Αποκάλυψη των ζώων: Γρίπη των πτηνών μολύνει εκατοντάδες είδη από πόλο σε πόλο
Οι καφέ στερκοραριίδες και οι νότιες πολικες στερκοραριίδες, δύο είδη που μοιάζουν με γλάρους και φωλιάζουν στην Ανταρκτική, αποκαλούνται μερικές φορές οι «πειρατές των νότιων θαλασσών». Αυτά τα μεταναστευτικά θαλασσοπούλια είναι άγρια, ανταγωνιστικά αρπακτικά που κυνηγούν ή αρπάζουν οτιδήποτε, από αυγά και ενήλικα πτηνά μέχρι θαλασσινά, θηλαστικά ή σκουπίδια.
«Είναι πραγματικά σκληρά ζώα - και πεθαίνουν», λέει ο Antonio Quesada, διευθυντής της Ισπανικής Πολικής Επιτροπής.
Αφηγείται με σοβαρότητα γιατί η εργασία πεδίου της φετινής σεζόν στην Ανταρκτική δεν έμοιαζε με καμία άλλη: Ένα θανατηφόρο στέλεχος της γρίπης των πτηνών, το H5N1, εισέβαλε σε αυτό το εύθραυστο οικοσύστημα τον Φεβρουάριο. Μόνο μια χούφτα ειδικά εκπαιδευμένων ερευνητών επιτράπηκε να βγουν στην ξηρά στις περιοχές που εκδηλώθηκαν οι επιδημίες, ντυμένοι με στολές επικίνδυνων ουσιών για να αποτρέψουν τη μόλυνση και την εξάπλωση.
Η πραγματική κλίμακα του συμβάντος είναι ακόμη άγνωστη, αλλά οι αναφορές ήταν ζοφερές. Στα νησιά Φόκλαντ, ο H5N1 σκότωσε 10.000 μαύρα φρυδάκια άλμπατρος και κατέστρεψε μια αποικία πιγκουίνων gentoo. Οι επιστήμονες ανακάλυψαν ένα μαζικό θάνατο στερκοραριίδων: 50 κουφάρια γέμισαν μια αποικία 130 ατόμων στο νησί Beak Island.
Ο Quesada σπάνια έχει δει ούτε ένα νεκρό στα 20 χρόνια δουλειάς του στην Ανταρκτική. «Είναι ένα είδος δείκτης. Αν πεθαίνουν, τι σημαίνει αυτό για τα άλλα πουλιά;» αναρωτιέται.
Η απειλή του H5N1 εκτείνεται πολύ πέρα από τον παγωμένο Νότο. Λίγοι άνθρωποι συνειδητοποιούν ότι ο κόσμος βρίσκεται
αυτή τη στιγμή υπό την επήρεια μιας άλλης σοβαρής πανδημίας - ή, για την
ακρίβεια, μιας πανζουρικής, της αντίστοιχης πανδημίας των ζώων. Ο
ιός αυτός έχει πλέον μολύνει περισσότερα από 500 είδη πτηνών και θηλαστικών.
Τα ζώα του κόσμου σε κίνδυνο
Από τότε που εμφανίστηκε το 2020 στην Ευρώπη, αυτό το στέλεχος της «Γρίπης των Πτηνών Υψηλής Παθογονικότητας (HPAI)» έχει χαράξει ένα μονοπάτι θανάτου σε ολόκληρο τον πλανήτη, το μεγαλύτερο ξέσπασμα στην ιστορία. Ο ιός είναι ταυτόχρονα θανατηφόρος και ασυνήθιστα μεταδοτικός, μεταπηδώντας μεταξύ πτηνών, θηλαστικών και ζώων με τρομακτική ευελιξία.
Οι ειδικοί λένε ότι η απειλή για τον άνθρωπο αυξάνεται. Πολλές χώρες αυξάνουν την επιτήρηση και αναπτύσσουν ή αγοράζουν εμβόλια. Τα κρούσματα αυξάνονται στις ΗΠΑ: Τέσσερις άνθρωποι προσβλήθηκαν από τον ιό από αγελάδες και άλλοι 10 τον κόλλησαν από κοτόπουλα.
