Φεουδαρχία version 4.0 (μέρος ΙΙ/II).
Η since fiction για το υπόλοιπο 80% του πληθυσμού
THS 15042018 Διάβασμα σε 6’
Τι σχέση έχει η Google, η Amazon, Alphabet και Co με την χρηματοοικονομική κρίση, γιατί η UBER και η Airbnb αναπτύχθηκαν εντός 5 ετών με ροές ανάπτυξης υπερβολικές και γιατί η ψηφιοποίηση δεν θα μας και δεν θα σας οδηγήσει σε έναν μετά-καπιταλιστικό παράδεισο όπως πολλοί ελπίζουν και πιστεύουν σαν μια άλλη περίοδο διαβίωσης της κοινωνίας!!!
Fotos von links: Philippe Desmazes/AFP/Getty Images, Justin Kaneps/NYT/Redux/Laif
Το πρώτο μέρος αναρτήθηκε στο https://zaungastnic.blogspot.no/2018/04/hello-guys-no-paradise-for-anyone.html
Τέλος στη κουλτούρα του τσάμπα
Στην περίπτωση που λόγω αυστηρότερων νομικών και θεσμικών πλαισίων, όπως π.χ. στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή, δημιουργηθεί μια συρρικνωμένη παγκόσμια διαφημιστική αγορά ή μια εφεύρεση ενός φίλτρου για διαφημίσεις, που η εταιρεία Alphabet δεν θα μπορούσε να μπλοκάρει ή να ξεπεράσει, η εταιρεία θα εξακολουθεί να έχει ένα ισχυρό εναλλακτικό επιχειρηματικό μοντέλο που είναι η πώληση των υπηρεσιών Τεχνητής Νοημοσύνης (ΤΝ) σε πολίτες και κυβερνήσεις. Σε περίπτωση που επιτευχθεί ένα τέτοιο σημείο καμπής στην εξέλιξη της εμπορευματοποιημένης ψηφιοποίησης, η Alphabet θα στέκεται στην πραγματικότητα πολύ πιο κοντά στα επιχειρηματικά μοντέλα της τελευταίας γενιάς των νεοσύστατων επιχειρήσεων (start Ups), που δεν προσφέρουν πλέον δωρεάν υπηρεσίες, αλλά οι πελάτες τους πληρώνουν μόνο για τη χρήση αυτών των εργαλείων alias ψηφιοποιημένων και virtual υπηρεσιών, κατ'αποκοπή ή ανάλογα με το μέγεθος της χρήσης-εκμετάλλευσης της υπηρεσίας. Αυτό είναι τουλάχιστον το επιχειρηματικό μοντέλο ενός από τα πιο κερδοφόρα επιχειρηματικά τμήματα της Amazon, της θυγατρικής της εταιρείας, της «Amazon Web Services». Αυτές οι υπηρεσίες πληρώνονται από τρίτους για παροχή υπηρεσιών βασισμένων σε ΤΝ, όπως π.χ., αναγνώριση αντικειμένων ή φωνής.
