The conversation-Zoe Myers:ΠΩΣ ΣΥΜΒΑΛΛΟΥΝ ΟΙ ΣΩΣΤΑ ΔΙΑΜΟΡΦΩΜΕΝΟΙ ΧΩΡΟΙ ΑΣΤΙΚΟΥ ΠΡΑΣΙΝΟΥ ΣΤΗΝ ΕΥΕΞΙΑ ΤΟΥ ΠΟΛΙΤΗ

Πράσινοι χώροι για την ευημερία των πολιτών - Πώς να σχεδιάσουμε αστικούς χώρους που θα μας θεραπεύουν

Zoe Myers Research Associate, Australian Urban Design Research Centre, University of Western Australia, August 27, 2017.Απόδοση μετάφραση απο την Αγγλική, Dr. rer pol. Νίκος Θεοδοσάκης 

THS08102017

Το ένα πέμπτο όλων των Αυστραλών θα γίνει θύμα ψυχικής ασθένειας φέτος - και η ζωή στην πόλη το κάνει ακόμα πιο πιθανό ότι  πραγματικά θα συμβεί. Σε αντίθεση με τους ανθρώπους που ζουν στην ύπαιθρο, οι αστικοί πληθυσμοί αναπτύσσουν με 20% μεγαλύτερη πιθανότητα φοβικές διαταραχές και άγχους και έχουν σχεδόν 40% περισσότερες πιθανότητες να αναπτύξουν και καταθλιπτικά συμπτώματα.

  
Ωστόσο, η έρευνα δείχνει ότι οι άνθρωποι από αστικά κέντρα που ζουν κοντά σε πράσινες περιοχές είναι πολύ λιγότερο πιθανό να αναπτύξουν σοβαρές ψυχικές ασθένειες. Ως εκ τούτου, οι πολεοδόμοι έχουν τον σημαντικό ρόλο να παίξουν δηλαδή να μειώσουν τα ποσοστά ψυχικών ασθενειών στις πόλεις. Το ερώτημα είναι πώς η φύση επηρεάζει το μυαλό μας. Αλλά συγχρόνως  και πως η φύση μας αναγκάζει να αναπροσδιορίσουμε τον αστικό σχεδιασμό στο μέλλον. 

Λόγω του γεγονότος ότι η κατάθλιψη είναι η κύρια αιτία της ψυχικής αναπηρίας παγκοσμίως, δεν μπορούμε να αγνοήσουμε τον αντίκτυπο-την επιρροή των δημόσιων φυσικών χώρων σε αυτή την ασθένεια.

Διάφοροι παράγοντες άγχους που σχετίζονται με τη ζωή στην πόλη προκαλούν εγκεφαλική δραστηριότητα στις περιοχές που είναι υπεύθυνες για την αντίδραση στην φυγή ή στο να παλέψεις, να αγωνιστείς. 

     Πώς η παραμονή μας στη φύση μπορεί να μειώνει αυτούς τους παράγοντες στρες; 

Υπάρχουν δύο θεωρίες: Και οι δύο βασίζονται στην υπόθεση ότι η φύση έχει αναγεννητικές επιδράσεις στις  γνωστικές (cognitive) και συναισθηματικές λειτουργίες του οργανσιμού.

Ωστόσο, δεν είναι μόνο η ήσυχη ατμόσφαιρα που φέρνει το επιθυμητό αποτέλεσμα εδώ. Η φύση, με τη χαοτική, άγρια, δυναμική και ποικιλόμορφη λαμπρότητα της, έχει τη μεγαλύτερη επιρροή στο αν το άγχος μπορεί να “γυρίσει πίσω” και να καταλαγιάσει  σε μια ήρεμη αλλά και συνειδητοποιημένη κατάσταση. Αυτό προσφέρει μια αίσθηση απόδρασης από τον αστικό κόσμο - όσο σύντομη μπορεί να είναι αυτή.

Η σκέψη για τα παραπάνω  δεν είναι ούτε νέα  ούτε  πρέπει να μας αιφνιδιάζει. Ο άνθρωπος στρέφεται  προς τη φύση για να βελτιώσει μέρος της σωματικής του ευεξίας. Έχουν γίνει αρκετές προσπάθειες για τη μέτρηση αυτών των αναγεννητικών επιδράσεων στον εγκέφαλο.