Εν τω μεταξύ, συνεχίζει να καταστρέφει την άγρια ζωή, συμπεριλαμβανομένων πολλών απειλούμενων ζώων, λέει ο Chris Walzer, εκτελεστικός διευθυντής υγείας στη μη κερδοσκοπική Wildlife Conservation Society. Μέχρι τον Μάρτιο, ο H5N1 είχε υπερπηδήσει το φράγμα των ειδών και είχε μολύνει περίπου 485 είδη πτηνών και τουλάχιστον 48 είδη θηλαστικών, σύμφωνα με τις εκτιμήσεις των Ηνωμένων Εθνών. Πολλά από αυτά τα είδη δεν είχαν ποτέ πριν διαγνωστεί με γρίπη των πτηνών.
Η ασθένεια έχει διεισδύσει ακόμη και στις πιο απομακρυσμένες περιοχές σε έξι ηπείρους. Όταν μια πολική αρκούδα στην Αλάσκα υπέκυψε το 2023, σηματοδότησε τον πρώτο εντοπισμένο θάνατο θηλαστικού από τη γρίπη των πτηνών στην Αρκτική. Μέχρι στιγμής, μόνο η Αυστραλία και τα νησιά του Ειρηνικού έχουν γλυτώσει. Και ο ιός εξακολουθεί να κινείται, εξαπλώνεται σε νέους ξενιστές καθώς εξελίσσεται και παίρνει γονίδια από άλλα στελέχη της γρίπης των πτηνών.
Τα θύματα έχουν πεθάνει σε συγκλονιστικούς αριθμούς, ιδίως ζώα που συγκεντρώνονται σε μεγάλες ομάδες, όπως τα πτεροπόδαρα. Ο ιός σάρωσε τις ακτές του Ατλαντικού και του Ειρηνικού της Νότιας Αμερικής, σκοτώνοντας περισσότερα από 30.000 θαλάσσια λιοντάρια το 2022-23. Στη συνέχεια, σκότωσε περίπου 17.000 νεογνά φώκιας του νότιου ελέφαντα στην Península Valdés της Αργεντινής - ο μεγαλύτερος θάνατος του είδους που έχει σημειωθεί ποτέ.
Ο H5N1 μεταφέρεται παγκοσμίως από μεταναστευτικά πτηνά. Όμως νέα έρευνα δείχνει ότι αυτό το σημερινό στέλεχος (που ονομάστηκε κλάση 2.3.4.4b) μπορεί πλέον να εξαπλωθεί απευθείας μεταξύ θηλαστικών, με τρομακτικές συνέπειες. Φαίνεται ότι «οι ιοί H5N1 γίνονται πιο ευέλικτοι εξελικτικά και προσαρμόζονται στα θηλαστικά με νέους τρόπους», γράφουν οι συγγραφείς της μελέτης, γεγονός που «θα μπορούσε να έχει παγκόσμιες συνέπειες για την άγρια πανίδα, τον άνθρωπο και/ή το ζωικό κεφάλαιο».
Ο Walzer προειδοποιεί: «Ο H5N1 αποτελεί πλέον υπαρξιακή απειλή για τη βιοποικιλότητα του κόσμου».
Ένα πρόβλημα που προκαλείται από τον άνθρωπο
Είναι σημαντικό να κατανοήσουμε ότι αυτή η πανζωοτία «είναι ένα πρόβλημα που προκαλείται από τον άνθρωπο», λέει ο Vincent Munster, ο οποίος είναι επικεφαλής του τμήματος οικολογίας ιών στο Εθνικό Ινστιτούτο Αλλεργιών και Λοιμωδών Νοσημάτων των ΗΠΑ.
Η γρίπη των πτηνών δεν είναι ασυνήθιστη στα άγρια πτηνά, ιδίως στους φυσικούς ξενιστές της: πάπιες, χήνες, γλάρους, γλαρόνια, κύκνους και άλλα υδρόβια πτηνά. Μεταφέρουν μια χαμηλής παθογένειας μορφή, έναν ήπιο ιό που μπορεί να είναι ασυμπτωματικός. Εξαπλώνεται εποχιακά, όταν πολλά είδη συγκεντρώνονται σε τόπους στάσης της μετανάστευσης ή συγκεντρώνονται μαζί για να φωλιάσουν.
Όταν όμως η γρίπη των πτηνών μεταδοθεί στα πουλερικά, μπορεί να μετατραπεί σε έναν εξαιρετικά μεταδοτικό, θανατηφόρο ιό.
