ο όρος κάποτε σήμαινε λεπτό νήμα, αλλά χρησιμοποιήθηκε μετά την Γαλλική Επανάσταση για να αναφερθεί σε ανθρώπους που έφτασαν στην κοινωνική αναγνώριση μέσω των επιτευγμάτων/αποδόσεών τους. Το "Elite" ήταν αρχικά το αντίθετο του πλούτου που το είχε κάποιος από τη γέννησή του. Ελίτ (αρχικά από τη λατινική γλώσσα ή exlegere, το εκλεκτό) κοινωνιολογικά μια ομάδα (πραγματική ή φερόμενη ) πάνω από το μέσο όρο ατόμων με επιδεξιότητες (λειτουργικές ελίτ, παραγωγικές ελίτ) ή κυβερνούν ή ασκούν επιρροή σε κύκλους (εξουσίες εξουσίας, οικονομικές ελίτ) μιας κοινωνίας. Συγκεκριμένα, ο όρος αναφέρεται συνήθως σε πιο καθορισμένες ομάδες ανθρώπων, όπως, η ελίτ της θέσης ή η εκπαιδευτική ελίτ. Απέναντι από την ελίτ είναι οι "μάζες" ή ο "μέσος όρος" (ο "απλός πολίτης").
[2] Schulmeister, Stephan., Das kommende Beben, Zusammenbruch Der Neoliberalismus ist am Ende. Die Frage ist nur, ob er laut oder leise gehen wird. Zwei Szenarien, σε: der Freitag, https://www.freitag.de/autoren/der-freitag/wie-wird-der-neoliberalismus-enden, Τελευταία πρόσβασή μου στις 21/10/2018.
[3] Hartmann, Michael., Die Abgehobenen, Wie die Elite die Demokratie gefährden, 2018 (Πώς οι Ελίτ θέτουν σε κίνδυνο τη Δημοκρατία)
[4] https://www.hr-fernsehen.de/sendungen-a-z/hauptsache-kultur/sendungen/die-abgehobenen---werden-demokratien-von-der-eigenen-elite-zerstoert,video-70296.html?fbclid=IwAR1Y9ixS4JqKtj_NqVX58mZqKMwQmNvUzHpbGKZWVpVZE7ME-x9VrqUb6xA. 31.8.2018
[5] Charim, Isolde., Ich und die anderen, Wie die neue Pluralisierung uns alle verändert, Vlg. Zsolnay. 2018, p. 111
[6] De Lagasnerie Geoffroy, Denken in einer schlechten Welt, Vrlg. Matthes & Seitz, Berlin 2018. σ. 13
[7] Βλέπε, Weltzer, H., Wir sind die Mehrheit, Für eine offene Gesellschaft, Fischer, 2017, σ. 83
[8] De Lagasnerie Geoffroy, Denken in einer schlechten Welt, Vrlg. Matthes & Seitz, Berlin 2018. σ. 63
[9] De Lagasnerie Geoffroy, Denken in einer schlechten Welt, Vrlg. Matthes & Seitz, Berlin 2018. σ. 62
[10] http://www.single-generation.de/usa/christopher_lasch.htm#narzissmus
[11] Der Unterschied zwischen der neuen Managerelite und der alten Besitzelite definiert (...) den Unterschied zwischen dem bürgerlichen Zeitalter, das heute nur noch an der Peripherie der Industriegesellschaft überlebt, und dem neuen therapeutischen Zeitalter des Narzißmus." (S.307)
[12] Η Svenja Flaßpöhler, είναι φιλόσοφος και αρχισυντάκτρια του Philosophie Magazins. Από την διατριβή της σχετικά με την πορνογραφία και το μοντέρνο υποκείμενο έχει δημοσιεύσει αρκετά βιβλία όπως αυτό πρόσφατα: Die potente Frau: Für eine neue Weiblichkeit (Ullstein Verlag), Εκεί εκφράζει την θεώρησή της ότι το #metoo δεν προσδίδει στη γυναίκα για να αντισταθεί ανάλογα τις περιπτώσεις την δυναμική αλλά περιμένει πάλι από τους νόμους και από μια κοινωνία ανδρών να τους καθορίσει την νομική ισότητα μεταξύ γυναικών και ανδρών βάζοντας αυστηρά πλαίσια στην σεξιστική παρενόχληση. Η νομική πλευρά είναι θέμα κράτους η de facto είναι θέμα ατόμου, και αν αυτό δεν το έχουμε καταλάβει τότε δεν έχουμε καταλάβει και τι θα πει αυτονομία ατόμου.