Κατά μία έννοια, μπορούμε φυσικά να έχουμε την ψευδαίσθηση ότι οι κομμένες και ραμμένες υπηρεσίες για Κυβερνήσεις από την Alphabet, ακόμη και αν η μετάβαση προς την ΤΝ είναι το επίκεντρο του επιχειρηματικού μοντέλου της που στην πραγματικότητα λαμβάνει χώρα, εξακολουθούν να παραμένουν σαν δωρεά και ως εκ τούτου αποτελούν συνέχεια του ιδιωτικοποιημένου ψηφιακού μοντέλου κοινωνικής πρόνοιας. Αυτό θα είναι, φυσικά, μια ψευδαίσθηση: Γιατί, ενώ οι ασθενείς ίσως δεν είναι έτοιμοι να πληρώσουν κάτι για το ότι επωφελούνται από την έγκαιρη διάγνωση της νεφρικής νόσου, η Alphabet έχει προσφέρει στο σύστημα υγείας της χώρας της και είναι διαθέσιμες τις υπηρεσίες, ως φορολογούμενοι όμως είναι σίγουρο ότι πρέπει να πληρώσετε για κάποιες από τις υπηρεσίες αυτές, καθώς η Alphabet δεν το προσφέρει αυτό για χάρη της φιλανθρωπίας, τουλάχιστον όχι για όλους, βλέπε παρακάτω. Τέτοια ιδιωτικοποίηση του συστήματος υγείας είναι ακριβώς σύμφωνη και σύμφωνα με τη γενική τάση που υπάρχει για ιδιωτικοποίηση και επέκταση των δραστηριοτήτων των επιχειρήσεων στον τομέα της κοινής ωφέλειας, η οποία μπορεί να παρατηρηθεί σε πολλές ανεπτυγμένες οικονομίες
Φυσικά και έχουμε να κάνουμε με ένα μετασχηματισμό με μια πιο γενική έννοια: Με τη συγκέντρωση της τεχνητής νοημοσύνης – σαν τον μεσολαβητή ο οποίος στο μέλλον θα διαπερνά πιθανώς όλους τους τομείς της ζωής και της διακυβέρνησης - στα χέρια των λίγων ιδιωτικών εταιρειών, είναι επίσης πιθανό να δούμε μια τεράστια απώλεια της πολιτικό κοινωνικής ευθύνης αλλά και του ελέγχου σε βασικά τμήματα της κοινωνίας. Οι μεγάλες εταιρείες τεχνολογίας βρίσκονται σε πολύ αξιοζήλευτη θέση: πραγματώνουν και λειτουργούν εδώ και σχεδόν 20 χρόνια με τον πιο αναιδή και αναίσχυντο τρόπο μια εξαγωγική πολιτική προσωπικών δεδομένων και είναι τώρα σε ένα κρίσιμο σημείο στο οποίο, σε κάποιο βαθμό, θα μπορούσαν να ανταγωνιστούν κάποιους φορείς, συμπεριλαμβανομένων και αυτών των κρατικών θεσμών.
Ταυτόχρονα, μπόρεσαν να συγκεντρώσουν πολλές κρατικές επιδοτήσεις και χρηματοδοτήσεις στρατιωτικής έρευνας από το Πεντάγωνο και από τα σχετιζόμενα και συνεργαζόμενα με αυτούς ιδρύματα και να πάρουν περισσότερα χρήματα. Τώρα πρόκειται να πουλήσουν σε κυβερνήσεις και φορολογούμενους προϊόντα που έχουν χρηματοδοτηθεί με αυτές τις επιδοτήσεις - σε εξωφρενικές τιμές! Αυτό προφανώς είναι απίθανο να το θεωρούμε σαν ένα είδος μετάβασης προς τον μετακαπιταλισμό.
Η κοινωνική ιεραρχία παραμένει
Μία σιωπηρή υπόθεση, που είναι βασική για πολλές τρέχουσες αντιλήψεις περί ψηφιακού μετασχηματισμού, είναι ότι κάθε παρέκκλιση από το σημερινό καπιταλιστικό μοντέλο πρέπει επίσης να οδηγεί προς ένα καλύτερο, πιο προοδευτικό και πιο δίκαιο σύστημα. Ωστόσο, αυτή η υπόθεση φαίνεται λίγο έως πολύ αβάσιμη. Γιατί μεταξύ της εξάπλωσης δικτυωμένων και ψηφιακών τεχνολογιών αφενός, και της ενίσχυσης νέων και παλαιών μορφών ιεραρχίας (συμπεριλαμβανομένων και εκείνων κοινωνικού χαρακτήρα), αφετέρου δεν υπάρχει προφανώς καμία εγγενής αντίφαση. Φυσικά, μπορεί να υποστηριχθεί ότι μια πλατφόρμα όπως η Airbnb θα σπάσει κατά κάποιον τρόπο τη δύναμη των επενδυτών σε ακίνητα και θα είναι προς όφελος απλών ιδιοκτητών σπιτιών και διαμερισμάτων των που δεν έχουν την ίδια πρόσβαση στη χρηματοδότηση με αυτούς.
Ωστόσο, παρόλο που αυτό μπορεί να συνέβαινε στην αρχή, ο κλάδος των ακινήτων ήταν πολύ επινοητικός στη χρήση πλατφορμών όπως η Airbnb για την ενίσχυση και ακόμη μεγαλύτερη επέκταση της επιρροής τους στην αγορά ακινήτων. Η ίδια η Airbnb εξέφρασε την ικανοποίησή της για την εξέλιξη αυτή και διαπραγματεύτηκε ατομικές συμφωνίες με μεγάλους επενδυτές.