Η τρέχουσα πανζωοτία (το αντίστοιχο στους ανθρωπους η πανδημία) ξεκίνησε όταν αυτό το στέλεχος Η5Ν1 μεταπήδησε από τα οικόσιτα πουλερικά πίσω στα άγρια πτηνά - κάτι που συνέβη λόγω των σύγχρονων μεθόδων κτηνοτροφικής παραγωγής. Οι άνθρωποι διευκόλυναν περαιτέρω τη διάχυση καταστρέφοντας τους υγροτόπους, γεγονός που συνωστίζει τα μεταναστευτικά πουλιά σε μικρά αποκόμματα ενδιαιτήματος, συχνά με πτηνοτροφικές μονάδες σε κοντινή απόσταση.
Όταν τα αγροκτήματα καταπατούν τους υγροτόπους, δημιουργείται η τέλεια διεπαφή για αυτόν τον τύπο ιού, λέει ο Walzer. Είναι ένα πραγματικό πιάτο petri της ευκαιρίας για τη γρίπη των πτηνών να ανταλλάξει γονίδια και να μεταλλαχθεί σε δυνητικά πιο ιογενή ή μεταδοτικά στελέχη. Αυτό το περιβάλλον επέτρεψε στον ιό να μολύνει κοτόπουλα, χήνες και πάπιες - και να μεταπηδήσει πίσω στη φύση σε μια ιογενή μορφή.
Όταν τα αγροκτήματα καταπατούν τους υγροτόπους, δημιουργείται η τέλεια διεπαφή για αυτού του τύπου του ιού, λέει ο Walzer. Είναι ένα πραγματικό πιάτο Petri του ευκαιρία για τη γρίπη των πτηνών να ανταλλάξει γονίδια και να μεταλλαχθεί σε δυνητικά πιο μολυσματικά ή μεταδοτικά στελέχη. Αυτό το περιβάλλον επέτρεψε στον ιό να μολύνει κοτόπουλα, χήνες και πάπιες - και να επιστρέψει στη φύση σε ένα μολυσματική μορφή.
«Η εμφάνιση της γρίπης των πτηνών υψηλής παθογονικότητας είναι μια άμεση αποτέλεσμα της εμπορικής, μεγάλης κλίμακας πτηνοτροφίας», λέει ο Munster. Εκεί υπάρχουν περισσότερα από 34 δισεκατομμύρια κοτόπουλα στη Γη, σύμφωνα με το Food and Γεωργικού Οργανισμού.
Η αμερικανική χερσόνησος Ντελμάρβα προσφέρει ένα εξαιρετικό παράδειγμα φάρμας-υγροτόπου επικάλυψης. Είναι τόσο μεταναστευτικός ενδιάμεσος σταθμός όσο και τόπος διαχείμασης κατά μήκος του Βόρειας Αμερικής στην μεσοατλαντική ακτή της χώρας. Είναι επίσης το τοποθεσία μιας βιομηχανίας πουλερικών αξίας 4,4 δισεκατομμυρίων δολαρίων, η οποία ανέθρεψε 600 εκατομμύρια κοτόπουλα το 2023.
Ο H5N1 έχει χτυπήσει εκεί - και σε ολόκληρο τον κόσμο. Στην Καμπότζη, για παράδειγμα, οι αγρότες που εκτρέφουν τις πάπιες και τις χήνες τους σε υγροτόπους έχουν επίσης δει κρούσματα.
Ο ιός εξαπλώνεται τώρα μεταξύ των αγελάδων, μολύνοντας τουλάχιστον 171 κοπάδια σε 13 πολιτείες των ΗΠΑ. Ευδοκιμεί στα κύτταρα των μαστών και το RNA του H5N1 έχει βρεθεί στο γάλα.
Μια άλλη σοβαρή ανησυχία: ο H5N1 δεν έχει εξασθενήσει μεταξύ των ανοιξιάτικων και φθινοπωρινών μεταναστεύσεων, όπως συνήθως κάνει η γρίπη των πτηνών. Είναι πλέον ενδημικός στην Ευρώπη και τη Βόρεια Αμερική. Όταν συνέβη αυτό, λέει ο Walzer, «οι άνθρωποι άρχισαν να ανησυχούν ότι δεν πρόκειται να εξαφανιστεί πια».
