Συμμαχείστε!
Πως πρέπει να είναι ένας φεμινισμός που έχει στόχο κάτι περισσότερο από μια
πάλη μόνο για την ταυτότητα;
Christopher Wimmer | Τεύχος 11/2019
Από τη Simone de Beauvoir, πολλά έχουν συμβεί
στη θεωρία του φεμινισμού. Αντί της ταξικής πολιτικής και της κριτικής του
καπιταλισμού, το ζήτημα της ταυτότητας παίζει ρόλο όλο και περισσότερο όσο ποτέ. Προφεμινσιμός- αυτή τη στιγμή μοιάζει περισσότερο με κάτι που είσαι, και λιγότερο σύμφωνα με αυτό που ενεργείς.
Οι συντάκτες του βιβλίου "Υλοποίηση του φεμινισμού" θέλουν να
αντιταχθούν σε αυτό.
Στη συνομιλία μας, συζητούν την αποτελεσματικότητα των
απεργιών των γυναικών, τονίζουν την ανάγκη για σχέσεις μεταξύ τους και θεωρούν
ότι οι γυναίκες στον καπιταλισμό πρέπει να έχουν απλά και ανδρικά προνόμια και
όχι να τα καταργήσουν εντελώς.
"Να
υλοποιήσει" σημαίνει να την καταστήσει αποδεικτέα, να την κάνει καθημερινά
παραστατική? Ποια σκοτεινά σημεία στον φεμινισμό θέλετε να αποκαλύψετε;
Haller: Θέλουμε να
σκανδαλίσουμε, να αναστατώσουμε την υποχώρηση μας απλά στην δική μας τη γυναικεία
μας ταυτότητα και ταυτόχρονα να εξηγήσουμε, ότι η τρέχουσα ανάγκη για
αυτοπραγμάτωση είναι επίσης μια έκφραση του γεγονότος, ότι η σημερινή κατάσταση
είναι όλο και λιγότερο μεταβλητή. Είναι σημαντικό για εμάς να αποκαλύψουμε αυτή
τη σχέση: όσο πιο απαραβίαστος φαίνεται
να είναι ο καπιταλισμός, τόσο πιο σημαντική γίνεται η δική μας φερόμενη
ικανότητα να ενεργούμε, την οποία θέλουμε να αποδείκνείουμε μέσα από ατομικά καθημερινά επιτεύγματα, δηλαδή
πράξεις.
Beier: Δεν ασχολούμαστε τόσο με την κριτική της (υπερβολικής) αυτοπεποίθησης
όσο με την ενίσχυση του φεμινισμού ως μια συλλογική πρακτική που είναι για μια
καλύτερη ζωή για όλους.
Haller: Αυτό είναι το κεντρικό μέλημα μας! Θέλουμε να αντιταχθούμε στον (νέο)φιλελεύθερο
φεμινισμό.
Τι εννοείτε με αυτό;
Haller: Ο φιλελεύθερος φεμινισμός, ο οποίος σήμερα έχει μονοπωλιακή θέση
στην κοινωνία μας, απευθύνει έκκληση στις γυναίκες να απορρίψουν τις γυναικείες
ανομίες. Οι γυναίκες πρέπει να ενταχθούν στην κοινωνία μέσω της μισθωτής
εργασίας. Οι δραστηριότητες της γυναίκας για να φροντίζουν, βλάπτουν μόνο τη
σταδιοδρομία τους και αποτρέπουν τις γυναίκες να γίνουν τόσο επιτυχείς όσο οι
άνδρες. Όμως η φροντίδα σαν τέτοια δεν είναι
το πρόβλημα, αλλά μια οικονομία στην
οποία ακριβώς στους ανθρώπους , που φροντίζουν
τους δημιουργείται πρόβλημα.
Η Friederike
Beier, η Lisa Yashodhara Haller και η Lea Haneberg είναι κοινωνικοί επιστήμονες
και εργάζονται στο Πανεπιστήμιο του Hildesheim και στο FU του Βερολίνου. Ο
υλοποιούμενος φεμινισμός, δημοσιεύθηκε από αυτούς, από τον Unrast-Verlag τον Δεκέμβριο του 2018
Παράλληλα, η αμειβόμενη απασχόληση των γυναικών είναι
προφανώς μια πρόοδος.