Παρόμοιες περιπτώσεις υπάρχουν παντού. ακόμη και η παραδειγματική περίπτωση της «συστημένης οικονομίας», που εξαρτάται από το κοινωνικό μας κεφάλαιο, τη δύναμη των δικτύων εμπιστοσύνης, την ειλικρίνεια και τις άλλες ανθρώπινες ιδιότητές μας, βασίζεται στην υπόθεση ότι κατηγορίες όπως η "τάξη" θα καταστούν άνευ αντικειμένου και συνεπώς δεν θα εμφανίζονται στην κατάταξη της "συστημένης οικονομίας". Υποθέτοντας, ωστόσο, ότι υπό ίσες συνθήκες η ταξική προέλευση επηρεάζει τη θέση του ατόμου στην κοινωνία, τότε δύσκολα μπορεί να αποφευχθεί το συμπέρασμα ότι η «συστημένη οικονομία» είναι απλά ένας έξυπνος τρόπος να διαιωνίσουν τις υφιστάμενες κοινωνικές ιεραρχίες και ανισότητες και ίσως ακόμη και να τις ενισχύσουν, μολονότι η ίδια εκφράζει αυτές τις διαφορές ως μια καθαρά φυσιολογική - και ως εκ τούτου πλήρως δικαιολογημένη - έκφραση της θέσης μας στην κοινωνία στο σύνολό της, η οποία υποτίθεται εξαρτάται από τις ικανότητές μας ή ακόμα και την ειλικρίνειά μας.
Χάρη σε ένα εξελιγμένο εργαλείο για τη συλλογή δεδομένων σε πραγματικό χρόνο - μια διαδικασία που αρχίζει ήδη σήμερα, όταν οι χρήστες είναι ακόμα σε νηπιακή ηλικία - ο τρέχον ψηφιακός καπιταλισμός διαθέτει το τέλειο μέσο για να στοιχηματίσει επί του «ανθρώπινου κεφαλαίου» - ανθρώπων δηλαδή - για να μπορέσει να διαχωρίσει και να κατηγοριοποιήσει τα πιο ελπιδοφόρα περιουσιακά στοιχεία από εκείνα που δεν ανταποκρίνονται στις προσδοκίες και στην πραγματικότητα και δεν αποδίδουν τίποτα και για το σύστημα τελικά γίνονται μια επιβάρυνση. Από την πλευρά του ψηφιακού καπιταλισμού η οικονομία της γνώσης μπορεί να είναι ένα θαυμάσιο πράγμα - μόνο ότι είναι πάρα πολλοί οι μη-παραγωγικοί άνθρωποι σήμερα από ότι η οικονομία θα μπορούσε πραγματικά να αξιοποιήσει πλήρως τις δυνατότητές της και να οδηγήσει σε μια βιώσιμη ευημερία.
Και η κρίση του καπιταλισμού στο σύνολό του – είτε την κατηγοριοποιούν σήμερα σαν μια «κοσμική στασιμότητα» ή μια πιο θεμελιώδη δομική και ίσως μοιραία δυσλειτουργία - δεν βοηθάει στην οικοδόμηση εμπιστοσύνης. Το πνεύμα της ισότητας, όπως πραγματώνεται σήμερα στις κοσμικές σοσιαλοδημοκρατίες σαν ένα συμβιβασμό του κράτους πρόνοιας με τα βασικά δομικά στοιχεία την αλληλεγγύη, την ανωνυμία και την δικαιοσύνη, αποτελεί ένα εμπόδιο για το είδος της δικαιοσύνης που πρέπει να λάβει χώρα, πριν η οικονομία της γνώσης να απελευθερωθεί από τις ας πούμε ανθρωπιστικές αλυσίδες με τις οποίες ήταν αλυσοδεμένη τώρα και χρόνια από την αρχή.