Ο ιός φουντώνει εδώ και τέσσερα συναπτά έτη, με τα
άγρια πτηνά να είναι σήμερα φορείς, ξενιστές-δεξα-
μενές και θύματα του ιού.
Υπερεξέλιξη: Μια σύντομη ιστορία μιας θανατηφόρας παγκόσμιας μάστιγας
Ο H5N1 δεν είναι καινούργιος. Το 1996, μια χήνα στην επαρχία Γκουανγκντόνγκ της Κίνας μπορεί να ήταν ο «ασθενής μηδέν» για το σημερινό στέλεχος, το οποίο εξαπλώθηκε μεταξύ του κοπαδιού και πέρασε στα άγρια πτηνά. Στη συνέχεια, ο ιός μετατράπηκε σε σοβαρή αναπνευστική νόσο που μόλυνε 18 ανθρώπους και σκότωσε έξι στο Χονγκ Κονγκ. Το ξέσπασμα αυτό έληξε μετά τη σφαγή 1,5 εκατομμυρίου κοτόπουλων.
Στη συνέχεια ακολούθησε η φάση της «φλυαρίας του ιού». Οι ιοί δεν ξεπερνούν μόνο τα όρια των ειδών. Καθώς αλλάζουν, κάνουν περιοδικές επιδρομές σε άλλα είδη, μερικές φορές επί χρόνια. Στις περισσότερες περιπτώσεις, αυτά τα εγχειρήματα είναι ανεπιτυχή. Αν ένας ιός δεν μπορεί να εισέλθει στα κύτταρα και να πολλαπλασιαστεί, κυκλοφορεί ακίνδυνα.
Οι ιοί της γρίπης μεταλλάσσονται ταχύτατα καθώς αποκτούν γονίδια από άλλους ιούς: αναμειγνύονται, ταιριάζουν, αναδιατάσσονται και προσαρμόζονται, λέει ο Colin Ross Parrish, ιολόγος στο Κολέγιο Κτηνιατρικής του Πανεπιστημίου Cornell. Κάθε γενετική μετάλλαξη δημιουργεί ένα νέο δομικό στοιχείο για την εξέλιξη: Οι γενετικές αλληλουχίες είναι κυτταρικές οδηγίες. Βοηθούν έναν ιό να αποφύγει την ανοσία ενός ξενιστή, καθορίζουν τον τρόπο με τον οποίο προκαλεί τη μόλυνση, τον τρόπο με τον οποίο εξαπλώνεται και πολλά άλλα.
Το οκταμερές γονιδίωμα της γρίπης των πτηνών προσφέρει πολυάριθμες ευκαιρίες για την αναδιαμόρφωση της γενετικής της, όχι σαν ένα φρουτάκι του Λας Βέγκας - και το 2003, πέτυχε ένα ιικό τζακ ποτ. Η γρίπη των πτηνών μεταλλάχθηκε για να διαχυθεί επιτυχώς από τα πουλερικά στα άγρια πτηνά, ξεκινώντας την τρέχουσα πανζωοτία.
Προχωράμε γρήγορα στο 2020, όταν ο H5N1 εμφανίστηκε με τη σημερινή του μορφή στα ευρωπαϊκά πτηνά και στη συνέχεια διείσδυσε με επιτυχία σε νέα είδη, συμπεριλαμβανομένων των θηλαστικών. Εξαπλώθηκε γρήγορα στην Αφρική και τη Μέση Ανατολή, καθώς μεταφέρθηκε σε μεγάλες αποστάσεις κατά μήκος των μεταναστευτικών διαδρομών. Οι άνθρωποι βοήθησαν με την πώληση και τη μεταφορά μολυσμένων πουλερικών πέρα από τα εθνικά σύνορα.
Ο ιός διέσχισε τον Ατλαντικό και έφτασε στις ακτές των ΗΠΑ και του Καναδά στα τέλη του 2021. Σύντομα, αγριόπαπιες και κύκνοι πέθαιναν στις μεσοδυτικές πολιτείες των ΗΠΑ, φαλακροί αετοί πέθαιναν σε όλη τη χώρα, φώκιες χάθηκαν στο Μέιν, όπως και αγριόγατες στο Ουισκόνσιν και ρακούν στην Ουάσινγκτον και το Μίσιγκαν, για να αναφέρουμε μόνο μερικές από τις πολλές απώλειες.