[13] Βλέπε Pfaller, R., (2018), σ. 58
[14] Fruedi, Frank., What’s Happened to the University? A sociologigal Exploration of Its Infatilisation . Τι συμβαίνει με το πανεπιστήμιο?, Μια κοινωνιολογική διερεύνηση της ανηλικότητάς(παιδιακίστικο) του, Milton: Taylor & Francis, 2016, σ. 102 https://books.google.no/books?id=2z4lDwAAQBAJ&pg=PA34&lpg=PA34&dq=furedi+F+2016+What%27s+happened+to+the+universities&source=bl&ots=uW59ZfLvz5&sig=cu6AmGd5nbZWeh1jNMOrGtAT3Ns&hl=el&sa=X&ved=0ahUKEwi7grHnicjaAhWKliwKHZnhBzkQ6AEIXDAH#v=onepage&q=furedi%20F%202016%20What's%20happened%20to%20the%20universities&f=false. Τελευταία πρόσβαση μου 30/4/2018
[15]De Lagasnerie Geoffroy, Denken in einer schlechten Welt, Vgl. Matthes & Seitz, Berlin 2018. σ. 60.
[16] Ακόμα και μια άλλη Αντιδήμαρχος γνωστή σε άλλη μεγάλη πόλη η Αριστεα Πλέυρη που έχει προταθεί δημοσίως απο πολίτες του Ηρακλείου και απο τον σκηνοθέτη Σμαραγδή να αποπεμφθεί απο το Δήμο, σε μια συνάντηση μου μαι της το καλοκαίρι του 2018, όταν μιλούσε για πολιτισμό μιλούσε για πολιτιστικά δρώμενα. Δε ανέφερε ποτέ τη λέξη πολιτισμό και φυσικά την διόρθωσα προκλητικά και συμφώνησε ότι είναι λάθος.
[17] De Lagasnerie Geoffroy, Denken in einer schlechten Welt, Vrlg. Matthes & Seitz, Berlin 2018. σ. 26
[18] De Lagasnerie Geoffroy, Denken in einer schlechten Welt, Vrlg. Matthes & Seitz, Berlin 2018. σ. 67
Και το ζητούμενο δεν είναι να καταργήσουμε το αυτοκίνητο. Προφανώς και όχι, αλλά να προσπαθήσουμε και να τα καταφέρουμε να αλλάξουμε τις ιεραρχίες χρήσης του σε διάφορες καθημερινές περιόδους της καθημερινής διαβίωσής μας, και εν πάση περιπτώσει, γιατί το αυτοκίνητο να μη καταλαμβάνει τόσο χώρο όσο ένα ποδήλατο ή ένας-δύο πεζοί. Ποιο το τελικό πλεονέκτημά του σε τελική ανάλυση?
Διαδηλωτής ενάντια στην ατμοσφαιρική ρύπανση από τα ντίζελ αυτοκίνητα 2018. DPA
![clip_image002[7]](https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjuKbUBF-Bi5CyC9ii8gvJpziSR5arPa0aCjRLJTr8K7m52DAJefj5XKeOmjg5J9hmnXqD4b8pN6iS6rcORwjNeKmWT6eunmDM0RcNmrhyCyFJff524WYVXrufZHQQBnt0KlVlWGuRIO2E/?imgmax=800 "clip_image002[7]")
![clip_image006[7]](https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgLo94om8z08Fi8YXYk0v3xK771tBGdQFtLBY-vVO689FjfacC2KXHDv8_c7uP1AiMYfi1MCMKWck1l-lm8AgBMTfXNAbe-jV9idtFmphxO75eV929rzNeGMHL9TfqklQC5XQWYWVH-Org/?imgmax=800 "clip_image006[7]")
