Ανισότητα
Κλιματολόγος: "Το επιχειρηματικό μοντέλο των εταιρειών ορυκτών καυσίμων βασίζεται στη δολοφονία ανθρώπων", και οι χώρες του βορείου ημισφαιρίου ΔΕΝ ανταποκρίνονται στις ευθύνες του απέναντι στο Νότο.
Πλημμύρες όπως φέτος στην Ελλάδα μπορούν να συμβούν όλο και πιο συχνά λόγω της κλιματικής αλλαγής. Ωστόσο, η έκταση των επιπτώσεων της καταστροφής οφείλεται επίσης σε πολλούς άλλους παράγοντες.
Αρκετά χρόνια τώρα η Γερμανίδα φυσικός και κλιματολόγος Friederike Otto εργάζεται στη λεγόμενη έρευνα ταξινόμησης. Στόχος είναι να διαπιστωθεί σε ποιο βαθμό η κλιματική αλλαγή ευθύνεται για τα ακραία καιρικά φαινόμενα σε όλο τον κόσμο. Φέτος, η Otto έλαβε το Γερμανικό Περιβαλλοντικό Βραβείο για την έρευνά της. Ένα από τα πράγματα που διαπίστωσε ο Otto ήταν ότι σε πολλές περιπτώσεις, δεν φταίει πρωτίστως η κλιματική αλλαγή, αλλά πολλοί άλλοι παράγοντες που καθιστούν ένα ακραίο καιρικό φαινόμενο καταστροφικό - η έλλειψη προειδοποιήσεων, κακή προετοιμασία ή μια τέτοια άνιση κοινωνία στην οποία ορισμένες ομάδες επηρεάζονται πολύ περισσότερο από άλλες.
Στο βιβλίο της "Climate Injustice"προσπαθεί να δείξει τους δεσμούς μεταξύ κλιματικής αλλαγής, καπιταλισμού, σεξισμού και ρατσισμού. «Όσο πιο άνιση είναι μια κοινωνία, τόσο λιγότερο ικανή είναι να αντιμετωπίσει τις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής», λέει. Οι τεχνικές λύσεις από μόνες τους δεν αρκούν για την καταπολέμηση της κλιματικής αλλαγής. Αντ' αυτού, χρειάζονται νέαμαφηγήματα στο μέλλον: για παράδειγμα, ότι η ευημερία και τα ορυκτά καύσιμα δεν συνδέονται απαραίτητα και ότι η προστασία του κλίματος πρέπει επίσης να σημαίνει περισσότερη δικαιοσύνη.
Η 28η Διάσκεψη των Ηνωμένων Εθνών για την Κλιματική Αλλαγή στο Ντουμπάι είναι μια δυστοπία που έγινε πραγματικότητα και ως εκ τούτου ήταν ένα πολύ ταιριαστό σκηνικό.
Αυτό το οποίο προπαγανδίζεται απλά για το κλίμα με δύο αριθμούς: 1,5 και 2 βαθμούς και που πι άνθρωποι ακούουν συνέχεια (και έτσι είναι πλέον κάτι συνηθισμένο που δεν το λαμβάνουν πλέον υπόψιν τους)– δηλαδή την αύξηση της θερμοκρασίας στην οποία πρόκειται να περιοριστεί η υπερθέρμανση του πλανήτη είναι ένας μύθος αν το εξετάσεις σωστά. Είναι απολύτως λογικό ότι υπάρχει ένα όριο στη Συμφωνία του Παρισιού που μπορεί να συμφωνηθεί παγκοσμίως. Αλλά δεν ανακοινώθηκε ποτέ τι σήμαινε αυτό το όριο. Πάντα προσποιούμαστε ότι ένας αστεροειδής θα πέσει στο κεφάλι μας όταν φτάσουμε στις 1,5 βαθμούς. Αλλά η κλιματική αλλαγή δεν είναι ένας γκρεμός από τον οποίο πέφτουμε ξαφνικά. Για πολλούς ανθρώπους, η αύξηση της θερμοκρασίας κατά 1,5 βαθμό θα είναι ίδια με την αύξηση της θερμοκρασίας κατά 1,4 βαθμούς – και πολλοί έχουν ήδη αισθανθεί τις επιπτώσεις της αύξησης της θερμοκρασίας κατά 0,5 ή 0,8 βαθμούς. Ωστόσο, θα ήταν ακόμη πιο σημαντικό να κατανοήσουμε ότι η προστασία του κλίματος δεν αφορά μόνο την προστασία του κλίματος, αλλά πάνω απ' όλα την προστασία των ανθρώπων. Ο άνθρωπος δεν μπορει να σκεφτεί τόσο μακροπρόθεσμα. Θέλει άμεσα αποτελέσματα να βλέπει στην καθημερινότητά του.