Φυσικά: Τον 20ο αιώνα με όλες τις φρικαλεότητές του, τον έχουμε από καιρό τώρα αφήσει πίσω μας – χωρίς να διαφαίνεται ότι εγκαταλείψαμε τέτοιες εξελίξεις σε διαφορετικό επίπεδο- , έτσι δεν υπάρχει τρόπος να επιστρέψουμε στις παλιές, βάναυσες μεθόδους με τις οποίες θα μπορούσε μια κοινωνία να αποβάλει το πνεύμα της ισότητας υπέρ νέων ιεραρχικών καταστάσεων. Αν και τα περιγράμματα και πλαίσια της νέας κοινωνικής σύμβασης δεν έχουν ακόμη ολοκληρωθεί, μπορεί κανείς ήδη να καταλάβει τι θα περιλαμβάνει. Και σήμερα βιώνουμε κάποια από αυτά.
Κατ' αρχάς, αυτό που είναι να πούμε είναι, ότι σήμερα σε αντίθεση με τη δεκαετία του 1930, όταν οι Κεϋνσιανικές πολιτικές για την προώθηση της πλήρους απασχόλησης και που εύρισκαν ευρεία υποστήριξη από τα μεγάλα πολιτικά στρατόπεδα, σήμερα πλέον κάτω απο ρεαλιστικές προϋποθέσεις και συνθήκες, δεν μπορούμε να περιμένουμε την επιστροφή μας στην πλήρη απασχόληση. Η πιο προοδευτική βιομηχανία - δηλαδή αυτή των Big Tech - φαίνεται να το έχει καταλάβει αυτό, πράγμα που εξηγεί και γιατί πολλοί επιφανείς επενδυτές έχουν γίνει σε αυτόν τον τομέα ηχηροί υποστηρικτές της ιδέας ενός άνευ όρων βασικού εισοδήματος για τον πληθυσμό. Το ότι οι εταιρείες από την Silicon Valley υποστηρίζουν αυτή την ιδέα είναι προφανές, διότι σε τελική ανάλυση τίποτα δεν γνωρίζουν καλύτερα από το να ελαχιστοποιούν τα φορολογικά βάρη τους, ώστε να μη μπορούν- να μη χρειάζεται- με μεγάλη πιθανότητα να συμβάλλουν και στην χρηματοδότηση αυτών των κοινωνικών προγραμμάτων.
Το ότι η Silicon Valley, τάχθηκε υπέρ του άνευ όρου βασικού εισοδήματος, είναι επίσης μια ένδειξη, ότι μια από τις παραπάνω θέσεις αυτού του δοκιμίου είναι σωστή: Το σύνολο της Τεχνολογικής Βιομηχανίας κλείνει στο να βρίσκεται μεταξύ ενός οικονομικού μοντέλου λειτουργίας που βασίζεται κατά κόρον σε τσάμπα και επιδοτούμενες υπηρεσίες και αγαθά και ενός άλλου όπου κάθε αγαθό και κάθε υπηρεσία είναι πλήρως διαθέσιμη έναντι κάποιου τιμήματος, και ίσως ακόμη και η τιμολογιακή διαμόρφωση να μπορεί να εξαρτάται από την ικανότητα πληρωμής του κάθε πελάτη.
Και μια οικονομία στην οποία μια, με ατελείωτο αριθμό αισθητήρων εξοπλισμένη υποδομή μας παρέχει ευέλικτες τιμές που προσανατολίζονται στις ποσότητες σε δεδομένα και πόρους που χρησιμοποιούμε, και ίσως και στο πόσο το χαρήκαμε αυτό, προϋποθέτει ότι οι καταναλωτές διαθέτουν το αναγκαίο χρήμα για να μπορούν να πληρώσουν όλα αυτά τα αγαθά και υπηρεσίες- και ότι αυτό το χρήμα δεν θα προέρχεται από ένα νέο χρέος σε funds και τράπεζες. Με άλλα λόγια, από τη σκοπιά των επιχειρηματικών κεφαλαίων της Silicon Valley, η έννοια του άνευ όρων βασικού εισοδήματος είναι μια φανταστική αλλά και κρυφή επιδότηση για την ίδια την εταιρεία της Silicon Valley.