Στη συνέχεια, ο ιός εισέβαλε επιθετικά στη Νότια Αμερική, με στόχο τα πτηνά και τα θαλάσσια θηλαστικά. Γενετικές μελέτες σε νεκρά θαλασσοπούλια, ένα δελφίνι και ένα θαλάσσιο λιοντάρι στο Περού έριξαν φως στην κίνηση και τις προσαρμογές του H5N1. Οι ερευνητές ανακάλυψαν ότι στις ΗΠΑ, το ευρασιατικό στέλεχος πρόσθεσε γονίδια- με αυτή τη μορφή, επέκτεινε το ρεπερτόριο των ξενιστών του και μαίνεται σαν πυρκαγιά σε μεγάλες αποικίες φώκιας και θαλάσσιων λιονταριών.
 |
Ο H5N1 έφτασε τελικά και στους δύο πόλους. Τα κρούσματα συνεχίζουν να εμφανίζονται σχεδόν παντού.
Πορτρέτο ενός παγκόσμιου δολοφόνου
 |
|
Ο H5N1 εντοπίστηκε για πρώτη φορά στη Νότια Αμερική το 2022. Τα βέλη δείχνουν το χρονοδιάγραμμα της εξάπλωσής του και οι πορτοκαλί κύκλοι δείχνουν μολύνσεις άγριων πτηνών. πράσινα τρίγωνα, κατοικίδια πτηνά. και μπλε τετράγωνα, θηλαστικά. Σημαντικά γεγονότα των ιών των πτηνών και των θαλάσσιων θηλαστικών αντιπροσωπεύονται σε σκούρο πορτοκαλί και σκούρο μπλε, αντίστοιχα. Το σκούρο κίτρινο αντιπροσωπεύει τυχαίους ξενιστές πτηνών. Η εικόνα προσφέρθηκε από το bioRxiv/Cold Spring Harbor Laboratory.
Η εγγύτητα είναι σημαντικός παράγοντας για τον τρόπο εξάπλωσης των ιών, όπως έμαθε ο κόσμος κατά τη διάρκεια της πανδημίας COVID. Το να μοιράζεσαι ένα σπίτι ή να συγκεντρώνεσαι σε μεγάλες ομάδες αποτελεί τεράστιο κίνδυνο για τον H5N1, λέει η Amandine Gamble, ειδική στην οικολογία λοιμωδών νοσημάτων στο Κολέγιο Κτηνιατρικής του Πανεπιστημίου Cornell. Για να κατανοήσει πού πηγαίνουν τα πουλιά και πώς μεταδίδουν τον H5N1, συλλέγει γενετικό υλικό από διάφορα είδη στα νησιά Φόκλαντ και τα εξοπλίζει με συσκευές εντοπισμού για να παρακολουθεί τις μετακινήσεις τους.
Ανεξάρτητα από την τοποθεσία, ο ιός προκαλεί συστηματική λοίμωξη στα πτηνά. Μπορεί να γίνουν ληθαργικά, να φτερνίζονται, να βήχουν, να λαχανιάζουν για αέρα ή να αντιμετωπίζουν εντερικά προβλήματα. Ο ιός εισβάλλει επίσης στον εγκέφαλο. Τα άρρωστα πτηνά μπορεί να αποπροσανατολιστούν, να γίνουν ασυντόνιστα, να παραπατήσουν, να κολυμπήσουν ή να περπατήσουν σε κύκλους, να τρέμουν ή να τινάζουν τον λαιμό τους πριν πέσουν νεκρά. Ορισμένα πεθαίνουν ξαφνικά χωρίς να παρουσιάζουν κανένα σημάδι ασθένειας. Οι επιζώντες μπορεί να μεταδώσουν τον ιό σε άλλους.
Τα θηλαστικά εμφανίζουν πολλά από τα ίδια συμπτώματα με τα πτηνά, αλλά οι νεκροψίες έχουν επίσης αποκαλύψει πνευμονία και αιμορραγία στην καρδιά, το συκώτι και άλλα όργανα. Αυτοψίες 55 θηλαστικών έδειξαν ότι το πιο συχνά προσβεβλημένο τμήμα του εγκεφάλου ήταν ο μετωπιαίος λοβός, γεγονός που εξηγεί τα κινητικά και γνωστικά συμπτώματα.