Η "Climate Injustice" (κλιματική δικαιοσύνη) αναφέρεται όχι σε φυσικές καταστροφές, αλλά σε κοινωνικά σημεία καμπής, όχι για την κλιματική κρίση, αλλά για την αποικιακή κλιματική αλλαγή ορυκτών καυσίμων. Εξακολουθούμε να μιλάμε με λάθος τρόπο για την κλιματική αλλαγή. Υπάρχει ακόμα το αφήγημα ότι το status quo ή το μοντέλο ζωής που έχουμε σήμερα είναι το καλύτερο από όλες τις δυνατότητες και ότι ένα υψηλότερο βιοτικό επίπεδο συνδέεται αιτιωδώς με την καύση ορυκτών καυσίμων. «Δεν μπορούμε να καταργήσουμε σταδιακά τα ορυκτά καύσιμα, πρέπει να αυξήσουμε το βιοτικό επίπεδο», δήλωσε ο πρόεδρος της διάσκεψης για το κλίμα πριν από λίγες εβδομάδες. Το ότι αυτό δεν είναι αλήθεια μπορεί να φανεί σε χώρες όπως τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα ή η Νιγηρία. Αυτές είναι χώρες που βγάζουν πολλά χρήματα πουλώντας πετρέλαιο, αλλά όπου το βιοτικό επίπεδο δεν αυξάνεται για τους περισσότερους ανθρώπους. Αντιθέτως, η ρύπανση και η έλλειψη κοινωνικών προτύπων έχουν κάνει τη ζωή των περισσότερων ανθρώπων ακόμη χειρότερη.
Colonial fossil climate change - «Κλιματική αλλαγή της αποικιακής εκμετάλλευσης ορυκτών καυσίμων». Το κοινωνικό μοντέλο στο οποίο ζούμε τώρα βασίζεται στην εκμετάλλευση των ανθρώπων και του περιβάλλοντος. Τα ορυκτά καύσιμα είναι επιβλαβή για τους ανθρώπους απλώς και μόνο λόγω της ατμοσφαιρικής ρύπανσης που προκαλούν, ιδίως για τους φτωχότερους, οι οποίοι συχνά πλήττονται ακόμη περισσότερο. Αυτό το κοινωνικό μοντέλο έχει προωθηθεί στην Ευρώπη και τις ΗΠΑ χρησιμοποιώντας τον Παγκόσμιο Νότο ως κακοπληρωμένο εργατικό δυναμικό για την εξόρυξη πόρων. Η κλιματική αλλαγή δεν είναι ένας αστεροειδής που πρέπει να αντιμετωπίσουμε, αλλά ένα σύμπτωμα του οικονομικού και κοινωνικού μας συστήματος, το οποίο συνεχίζει να αρρωσταίνει λίγο τους πλούσιους και πολλούς από τους άλλους ανθρώπους.