Βασικό εισόδημα φάντασμα
Φυσικά, ένα τέτοιο πράγμα δεν προσφέρεται με πολύ άνεση και με ευχαρίστηση στο κοινό με αυτόν τον τρόπο. Αντ' αυτού, οι πολίτες είναι σίγουροι ότι το απεριόριστο βασικό εισόδημα είναι μια μεγάλη ιδέα που θα μπορούσε να τους αντισταθμίσει τις φρικαλεότητες του αυτοματισμού και για όλα τα δεδομένα που έχουν εξαχθεί από τις Big Tech. Όσο αυτή η ρητορική βοηθά στο να κατασταλούν όλα τα είδη των πολιτικών συνασπισμών, που θέτουν το ζήτημα της ιδιοκτησίας των δεδομένων σαν πρόβλημα, παραμένει ένα τέτοιο βασικό εισόδημα από τη σκοπιά του Big Tech ένα θαυμάσιο τυχερό παιχνίδι. Τελικά, οι εταιρείες τεχνολογίας δεν χρειάζεται οι ίδιες να δαπανήσουν πολλά για συνεχιστεί αυτό το παιγνίδι.
Η πραγματική πολιτική κίνηση στη σκακιέρα φαίνεται λίγο διαφορετική.
Πρώτον, είναι προφανές ότι τα περισσότερα από τα σχέδια ενός άνευ όρων βασικού εισοδήματος χωρίς σημαντικές προσπάθειες για την αναδιανομή του πλούτου και του εισοδήματος είναι απίθανο να μπορέσουν να χρηματοδοτηθούν. Επομένως, πιθανόν να ασχοληθούμε με έννοιες (concepts) που θέλουν να περιορίσουν αυτό το βασικό εισόδημα σε ορισμένες ομάδες πολιτών. Εκείνοι στην κορυφή της νέας κοινωνικής ιεραρχίας - εκείνοι, που παράγουν υψηλής ποιότητας δεδομένων ή συμβάλλουν με καινοτόμες ιδέες για την «οικονομία της γνώσης» - μπορεί να επιτραπεί να πάρουν μέρος στο New Deal. Αυτό μπορεί να ακούγεται πολύ λιγότερο χειραφετικό από ό,τι θα μπορούσε να ήταν κάποτε, και αυτό διότι, παράλληλα με την εισαγωγή του βασικού εισοδήματος για λίγους, θα δούμε ότι αυτό συνοδεύεται με μια ενδυνάμωση του rentierism[1]σε άλλους τομείς της οικονομίας, έτσι σε ένα μεγάλο βαθμό τα χρήματα που καταβάλλονται στους πολίτες με τη μορφή πληρωμών για βασικά αγαθά και υπηρεσίες επιστρέφουν πάλι στον επιχειρηματικό τομέα.
Αλλά τι γίνεται με εκείνους που βρίσκονται στο κατώτατο σημείο της κοινωνικής πυραμίδας που δεν θα συμμετάσχουν στη νέα κοινωνική συμφωνία; Η απάντηση δεν είναι καθόλου ξεκάθαρη[2] Η απλούστερη λύση θα ήταν να αφήσουμε τους φτωχούς και ‘περιττούς ανθρώπους’ στη φροντίδα της παγκόσμιας τεχνο-φιλανθρωπικής τάξης. Θα καταλήξουν σε νέες, καινοτόμες και τελικά εξατομικευμένες και προσωπικές λύσεις για τα προβλήματά τους. Μια από αυτές τις λύσεις, διαδίδεται από ένα υψηλής τεχνολογίας επιχειρηματία και που δήλωσε ότι είναι και υποστηρικτής του Trump: Θα πρέπει, να διανέμουμε γυαλιά εικονικής πραγματικότητας στους απόρους, με τα οποία μπορούν όλη την ημέρα να βιώνουν μια εικονική ευτυχία και χαρά σε ένα μάλλον ανέξοδο τρόπο.
Πώς μπορεί αυτό το νέο σύστημα να αναπτυχθεί και να κάνει πλουσιότερους τους πλούσιους - που δεν χρειάζονται το άνευ όρων βασικό εισόδημα και την εικονική πραγματικότητα; Παλαιότερα εάν θα συνέβαινε αυτό θα είχε αρνητικές επιπτώσεις στην οικονομική δραστηριότητα, και μάλιστα τη στιγμή που θα στερούσες από τους ανθρώπους τα απαραίτητα, όπως τα τρόφιμα, την κατοικία και την ασφάλεια. Το κράτος πρόνοιας βασίζεται σε αυτήν την αρχή με πολλούς τρόπους. Η σταθεροποίηση του καπιταλισμού μέσω της κοινωνικοποίησης του κινδύνου, φάνηκε ο σωστός τρόπος για να προχωρήσει.
