Manuel Castells.
Η εξουσία στην ψηφιακή εποχή[i].(ΙΙΙ) Το υποκείμενο δίκτυο, οι ελεγκτές, οι διεπαφές, οι προγραμματιστές σαν ελίτ εξουσίας και η μαζική αυτοεπικοινωνία και πως υπηρετούμε σαν άτομα ‘εθελούσια’ τα μεγάλα δίκτυα.
Αυτό το υποκείμενο δίκτυο λειτουργεί μέσω προγραμματισμού και ελέγχου συνδέσεων ή εισόδου(switchining).
Πως είναι δυνατόν όμως διαφορετικοί κοινωνικά δρώντες να προγραμματίζουν τα δίκτυα και πως γίνεται ο έλεγχος ή πως γίνεται ο έλεγχος εισόδου?
Και εδώ θα πρέπει να υπογραμμίσουμε ότι οι διαδικασίες εισόδου σε δίκτυα είναι διαφορετικές: οι διαδικασίες στα παγκόσμια οικονομικά δίκτυα, στην στρατιωτική δύναμη, στην επιστημονική κοινότητα, στο οργανωμένο έγκλημα ή στον επαγγελματικό αθλητισμό είναι διαφορετικές.
Παρόλα αυτά όλα τα δίκτυα έχουν ένα κοινό γνώρισμα στον προγραμματισμό τους και τον έλεγχο εισόδου σε αυτά. Αυτό είναι οι κοινές ιδέες, τα οράματα, τα προτάγματα, το πλαίσιο.
Αυτά είναι τα λεγόμενα πολιτισμικά υλικά στην κοινωνία δίκτυο και είναι ενσωματωμένα κυρίως στη διαδικασία επικοινωνίας στον πυρήνα τους, με τα δίκτυα των παγκόσμιων επιχειρήσεων πολυμέσων και με το διαδίκτυο.
Αυτά τα ιδεατά υλικά μπορεί να δημιουργούνται από ποικίλες πηγές και να συνδέονται με συγκεκριμένα συμφέροντα και υποκουλτούρες. Λόγου χάρη τα νεοκλασικά οικονομικά, οι θρησκείες, οι πολιτισμικές ταυτότητες, οι ατομικές ελευθερίες κοκ.
Αυτά τα ι δ ε α τ ά υ λ ι κ ά είναι υλικά είναι υλικές δυνάμεις, τυγχάνουν επεξεργασία της κοινωνίας ανάλογα πως παρουσιάζονται στην σφαίρα της επικοινωνίας. Και ανάλογα πόσο εκτίθενται στις διαδικασίες της επικοινωνίας φτάνουν αυτές οι ιδέες στις συνιστώσες του κάθε δικτύου.
Συνεπάγεται, ότι ο έλεγχος και η επιρροή στα δίκτυα επικοινωνίας είναι κάτι κομβικό στην δυνατότητα να προγραμματίσει κανείς ένα δίκτυο.
Με άλλα λόγια οι διαδικασίες επικοινωνίας στην κοινωνία, οι οργανώσεις και τα δίκτυα που δρομολογούν αυτή την διαδικασία αποτελούν ένα κύριο πεδίο όπου δημιουργούνται αυτά τα προτάγματα αυτά τα projects, και φυσικά εκεί δημιουργούνται οι συνιστώσες για τα συγκεκριμένα προτάγματα.
Ας γυρίσουμε όμως σύντομα στους κάτοχους της εξουσίας, τους λεγόμενους
ελεγκτές διασυνδέσεων ή switchers.
[βλέπε μέρος ΙΙ, κεφάλαιο κάτοχοι εξουσίας]
Σαν παράδειγμα αναφέρομαι εδώ στη σύνδεση του δικτύου πολιτικής ηγεσίας, στα δίκτυα ΜΜΕ, των επιστημονικών- τεχνολογικών δικτύων, των στρατιωτικών και των δικτύων ασφαλείας και στη σύνδεση μεταξύ πολιτικών και μηντιακών δικτύων, με σκοπό
να παραχθούν πολιτικοί και ιδεολογικοί διάλογοι .
Ακόμα αναφέρομαι και τη σχέση μεταξύ πολιτικών και θρησκευτικών δικτύων για να προωθηθεί μια θρησκευτική ατζέντα, ή μεταξύ ακαδημαϊκών και οικονομικών επιχειρηματικών δικτύων για να παραχθεί γνώση και νομιμότητα με αντάλλαγμα τους πόρους για τα πανεπιστήμια και τις θέσεις εργασίας για τους αποφοίτους τους.
Οι διεπαφές
Στην συνέχεια θα αναφερθούμε στις λεγόμενες διεπαφές, ρυθμισμένες σχετικά σταθερά με τρόπο τέτοιο, ώστε να αρθρώνουν το λειτουργικό σύστημα της κοινωνίας πέραν της επίσημης παρουσίας των θεσμών και των οργανισμών.
Eλίτ εξουσία δεν υπάρχει. Πρόκειται για μια απλοποιημένη εικόνα της εξουσίας στη κοινωνία της οποίας η αναλυτική αξία περιορίζεται σε κάποιες ακραίες περιστάσεις και περιπτώσεις.
Επειδή λοιπόν δεν υπάρχει απλοποιημένη ελίτ εξουσίας ικανή να κρατά όλες τους λειτουργίες προγραμματισμού και ελεγχόμενης σύνδεσης υπό το έλεγχό της,
πρέπει να εδραιωθούν επι πλέον πιο διακριτικά σύνθετα και διαπραγματευτικά συστήματα εξουσίας.
Τώρα, πώς επιβάλλονται τέτοιες ελίτ εξουσίας?
Τα πρόγραμμα των κυρίαρχων δικτύων της κοινωνίας
πρέπει να θέτουν συμβατούς στόχους μεταξύ τους.