Η άποψη του απειλητικού αστεροειδή για αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής είναι πολύ προβληματική. Διότι υποδηλώνει ότι μπορούμε απλώς να στείλουμε έναν πυρηνικό πύραυλο και τότε όλα θα είναι και πάλι καλά. Ωστόσο, δεν υπάρχει τεχνική λύση για την κλιματική αλλαγή. Κάθε χρόνο, δισεκατομμύρια ευρώ επενδύονται στην έρευνα για τη δέσμευση και αποθήκευση CO2 – με άλλα λόγια, μια τεχνική λύση που γνωρίζουμε ότι δεν θα λύσει το πρόβλημα. Επειδή ακόμα κι αν όλα πάνε καλά, θα απαλλαγείτε μόνο από ένα πολύ μικρό μέρος των εκπομπών σε κάποιο σημείο. Υπάρχουν πολλά τοπικά μέτρα που γνωρίζουμε ότι λειτουργούν. Αυτές περιλαμβάνουν την αλλαγή του συστήματος μεταφορών μας ή τη μόνωση των σπιτιών μας. Ωστόσο, πολύ λιγότερα χρήματα ρέουν σε αυτούς τους τομείς. Είναι πιο εύκολο να επιμείνετε σε τεχνικές λύσεις, επειδή δεν χρειάζεται να αλλάξετε τίποτα από το status quo. Δεν χρειάζεται να ανησυχείτε για την πλειοψηφία του πληθυσμού, αλλά μπορείτε να συνεχίσετε να κάνετε πολιτική για ομάδες πίεσης με επιρροή(Lobbying). Ας μη μιλήσουμε για το Green washing.
Ας δούμε όμως το ζητούμενο κοινωνικά σφαιρικά. Όσο πιο άνιση είναι μια κοινωνία, τόσο λιγότερο ικανή είναι να αντιμετωπίσει τις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής. Στην Γκάμπια της Αφρικής, για παράδειγμα, οι γυναίκες είναι συχνά εκείνες που είναι υπεύθυνες για την καλλιέργεια των προϊόντων που προορίζονται για επιβίωση στις αγροτικές περιοχές. Αυτό σημαίνει ότι οι γυναίκες δεν έχουν εισόδημα σε σύγκριση με τους άνδρες. Όταν συμβαίνουν αποτυχίες καλλιεργειών λόγω της κλιματικής αλλαγής, πολλές γυναίκες μένουν με τίποτα. Πολλά ερευνητικά προγράμματα έχουν δείξει ότι η αύξηση της θερμότητας έχει σοβαρές επιπτώσεις στην υγεία, ειδικά για τις γυναίκες, οι οποίες είναι πιο πιθανό να εργάζονται έξω στα χωράφια. Παρόμοια παραδείγματα αυτής της ανισότητας μπορούν να βρεθούν σε άλλα μέρη του κόσμου. Συνεπάγεται με ένα παράδειγμα που αναφέραμε ότι η κλιματική κρίση έχει επίσης πολλά να κάνει με τον ρατσισμό και τον σεξισμό αν δείτε και την περίπτωση της καλλιέργεια avocado στην Κένυα, φράουλας σε Ισπανία και Ελλάδα, καλλιέργεια τσαγιού Ταυλάνδη κλπ. κλπ.
Αυτό όμως το βλέπετε σε κάποιο βαθμός επίσης στους κύκλους της κλιματικής πολιτικής και της επιστήμης του κλίματος που εξακολουθούν να είναι ανδροκρατούμενες. Τόσο ο σεξισμός όσο και ο ρατσισμός παίζουν σημαντικό ρόλο σε αυτό. Η επιστήμη του κλίματος εξακολουθεί να γίνεται σε μεγάλο βαθμό από λευκούς άνδρες του Παγκόσμιου Βορρά. Το αποτέλεσμα: Υπάρχει ένας άπειρος αριθμός μελετών σχετικά με τις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής στον Παγκόσμιο Βορρά, αλλά πολύ λιγότερες μελέτες σχετικά με τα μέτρα προσαρμογής στον Παγκόσμιο Νότο και σχετικά με τον τρόπο με τον οποίο οι ιδιαίτερα ευάλωτες ομάδες αντιμετωπίζουν την κλιματική αλλαγή. Ευάλωτες ομάδες ή άνθρωποι που που έχουν λιγότερη συμμετοχή στην κοινωνική ζωή και λιγότερη πρόσβαση σε πληροφορίες, που ζουν σε σπίτια με κακή μόνωση και είναι πιο πιθανό να εργάζονται έξω. Στη Μπουρκίνα Φάσο, μπορεί να είναι οι εργάτες γής, στη Βιέννη μπορεί να είναι η συλλογή σκουπιδιών. Είναι συχνά εκείνοι οι άνθρωποι που πεθαίνουν πρώτοι σε ένα κύμα καύσωνα.