Σήμερα όμως επικρατεί μια διαφορετική λογική, ακριβώς επειδή οι τεχνολογικές συνθήκες έχουν αλλάξει τόσο πολύ, ώστε οι πολίτες είναι αρκετά επινοημένοι στην εξεύρεση λύσεων για τις ανάγκες τους. Και όσο χειρότερη είναι η κατάστασή τους, τόσο πιο δημιουργικές είναι οι ιδέες για λύσεις. Για να επεκταθεί αυτό το σύστημα, οι εταιρείες πρέπει απλώς να εκμεταλλευτούν την αξία της καινοτομίας και να την αξιοποιήσουν με κέρδος. Αν κάποιος ήθελε να συνοψίσει τη σοφία αυτής της νέας ψηφιακής εποχής σε μια σύντομη πρόταση, τότε θα μπορούσε πιθανότατα να είναι: «Μην περιμένετε έως ότου η κυβέρνηση σας βοηθήσει - Δημιουργήστε το δικό σας app» Και δεν πειράζει ότι κάπου, κάποιος - κατά πάσα πιθανότητα η εταιρεία που είναι πίσω από την πλατφόρμα που χρησιμοποιεί η εφαρμογή σας - θα επωφεληθεί από αυτό με τρόπο που ο πραγματικός της δημιουργός δεν τολμά να την ονειρευτεί.Ανάπτυξη και αναγκαστική απαλλοτρίωση
Αυτός είναι ο βασικός λόγος για τον οποίο η άνοδος του Big Tech και η συνέχιση της παγκόσμιας χρηματοπιστωτικής κρίσης πρέπει να εξεταστούν από κοινού. Το ότι σε πολλές ανεπτυγμένες οικονομίες υπάρχουν τάσεις λιτότητας, περικοπές στις κρατικές υπηρεσίες και του πραγματικού εισοδήματος είναι και ο κύριος λόγος που μπόρεσαν και επεκτάθηκαν τόσο δυνατά η Uber και η Airbnb: Μια πτωχευμένη μικρή πόλη κάπου στη Φλόριντα ή New Jersey δεν μπορεί να αντέξει ένα αξιοπρεπές σύστημα δημόσιων μεταφορών, έτσι λοιπόν, καταβάλλει επιδοτήσεις στην Uber για να προσφέρει στους πολίτες της ένα φτηνό μέσο μεταφοράς.
Σύμφωνα με τον David Harvey, η νεοφιλελεύθερη φάση του παγκόσμιου καπιταλισμού χαρακτηρίζεται από μια λογική που ονομάζεται "συσσώρευση μέσω αναγκαστικής απαλλοτρίωσης". Μόλις επιβραδυνθεί η ανάπτυξη, οι πλούσιοι γίνονται πλουσιότεροι με την ανακατανομή των υφιστάμενων πόρων προς ζημία των φτωχών. Η άνοδος της τεχνολογίας των πληροφοριών έχει δώσει περισσότερο ώθηση σε αυτή τη λογική, γιατί το κεφάλαιο απελευθερώνει μέσω των αναγκαστικών απαλλοτριώσεων ανθρώπινους πόρους και ταυτόχρονα τους παρέχει πολύπλοκα αλλά ευρέως διαθέσιμα μέσα αυτοβοήθειας και για το δημιουργικό δυναμικό τους, τα οποία στη συνέχεια κινητοποιούν τους ανθρώπους μέσω της συμβολής τους σε εφαρμογές, πλατφόρμες και άλλες μορφές της «οικονομίας της γνώσης»[3] για να βοηθήσει στην επίτευξη των στόχων του κεφαλαίου. Έτσι, το κεφάλαιο εξακολουθεί να αυξάνεται, ακόμη και αν γίνεται αναδιανομή των πόρων των φτωχών μέσω της κλεψιάς αυτών από τους πλούσιους.