Το αποτέλεσμα είναι πάνω από 40 χρόνια ερευνών, στο οποίο έχουν μετρηθεί συγκεκριμένα νευρολογικά, συναισθηματικά και φυσιολογικά αποτελέσματα της επίδρασης των στοιχείων της φύσης. Αυτές οι επιδράσεις περιλαμβάνουν τους παράγοντες της ανάπαυσης, της περισυλλογής, της μειωμένης ανησυχίας και της μείωσης της επιθετικότητας, καθώς και την αύξηση της γνωστικής λειτουργίας - όπως την  συγκέντρωση και τη μνήμη.

Μια παραμελημένη πηγή ιδεών  για τον αστικό/πολεοδομικό σχεδιασμό

Αυτός ο πλούτος των δεδομένων έχει αγνοηθεί μέχρι στιγμής ως πιθανή κινητήρια δύναμη για ένα σωστό  και ευεργετικό πολεοδομικό σχεδιασμό. Πολλά από αυτά μπορούν να αποδοθούν στο γεγονός ότι τα δεδομένα έχουν απομονωθεί σε επιστημονικούς κλάδους - τα οποία είναι θεμελιωδώς διαφορετικά. Όλοι χρησιμοποιούν διαφορετικούς όρους και πολλά αποτελέσματα συχνά κρύβονται πίσω από τα Paywall επιστημονικά περιοδικά.

Εξίσου σημαντική είναι η πολυπλοκότητα της ψυχικής ασθένειας. Αυτό καθιστά δύσκολη την εξαγωγή συμπερασμάτων σχετικά με τις περιβαλλοντικές επιπτώσεις επάνω σε αυτες. 

Προκειμένου να χρησιμοποιηθούν τα δεδομένα, έπρεπε να πραγματοποιηθεί μια post-ανάλυση αυτών των μεθόδων και αποτελεσμάτων. Επιπλέον, έπρεπε να προσθέσω τη δική μου ερμηνεία για τον τρόπο με τον οποίο τα δεδομένα πρόκειται να εφαρμοστούν ειδικά στον πολεοδομικό σχεδιασμό. Κάποια αξιοσημείωτα συμπεράσματα που προέκυψαν είναι:

1.    Τα διαφορετικά στοιχεία της φύσης μπορούν να παράγουν διαφορετικά πλεονεκτήματα. Αυτό σημαίνει ότι οι πράσινοι χώροι  στον πολεοδομικό σχεδιασμό, όσο αισθητικά ελκυστικά να είναι, δεν στοχεύουν ειδικά στον έλεγχο ή στην καταπολέμηση των ψυχικών ασθενειών.

2.   Ο χρόνος παραμονής παίζει ένα καθοριστικό ρόλο. Είναι άσκοπο να έχεις μεγάλες καταπράσινες εκτάσεις, αν δεν σε προτρέπουν να παραμείνεις αρκετά  μεγάλο διάστημα για να επωφεληθείς από τις θετικές επιδράσεις μιας τέτοιας αποκατάστασης.

3.   Ο τρόπος αντιμετώπισης του περιβάλλοντος χώρου μας είναι πολύ σημαντικός. Τα αποτελέσματα διαφέρουν ως προς το αν το άτομο δίνει προσοχή ή καλύτερα παρατηρεί, το ακούει, ή αθλείται σε αυτό. Λαμβάνοντας υπόψη όλα αυτά τα κριτήρια, προκύπτουν σύνθετοι συνδυασμοί διαφορετικών σεναρίων σχεδιασμού.

Hyde Park, μονοπάτι που επιτρέπει την άμεση απόδραση  απο ένα αστικοποιημένο χώρο

photo Zoe Myers

Παρόλο που πολλές μελέτες έχουν ήδη διερευνήσει τις θεραπευτικές επιπτώσεις των περιαστικών δασών, αυτές δεν είναι μια εναλλακτική επιλογή για τους περισσότερους κατοίκους, είτε επειδή δεν είναι τόσο εύκολο να φθάσουν ή απλά δεν είναι διαθέσιμα. 

Τα πάρκα πόλεων- όχι τΑ ΜΕΓΑΛΟΕΠΙΒΟΛΑ ΜΗΤΡΟΠΟΛΙΤΙΚΑ ΠΑΡΚΑ, αυτα έχουν αποτύχει, είναι μία εναλλακτική λύση. Για παράδειγμα, παρά τις πολλές μελέτες σχετικά με τις αποκαταστατικές επιπτώσεις των δασών, αυτές δεν είναι η πιο προσιτή λύση για τους περισσότερους κατοίκους των πόλεων. Τα αστικά πάρκα είναι μια εναλλακτική, γιατί εάν στον αστικό χώρο παρέμβεις με φυσικά στοιχεία και μέτρα προωθώντας την τυχαία αλληλεπίδραση του ατόμου με τον πράσινο χώρο τότε θα έχει ακόμα περισσότερα θετικά οφέλη.