Haller: Σίγουρα. Εμείς οι ίδιες είμαστε οι δικαιούχες των επιτευγμάτων του
φιλελεύθερου φεμινισμού. Αλλά η έκκληση και πρόταση προς τις γυναίκες να αναλάβουν
την ευθύνη για τη δική τους ζωή, χωρίς καμία ένδειξη, ότι οι ευθύνες για τους
άλλους αναλαμβάνονται σε συντριπτική πλειοψηφία από τις γυναίκες, έχει τη πικρή
επίγευση της άγνοιας.
Υλιστές φεμινίστριες προσπαθούν να δούν θεωρητικά τη
διασύνδεση των συνθηκών οικονομικής εκμετάλλευσης στον καπιταλισμό απλά με τις
σχέσεις των δύο φύλων.
Beier: Αυτή η προοπτική δεν είναι καινούργια. Πάνω από 100 χρόνια, οι
απεργίες κλωστοϋφαντουργικών εργαζομένων στη Νέα Υόρκη το 1908/9
χρησιμοποιήθηκαν ως ευκαιρία για να ζητηθεί μια Παγκόσμια Ημέρα της Γυναίκας. Εδώ η απήχηση
της πατριαρχίας και του καπιταλισμού έγινε απτή. Η θεωρητική προστιθέμενη αξία
του υλιστικού φεμινισμού έγκειται στο γεγονός ότι ενσωματώνει την αλληλοσύνδεση
της γνώσης και της εξουσίας. Ακόμη και αν οι συνθήκες χαρακτηρίζονται από συγκεκριμένες
δομές, αυτές γίνονται από ανθρώπους και επομένως είναι μεταβλητές. Ταυτόχρονα,
οι σχέσεις φύλου είναι κάτι πολύ συγκεκριμένο στον καπιταλισμό: δεν μπορούν να
επιλυθούν από ένα άλλο οικονομικό σύστημα και μόνο.
Ποιος είναι το υποκείμενο του φεμινισμού;
Haller: Το υποκείμενο
που συνεχώς αγωνίζεται για την
ελευθερία. Μόνο που αυτή η ελευθερία σημαίνει κάτι διαφορετικό από αυτή που
εννοεί (και μας έχει θολώσει) ο (νέο)φιλελευθερισμός.
Αντί να ακολουθούμε το αρσενικό φάντασμα της αυτονομίας, η θηλυκιά ελευθερία απορρέει
από το γεγονός ότι οι γυναίκες αναλαμβάνουν δεσμευτικά την ευθύνη για την αλληλεγγύη
μεταξύ τους. Οι σχέσεις μας (βοηθούν)
να γινόμαστε ελεύθεροι - όχι ότι απελευθερωνόμαστε μέσα από τις σχέσεις.
Στον καπιταλισμό υπάρχουν πάντα οι
διαχωρισμοί και οι οριοθετήσεις που απαιτούν μια πράξη συμβατής εξισορρόπησης ενδιαφερόντων εκ μέρους των
γυναικών. Ο διαχωρισμός μεταξύ σώματος και νόησης, μεταξύ συγκίνησης και
ορθολογισμού ή απλά μεταξύ επικερδούς απασχόλησης, οικογένειας και φίλων. Με τις
σχέσεις καταφέρνεται να ξεπεραστούν τα όρια.
Σε ένα
σημείο αναφέρετε ότι ο φεμινισμός
πρέπει να "βγει στους
δρόμους". Σε ποιον απευθύνεται αυτό το αίτημα;
Beier: Ήταν σημαντικό
για μας όχι μόνο να γράψουμε ένα επιστημονικό βιβλίο, αλλά να μιλήσουμε για γυναίκες
επι του πρακτέου. Ειδικότερα οι συνεντεύξεις μας καθιστούν σαφές πόσο βοηθάει
στον εμπλουτισμό του θέματος και της έρευνας. Κεντρική σημασία έχουν οι
διαφορετικές προοπτικές στις συνεντεύξεις για συζητήσεις εντός της
ριζοσπαστικής Αριστεράς. Υπάρχει πολύ συζήτηση, η οποία συχνά γίνεται δυσφημιστική.