Το τζίνι έχει βγει από το μπουκάλι, λέει ο Waltzer. Τονίζει ότι η διάρκεια της επιδημίας, καθώς και η ποσότητα του ιού στο περιβάλλον, είναι πρωτοφανής. «Η απόλυτη παγκόσμια κατανομή αυτού του ιού», σημειώνει, “υποτιμάται παντού - όπως και το εύρος των οικοσυστημάτων που επηρεάζονται”.
Οι ερευνητές ανησυχούν έντονα για τις επιπτώσεις αυτού του ιού κόκκινου συναγερμού: «Ο H5N1 υψηλής παθογένειας είναι μια πραγματική, απτή απειλή για την άγρια πανίδα, σε μέγεθος και κλίμακα που δεν έχει ξαναγίνει ποτέ», λέει η Marcela Uhart, επικεφαλής του προγράμματος για τη Λατινική Αμερική στο Ινστιτούτο One Health του Πανεπιστημίου Davis της Καλιφόρνια.
Σε έναν χάρτη ενημέρωσης των Ηνωμένων Εθνών για την κατάσταση, περιοχές του κόσμου φαίνονται ανέγγιχτες, αλλά αυτό είναι πιθανό επειδή ορισμένες περιοχές έχουν ελάχιστη ή καθόλου παρακολούθηση για τη γρίπη των πτηνών, σημειώνει ο Walzer. Για παράδειγμα, οι ειδικοί υποψιάζονται ότι υπάρχει τεράστια υποδήλωση στην Αφρική. Πολλές χώρες έχουν ελάχιστους πόρους, οπότε οι κυνηγοί παθογόνων στοχεύουν στις πιο θανατηφόρες ανθρώπινες απειλές: την ελονοσία. Έμπολα, πυρετός Λάσσα και άλλες μολυσματικές ασθένειες.
Αδιανόητη σφαγή
Πολλοί παθογόνοι μικροοργανισμοί, συμπεριλαμβανομένης της γρίπης των πτηνών, είναι ζωονοσογόνοι: μεταπηδούν μεταξύ της άγριας πανίδας, των ζώων και των ανθρώπων. Τις τελευταίες δεκαετίες, οι ζωονόσοι έχουν εμφανιστεί και εξαπλωθεί με επιταχυνόμενους ρυθμούς. Είναι συχνά θανατηφόρες και δεν έχουν θεραπεία.
Καθώς η ανθρωπότητα εισβάλλει σε άγριες περιοχές, άνθρωποι, ζώα και άγρια ζώα έρχονται σε αφύσικη εγγύτητα, εκθέτοντας όλους σε μικρόβια στα οποία δεν έχουν ανοσία - όπως η γρίπη των πτηνών - και αφήνοντας τα άγρια ζώα με ολοένα και μικρότερο βιότοπο. Προσθέστε τη λαθροθηρία για το παράνομο εμπόριο άγριας ζωής, το κυνήγι κρέατος από θάμνους και την ταχεία αλλαγή του κλίματος, και δεν αποτελεί έκπληξη το γεγονός ότι πολλά είδη κινδυνεύουν σοβαρά με εξαφάνιση.
Ο H5N1 είναι η νεότερη απειλή. «Ο αριθμός των διαφορετικών ειδών που έχουν μολυνθεί είναι αρκετά βαθύς», λέει η Emily Denstedt, σύμβουλος προγραμμάτων υγείας της Wildlife Conservation Society.
Τα άγρια πτηνά είναι από τα ζώα που έχουν προσβληθεί περισσότερο. Πρόκειται για μια σημαντική αλλαγή: τα προηγούμενα στελέχη H5N1 προσβάλλουν κυρίως πουλερικά. Τουλάχιστον 485 είδη πουλιών από 25 κατηγορίες έχουν μολυνθεί, συμπεριλαμβανομένων των γλαυκοπίθηκων, των πελεκάνων, των γερακιών, των κουκουβάγιας, των τουκάνων, των παπαγάλων, των φαλακρών αετών, των σφυριχτών, των σπίνων και πολλών άλλων.