Πολλά έχουν γραφτεί για το πώς η προπόνηση ή η άσκηση στο πράσινο είναι σε θέση να εντείνει τις θετικές  επιδράσεις της φύσης στον εγκέφαλο. Στην πραγματικότητα, πέντε λεπτά άσκησης  στην ύπαιθρο μπορούν να επιφέρουν τέτοια οφέλη.

Τι πρέπει να γίνει για τις υπάρχουσες περιοχές πρασίνου;

Ειδικά σε κατοικημένες περιοχές, υπάρχουν πολλά πάρκα της πόλης και χώροι πρασίνου που είναι πολύ βαρετοί και καθόλου εμπνευσμένοι. Υπάρχει έλλειψη κάποιων βασικών στοιχείων για να δώσεις την αίσθηση στο κάτοικο ότι βρίσκεται στη φύση. Επιπλέον, δεν ενθαρρύνουν την επιθυμία να πας  έξω ή να απολαύσετε τη φύση - ανεξάρτητα από το πόσο καιρό μένετε εκεί.

Για παράδειγμα, οι δρόμοι χωρίς σκιώδεις περιοχές δεν προκαλούν την ανάγκη να περπατήσουν αρκετά για να επωφεληθούν από τα οφέλη της παραμονής τους. Επειδή δεν υπάρχουν ποικίλα τοπία και ενδιαφέρουσες γωνιές, σπάνια περνάει κάποιος  από εκεί για ν α μείνει κιόλας - ιδίως αν ληφθεί υπόψη πώς  τα πάρκα  διαχωρίζονται από το υπόλοιπο αστικό περιβάλλον.

Με μια προσπάθεια δημιουργίας σημείων που εξυπηρετούν έναν συγκεκριμένο σκοπό - όπως η δημιουργία χώρου για να παιχτεί ποδόσφαιρο – πάσχει η προσφορά σε  βιοποικιλότητα  ομορφιά, θόρυβος και  διάφορες οσμές, κάτι  που μπορεί για κάποιον που εισέρχεται στο χώρο του πάρκου να είναι μια δυνατή αισθησιακή εμπειρία. Το ίδιο ισχύει για πολλά μονοπάτια και οικιστικούς δρόμους στα προάστια.

Εάν ο αστικός σχεδιασμός το κάνει σωστά

Ας συγκρίνουμε τα παραπάνω με αστικές περιοχές που χρησιμοποιούν δημιουργικές χρήσεις τυχαίας φύσης για να τραβήξουν την προσοχή και να προσφέρουν γνήσια αλληλεπίδραση. Π.χ εδω μπορεί να ανφερθουν τα pocket parks.

Τα επιτυχημένα πάρκα και οι αστικοί χώροι πρασίνου μας ενθαρρύνουν να παραμείνουμε, να ξεκουραζόμαστε, να περπατάμε  και μάλιστα για μεγαλύτερο χρονικό διάστημα. Αυτό, με τη σειρά του, μας δίνει χρόνο για να μεγιστοποιήσουμ τα αποκαταστατικά νοητικά οφέλη.

Septuagesimo Uno Pocket Park, Manhattan. 'Jim Henderson, Atlas Obscura'

Ο ρόλος του αστικού σχεδιασμού στη διαμόρφωση των πόλεων μας γίνεται λιγότερο για την διαμόρφωση των φυσικών χώρων της αστικής περιοχής και περισσότερο για την εξαγωγή αξιωμάτων που μπορούν να εφαρμοστούν σε αστικούς χώρους με εξειδικευμένο τρόπο που να αναφέρεται μόνο στον τόπο, στην περιοχή και στο κλίμα. 

Αυτό σημαίνει ότι ο αστικός σχεδιασμός μπορεί να έχει πραγματικό αντίκτυπο στην ψυχική ευεξία, μόνο ένα ξεφύγουμε από την καθαρή πειθαρχική θεώρηση κάποιων δεδομένων. Έτσι μπορούμε να τον καταστήσουμε πραγματικά αποτελεσματικό.