Για παράδειγμα, τα δωμάτια, οι οίκοι των
γυναικών να γίνουν οίκοι ανοικτοί. Η ίδια συνέντευξη-κολάζ παραμένει πραγματικά
σαν εργαλείο σύνδεσης για φεμινίστριες από άλλα φάσματα, διότι είναι ξεκάθαρο,
πώς διαφορετικές σχέσεις εξουσίας
συσχετίζονται μεταξύ τους και δεν υπάρχει εναλλακτική λύση για να οργανωθούν
συλλογικά.
Υπάρχει
επίσης πολύ συζήτηση για την "νέα ταξική πολιτική". "Der
Freitag" είχε πρόσφατα ένα θέμα (46/2018). Πώς μπορεί ένας υλιστικός
φεμινισμός να ξεπεράσει την ψευδο-διάκριση μεταξύ ταυτότητας και τάξης;
Beier: Το ζήτημα της κοινωνικής αναπαραγωγής αφορά τον πυρήνα της
κοινωνίας. Τα ερωτήματα της ταυτότητας δεν αποσπώνται, δεν νοούνται ανεξάρτητα
από τις ερωτήσεις σχετικά με τις υλικές συνθήκες παραγωγής και αναπαραγωγής.
Ωστόσο, έχουμε δυσκολία με την έννοια της πολιτικής της ταυτότητας, επειδή
χρησιμοποιείται τόσο δυσφημιστικά και επι πλέον αντιπαραθέτει (ανταγωνιστικά έως
και ταξικά) τους κοινωνικούς αγώνες, τον ένα απέναντι στον άλλο.
Haneberg: Παραγωγικό από την άποψη του υλιστικού φεμινισμού είναι να
χρησιμοποιήσετε την ταυτότητα ως σημείο εκκίνησης την πολιτικής συμμαχίας- γι' αυτό ήταν και σημαντικό να αναγνωρίσουμε την
κοινή εμπειρίας εκμετάλλευσης της γυναικείας πραγματικότητας και ζωής και να
οργανωθούν πολιτικά και γυναίκες είτε στο κίνημα «των μισθών για τις δουλειές
του σπιτιού» στη δεκαετία του 1970 ή στην απεργία γυναικών 2019.
Πώς μπορούν οι φεμινιστικοί αγώνες να συμβάλλουν στην
αλλαγή της κοινωνίας; Ποιος είναι ο ρόλος που αποδίδετε εσείς στην απεργία των
γυναικών;
Beier: Η απεργία των γυναικών είναι ένα καλό παράδειγμα του πώς ο υλιστικός
φεμινισμός μπορεί να γίνει πρακτικός. Θέτει τις άμεσες συνθήκες εργασίας και
την αναπαραγωγή στο κέντρο και προσπαθεί σε αυτή τη βάση να κινήσει τις
διαδικασίες του κοινωνικού μετασχηματισμού από τον οποίο θα επωφεληθούν όλοι οι
άνθρωποι. Δεν είμαι σίγουρη πόσο μεγάλη και αποτελεσματική θα είναι η απεργία
των γυναικών φέτος. Μπορούμε ακόμα να μάθουμε πολλά από την Ισπανία, την
Αργεντινή, την Πολωνία και άλλες χώρες όπου υπάρχουν απεργιακές κινητοποιήσεις γυναικών.
Haller: Είναι ωστόσο σημαντικό ότι δημιουργείται χώρος με το να είμαστε σε
θέση να οικοδομήσουμε σχέσεις μεταξύ μας και να μας ευαισθητοποιεί η επίγνωση,
του τι μας εμποδίζει από μια απελευθερωμένη ζωή. Θεωρώ πολύ δύσκολο να θάψω τη
φροντίδα, επειδή η δραστηριότητα αυτή στρέφεται
επίσης κατά του εαυτού μας. Αλλά κερδίζουμε χρόνο για σχέσεις που πρέπει να
οικοδομήσουμε, αν θέλουμε να αλλάξουμε αυτή την κοινωνία.
Υποσημείωση του blogger: Και μη θεωρηθεί απο κάποιες μεταφεμινίστριες σαν mansplaining η σκέψη ενός άνδρα να ασχοληθεί με το θέμα! Γιατί λίγο το θέλουν κάποιες να το κάνουν.