Τα κύματα καύσωνα είναι μακράν τα πιο θανατηφόρα ακραία καιρικά φαινόμενα. Κάθε χρόνο, χιλιάδες άνθρωποι πεθαίνουν από κύματα καύσωνα μόνο στην Ευρώπη. Από την άλλη, τα κύματα καύσωνα είναι το καιρικό φαινόμενο που επηρεάζεται περισσότερο από την κλιματική αλλαγή. Πολλά από τα κύματα καύσωνα που βιώσαμε σε διάφορα μέρη του κόσμου φέτος δεν θα είχαν συμβεί χωρίς την κλιματική αλλαγή. Τρίτον, οι άνθρωποι δεν πέφτουν νεκροί στο δρόμο κατά τη διάρκεια κυμάτων καύσωνα. Είναι κυρίως φτωχότεροι άνθρωποι, άνθρωποι με προϋπάρχουσες παθήσεις, που πεθαίνουν στα κακώς μονωμένα σπίτια τους ή στο νοσοκομείο. Ως αποτέλεσμα, παραμένουν αόρατα για την πλειοψηφία της κοινωνίας.
Οι κοινωνίες υπό άλλες συνθήκες συνθήκες resilient θα μπορούσαν να προετοιμαστούν καλύτερα για μελλοντικά κύματα καύσων. Η πληροφόρηση παίζει πολύ σημαντικό ρόλο: Πόσο γνωρίζουν οι άνθρωποι τον κίνδυνο των κυμάτων καύσωνα; Οι περισσότεροι άνθρωποι στην Ελλάδα και αλλού στην Ευρώπη δεν μπορούν καν να φανταστούν ότι ο καιρός μπορεί να είναι θανατηφόρος και σε αυτή τη χώρα. Πρέπει να υπάρξουν έγκαιρες προειδοποιήσεις, μια υποδομή με δροσερά δημόσια κτίρια όπου οι άνθρωποι μπορούν να πάνε, και διαθέσιμο στο κοινό γλυκό νερό. Σε πόλεις χωρίς χώρους πρασίνου – χαρακτηριστικό των ελληνικών πόλεων-, οι θερμοκρασίες είναι πολύ υψηλότερες από ό, τι όταν υπάρχουν δέντρα και πάρκα. Η μόνωση των κτιρίων παίζει επίσης σημαντικό ρόλο. Οι πόλεις και οι κωμοπόλεις πρέπει να αναρωτηθούν τι μπορούν να μάθουν από άλλες περιοχές που έχουν ήδη βιώσει ακραία κύματα καύσωνα.
Και την άγνοια των ανθρώπων την βλέπεις από το ότι οι άνθρωποι συνεχώς προσπαθούν να μηνύσουν για τη ζημιά που προκαλείται από την κλιματική αλλαγή. Είναι λογικές ολες αυτές οι αγωγές για το κλίμα; Παρ’ όλα αυτά αυτές οι αγωγές έχουν απίστευτο νόημα. Μπορούμε να δείξουμε ξεκάθαρα ότι οι καύσωνες είναι θερμότεροι και πολύ συχνότεροι από ό,τι θα ήταν χωρίς την κλιματική αλλαγή. Γνωρίζουμε επίσης ακριβώς ποιες είναι οι αιτίες της κλιματικής αλλαγής. Αυτό σημαίνει ότι γνωρίζουμε ποιες εταιρείες πούλησαν και έκαψαν πόσο πετρέλαιο, φυσικό αέριο και άνθρακα και πότε. Ταυτόχρονα, γνωρίζουμε επίσης ότι αυτές οι ίδιες εταιρείες γνώριζαν πολύ καλά τις συνέπειες και παραπλάνησαν σκόπιμα το κοινό. Όλα αυτά τα κομμάτια του παζλ που χρειάζονται για να αποδειχθεί η υπόθεση είναι αρκετά σαφή.