Ποια θα μπορούσε να ήταν λοιπόν η προκαταρκτική μας αξιολόγηση αυτής της νέας κοινωνικής και πολιτικής συμφωνίας ? Όσο για τη θεμελιακή τους βάση, φαίνεται να είναι αρκετά «μετα-καπιταλιστική»: Μεγάλο μέρος της δουλειάς είναι αυτοματοποιημένη, στη θέση των μισθών ως κοινωνικός θεσμός εισέρχεται ένα άνευ όρων βασικό εισόδημα, και οι φτωχοί και ευάλωτοι δεν περνούν πλέον μέσα από τα θεσμικά όργανα του κράτους πρόνοιας, αλλά πρέπει να εποικήσουν ένα κόσμο υψηλής τεχνολογίας που αποτελείται από μια εικονική πραγματικότητα, στον οποίο και φυσικά δεν αντιμετωπίζονται πλέον ως ανθρώπινα όντα. Όποιος έχει δημιουργικές ικανότητες, ακόμη και αν αυτός έχει ένα βασικό εισόδημα , προκαλείται συνεχώς από το σύστημα, έτσι ώστε να μπορεί να απεγκλωβιστεί και να βγει από τις δύσκολες καταστάσεις και κάθε είδους έκτακτης ανάγκης - γεγονός που καθιστά ακόμη πιο πλούσιους εκείνους που έχουν και κατέχουν τα μέσα σωτηρίας τους. Επιπλέον, εμφανίζονται ξανά οι ιεραρχίες, παρόλο που τις ονομάζουμε "δίκτυα" και "καινοτομίες".
Ότι το νέο αναδυόμενο σύστημα είναι μετα-καπιταλιστικό, δεν σημαίνει ότι δεν θα είναι νέοφεουδαρχικό, με μεγάλες εταιρείες τεχνολογίας στον ρόλο των νέων φεουδαρχών που ελέγχουν σχεδόν κάθε πτυχή της ζωής μας και ταυτόχρονα καθορίζουν τους όρους της πολιτικής και κοινωνικής παράστασης και συζήτησης. Από τη σκοπιά ενός απλού πολίτη, το νέο σύστημα είναι ιδιαίτερα προβληματικό, λόγω του In-egalitarism (ας το πούμε τάση προς αύξηση της ανισότητας), αλλά και λόγω του αφαιρεσιακού τους χαρακτήρα και ότι όποιον πάρει ο χάρος».
Εφ' όσον κάποιος αναγνωρίζει την ύπαρξη του «πλεονάσματος του πληθυσμού» και, επίσης, ότι η άρχουσα τάξη δεν είναι πλέον πρόθυμη να συνεχίσει προς την κατεύθυνση αυτή να προβαίνει σε παραχωρήσεις οποιουδήποτε είδους - εκτός ίσως από τα updates των software της εικονικής πραγματικότητας για τα γυαλιά των φτωχών - τότε είναι σχεδόν, είναι πιθανό ότι ο αριθμός αυτών των "περιττών" με την αύξηση της αυτοματοποίησης, δεν θα πρέπει να συνεχίσει να αυξάνεται.
Αλλά και για όσους δεν εμπίπτουν σε αυτή την κατηγορία, η ζωή με ένα άνευ όρων βασικό εισόδημα δεν εκπληρώνει τυχών οράματα αλλά και ούτε απελευθερώνει.
Ποιο είναι λοιπόν το νόημα ενός άνευ όρων βασικού εισοδήματος όταν καταναλώνεται πλήρως σε φόρους υποτέλειας για τη χρήση βασικών υπηρεσιών? Και τι συμβαίνει όταν οι υποχρεώσεις ενός ατόμου ξεπερνούν το βασικό τους εισόδημα? Θα σήμαινε ότι οι ιδιοκτήτες αυτών - που θα είναι γεμάτοι αισθητήρες και ενσωματωμένοι σε δίκτυα - θα απενεργοποιούνται, κατά κάποιο τρόπο, όπως μερικοί Αμερικανοί ήδη το βιώνουν: το αυτοκίνητό τους απενεργοποιείται με ένα τηλεχειριστήριο όταν δεν πληρώνονται τα επιτόκια για το δάνειο του αυτοκινήτου τους. Τι συμβαίνει όταν έχει κάποιος χρέη στην Alphabet - όπως για τη χρήση των προηγμένων υπηρεσιών της AI - και η εταιρεία λειτουργεί, επίσης, το εθνικό σύστημα υγείας? Αυτό σημαίνει ότι δεν θα έχετε πλέον πρόσβαση στην ιατρική περίθαλψη εκτός εάν πληρώσετε τα χρέη σας?