Παράδειγμα: Συμβατότητα μεταξύ της κυριαρχίας της αγοράς και της κοινωνικής σταθερότητας, συμβατότητα μεταξύ στρατιωτικής ισχύος και του οικονομικού κέρδους, συμβατότητα μεταξύ της πολιτικής εκπροσώπησης και της αναπαραγωγής του καπιταλισμού, της ελεύθερης έκφρασης και του πολιτισμικού ελέγχου.
Πως πραγματώνεται αυτό? Με εδραιωμένα δίκτυα, πως? Με το να κατεβαίνουν μεγάλοι καναλάρχες στη πολιτική και ταυτόχρονα να εξαρτώνται από τις παγκόσμιες χρηματαγορές ή εταιρείες πολυμέσων. Αυτοί οι ελεγκτές συνδέσεων, οι switcher, δεν είναι πρόσωπα αλλα αποτελούνται από πρόσωπα, είναι δρώντα υποκείμενα κατασκευασμένα από δίκτυα δρώντων, που μετέχουν σε διεπαφές δυναμικής. Αυτοί λοιπόν λειτουργούν σε κάθε διεργασία επικοινωνίας.
Που βρίσκεται η εξουσία μέσα σε όλα αυτά?
Αν λοιπόν η εξουσία είναι η ικανότητας επιβολής της θέλησης και των αξιών κοινωνικών δρώντων πάνω σε άλλους αντίστοιχους δρώντες,
ποιοι είναι αυτοί οι κοινωνικοί δρώντες?
Τίνος εξουσία επεξεργάζονται
αυτά τα δίκτυα?
Αν οι προγραμματιστές [βλέπε μέρος ΙΙ κεφάλαιο: Οι κάτοχοι της εξουσίας στην κοινωνία. Οι κάτοχοι αυτών των δικτύων, δηλαδή αυτοί που συγκροτούν αυτά τα δίκτυα (Α) ονομάζονται προγραμματιστές.] είναι ιδιοκτήτες των επιχειρηματικών δικτύων πολυμέσων, μήπως είναι αυτοί οι ελίτ εξουσίας στην κοινωνία δίκτυο?
Είναι ίσως δελεαστικό να παίξουμε με τα λόγια και να χαρακτηρίσουμε τον μετασχηματισμό της εξουσίας ως μεταστροφή από την ιδιοκτησία των μέσων παραγωγής στη ιδιοκτησία των μέσων επικοινωνίας.
Άρα αφού υπάρχει
μεταστροφή από παραγωγή αγαθών σε παραγωγή κουλτούρας,
μπορούμε να το δούμε πλέον σαν δεδομένο, συμβαίνει λοιπόν αυτό. Αυτό όμως
μας αφήνει μετέωρους, όσον αφορά τη πραγματικη δράση της εξουσίας και την πάλη για την εξουσία στη κοινωνίας μας!
Οι ιδιοκτήτες των παγκόσμιων δικτύων πολυμέσων είναι σαφέστατα ανάμεσα στους κατόχους εξουσίας. Και αυτοί είναι φυσικά δίκτυα. Αυτοί προγραμματίζουν τα καθοριστικά δίκτυα , δηλαδή τα μεταδικτυακά δίκτυα επικοινωνίας, τα δίκτυα που επεξεργάζονται τα ιδεατά υλικά [βλέπε παραπάνω], τις ιδέες δηλαδή με τις οποίες εμείς ζούμε,σκεφτόμαστε, παραδινόμαστε και πολεμάμε.
Η σχέση τους με τους κοινωνικούς δρώντες πάνω στους οποίους ασκούν την εξουσία τους είναι εύκολα ταυτοποιήσιμη. Μετατρέπουν τους
ανθρώπους σε θεατές πουλώντας μας στιγμιότυπα της ζωής μας.
Άρα πετυχαίνουν τα συμφέροντα τους, βγάζουν χρήματα και αποκτούν επιρροή. Σχεδιάζουν το περιεχόμενο της κουλτούρας μας σύμφωνα με τη δική τους εταιρική στρατηγική.
Όμως δεν σημαίνει αυτό, ότι μας επιβάλουν τις αξίες τους. Γιατί?
Η αποτελεσματικότητα των μέσων εξαρτάται από την προσαρμογή διαφορετικών πολιτισμικών μοντέλων και νοοτροπιών στη διαφορετική εξέλιξη καθενός από αυτά τα μοντέλα. Αυτό σημαίνει ότι αυτό που επεξεργάζονται τα δίκτυα εξαρτάται από αυτό που πουλάει ή βολεύει.
Κάποια επιλογή υπάρχει αλλά μόνο στα πλαίσια που προϋποθέτουν κατανάλωσή και όχι συμπαραγωγή. Αυτός είναι ο λόγος που η άνοδος της μαζικής αυτοεπικοινωνίας που αυξάνει τις δυνατότητες μας σαν παράγουμε τα δικά μας τα μηνύματα, ίσως να αποτελεί μια δυσκολία για τον εταιρικό έλεγχο της επικοινωνίας και μπορεί να αλλάξει τη σχέση εξουσίας στη σφαίρα της επικοινωνίας.
Παράλληλα όμως με το να εμπλέκεται ο κάθε ένας αποκεντρωμένα αλλά μαζικά στη σφαίρα επικοινωνίας,
γινόμαστε ταυτόχρονα δίκτυα εντός του μεγάλου αυτού δικτύου των επικοινωνιών.
Συνεχίζεται στο μέρος V
[i]Η παρακαταθήκη του Νίκου Πουλαντζά στη νέα ιστορική συνθήκη. 14η ετήσια διάλεξη στη μνήμη Νίκου Πουλαντζά.