Ωστόσο, δεν έχει υπάρξει προηγούμενο μέχρι στιγμής. Από πολλές απόψεις, αυτό οδήγησε στην απόρριψη τέτοιων προσφυγών πριν από την έναρξη της διαδικασίας έρευνας. Αυτό έχει πλέον αλλάξει. Υπάρχουν πολλές συνεχιζόμενες αγωγές αυτή τη στιγμή. Όσο περισσότερες τέτοιες αγωγές υπάρχουν, τόσο περισσότερο καθίσταται σαφές στο κοινό ότι το επιχειρηματικό μοντέλο των εταιρειών ορυκτών καυσίμων βασίζεται στη δολοφονία ανθρώπων. Εάν οι αγωγές είναι επιτυχείς, μπορεί να υπάρξουν μεγάλα ποσά αποζημίωσης, καθιστώντας όλο και λιγότερο χρήσιμο για τις εταιρείες να συνεχίσουν με αυτό το επιχειρηματικό μοντέλο.
Παρ’ όλα αυτά οι βιομηχανικές χώρες δεν ανταποκρίνονται στην ευθύνη τους απέναντι στην κλιματική αλλαγή. Μόνο στη ρητορική ανταποκρίνονται τελικά. Δεν υπάρχουν ακόμη σχεδόν καθόλου χρήματα για τις χώρες του Παγκόσμιου Νότου. Μόνο οι περσινές πλημμύρες στο Πακιστάν προκάλεσαν ζημιές ύψους 40 δισεκατομμυρίων ευρώ. Εάν η Γερμανία σηκώνεται στη συνδιάσκεψη στο Ντουμπάι τώρα και λέει ότι «επενδύουμε 100 εκατομμύρια ευρώ σε αυτό και ότι εμείς είμαστε αυτοί που παρέχουμε τα περισσότερα χρήματα», τότε η αναλογία απλά δεν είναι σωστή. Δεν είναι αυτό που φαίνεται να ανταποκρίνεται κάποιος στις ευθύνες του.
Παρακάτω, το κοινωνικό σημείο καμπής είναι όταν μια κοινωνία είναι πραγματικά πρόθυμη να αλλάξει σε ένα μεγάλο ζήτημα όπως η κλιματική αλλαγή. Αυτό περιλαμβάνει την επανεξέταση ορισμένων αφηγημάτων και ιδεολογιών. Αν το πρόσφατο παρελθόν σας δείχνει κάτι, είναι ότι τα ακραία καιρικά φαινόμενα από μόνα τους δεν αρκούν για αυτή την αλλαγή. Προφανώς δεν αρκεί το ότι πεθαίνουν άνθρωποι.
Συμπέρασμα
Στην πολιτική, ο στόχος είναι να γίνει η ζωή όσο το δυνατόν περισσότερων ανθρώπων πιο βιώσιμη - και όχι να διατηρηθούν απεγνωσμένα βιομηχανίες που έχουν μεγάλη επιρροή. Ως κοινωνία, χρειαζόμαστε νέα αφηγήματα: για το γεγονός ότι τα ουσιαστικά μέτρα κατά της κλιματικής αλλαγής δεν φέρνουν στέρηση και απώλεια, αλλά υψηλότερη ποιότητα ζωής, περισσότερη υγεία και ελευθερία. Ότι με τα σωστά μέτρα, η ευημερία και η αφθονία δεν βρίσκονται στο παρόν, αλλά στο μέλλον. (Jakob Pallinger, 29.12.2023)