Υπάρχουν πολλά που μιλούν για τεχνο-ουτοπικά ιδεολογήματα, αλλα όχι στα πλαίσια της λογικής της συνωμοσιολογίας. Και καθώς ο καπιταλισμός βρίσκεται σήμερα σε μια σοβαρή κρίση, δεν πρέπει απλώς να απορρίπτουμε εναλλακτικά οράματα για το πώς οργανώνουμε τη ζωή μας από την αρχή. Το πρόβλημα είναι ότι οι περισσότερες από τις τεχνικό-ουτοπικές αφηγήσεις που προέρχονται από την Silicon Valley δεν γνωρίζουν πλήρως τη φύση της τρέχουσας κρίσης ή δεν είναι ειλικρινείς για το πώς οι δικές τους μεταβαλλόμενες επιχειρηματικές πολιτικές επηρεάζουν την κοινωνική και πολιτική ρητορική τους. Ένας μετά-καπιταλιστικός κόσμος είναι σίγουρα κάτι για το οποίο αξίζει να αγωνιστεί κανείς - αλλά όχι όταν φέρνει ξανά εν ζωή τις χειρότερες παρεκτροπές της φεουδαρχίας.
Ο Ευγένιος Μόροζοφ είναι δημοσιογράφος και αρθρογράφος. Αυτό το κείμενο είναι μια συντομευμένη εκδοχή της συμβολής του στον τόμο Reclaim Autonomy. Αυτοδύναμη στην ψηφιακή παγκόσμια τάξη (Suhrkamp 2017, 200 σελίδες, 16 €), επιμέλεια του Jakob Augstein. Το βιβλίο θα δημοσιευθεί στις 12 Δεκεμβρίου.Μετάφραση: Frank Lachman. Μετάφραση επιμέλεια του κειμένου, Dr. rer. pol. Nicolas Theodosakis
Πρόσωπο του οποίου το εισόδημα αποτελείται κυρίως από σταθερά μη αποκτηθέντα ποσά, όπως ενοίκια ή τόκους ομολόγων
[2] Bλέπε The Globalization Τrap, 1996
[3] Μια κοινωνία της γνώσης παράγει, μοιράζεται και θέτει στη διάθεση όλων των μελών της κοινωνίας τη γνώση που μπορεί να χρησιμοποιηθεί για τη βελτίωση της ανθρώπινης κατάστασης. Η κοινωνία της γνώσης διαφέρει από την κοινωνία της πληροφορίας στο ότι η πρώτη χρησιμεύει για τη μετατροπή των πληροφοριών σε πόρους που επιτρέπουν στην κοινωνία να αναλάβει αποτελεσματική δράση, ενώ η δεύτερη δημιουργεί και διαδίδει μόνο τα ακατέργαστα δεδομένα[1]. Ωστόσο, η ιδέα της σημερινής κοινωνίας της γνώσης βασίζεται στην τεράστια αύξηση της δημιουργίας δεδομένων και της διάδοσης πληροφοριών που προκύπτει από την καινοτομία των τεχνολογιών της πληροφορίας[2].Η Παγκόσμια Έκθεση της UNESCO ασχολείται με τον ορισμό, το περιεχόμενο και το μέλλον των κοινωνιών της γνώσης[3].
[1]Castelfranchi, C. (2007). Six critical remarks on science and the construction of the knowledge society. Journal of Science Communication, 6(4), 1-3.
[2] Vallima, J. & Hoffman, D. (2008). Knowledge society discourse and higher education. Higher Education, 56(3), 265-285.
[3] United Nations Educational, Scientific and Cultural Organization (2005). Toward knowledge societies. UNESCO World Report. Conde-sur-Noireau, France: Imprimerie Corlet.