Ωστόσο, τα θαλασσοπούλια έχουν πληγεί μακράν περισσότερο. Τα περιστατικά «υπερ-διαδόσεων» του Η5Ν1 στο Ηνωμένο Βασίλειο προσφέρουν απογοητευτικά παραδείγματα της σφαγής που προκαλεί αυτός ο ιός, αν και δεν υπάρχει τρόπος να καταμετρηθούν με ακρίβεια τα θύματα.
Οι αποικίες φωλεοποίησης είναι πλέον ιδιαίτερα άδειες σε πολλές τοποθεσίες. Στη Σκωτία - όπου βρίσκεται το 60% των μεγάλων skuas στον κόσμο - οι αριθμοί αναπαραγωγής έχουν πέσει κατακόρυφα κατά τρία τέταρτα από το 2021. Περίπου 16.000 gannets πέθαναν και ο πληθυσμός στην Ουαλία βυθίστηκε σε επισφαλή χαμηλά επίπεδα που δεν έχουν παρατηρηθεί από τη δεκαετία του 1960. Οι δασοφύλακες ανακάλυψαν περισσότερους από 660 νεκρούς νεοσσούς της Αρκτικής στην Αγγλία.
Κατά τη διάρκεια της άνοιξης του 2022 στην Αφρική, χιλιάδες πουλιά χάθηκαν, ιδιαίτερα κατά μήκος της μεταναστευτικής διαδρομής του Ανατολικού Ατλαντικού στη Σενεγάλη και τη Γκάμπια. Αργότερα το ίδιο έτος, η Νότια Αφρική έχασε τουλάχιστον 28 αφρικανικούς πιγκουίνους - μια τραγωδία για αυτά τα απειλούμενα με εξαφάνιση πουλιά.
Στις ΗΠΑ, ο ιός έπληξε τα γλαρόνια της λίμνης Μίσιγκαν της Κασπίας, σκοτώνοντας το 62%. Στις αρχές του 2023, οι πελεκάνοι γέμισαν τις παραλίες του Περού- πάνω από το 40% του πληθυσμού πέθανε. Τουλάχιστον 20 κόνδορες της Καλιφόρνιας, που απειλούνται με εξαφάνιση σε κρίσιμο βαθμό, χάθηκαν στην Αριζόνα, θέτοντας σε κίνδυνο την επικίνδυνη ανάκαμψή τους από μόλις 22 πουλιά το 1987.
Μέχρι στιγμής, οι φώκιες και τα θαλάσσια λιοντάρια είναι τα μόνα θηλαστικά που πεθαίνουν μαζικά. Ωστόσο, ο καθαρός αριθμός των θηλαστικών που έχουν πληγεί είναι ανησυχητικός, καθώς κυμαίνεται από αρκούδες γκρίζλι, λιοντάρια, πίκα, κούγκαρ, αγελάδες και δελφίνια μέχρι οικόσιτα σκυλιά και γάτες, ρακούν, αλεπούδες, θαλάσσιες ενυδρίδες και μια τίγρη ζωολογικού κήπου. Έξι νεκροί θαλάσσιοι ελέφαντες ανακαλύφθηκαν στο Σβάλμπαρντ το 2023, περίπου 965 χιλιόμετρα (600 μίλια) από τον Αρκτικό Κύκλο.
Ο Uhart εξηγεί τις ευρύτερες παράπλευρες απώλειες: Όλα τα είδη παίζουν ρόλο στη διατήρηση υγιών οικοσυστημάτων και οι μεγάλες απώλειες αντανακλούν σε ολόκληρη την κοινότητα. Αναφέρει ως παράδειγμα τα πτεροπόδαρα. Ως κορυφαίοι θηρευτές, οι φώκιες, τα θαλάσσια λιοντάρια και οι θαλάσσιοι ελέφαντες κρατούν τα είδη λείας υπό έλεγχο. Χωρίς αυτά, τα είδη που προηγουμένως ήταν περιορισμένα πολλαπλασιάζονται, μπορεί να επεκτείνουν τις περιοχές εξάπλωσής τους και να εκτοπίσουν άλλα ζώα.
«Σχεδόν εξαφανίσαμε τα πινιπόδια στο παρελθόν, κυνηγώντας τα για τη γούνα και το λίπος τους, και μόλις τώρα ανακάμπτουν μετά από χρόνια προστασίας», λέει ο Uhart. «Δεν μπορούμε να αφήσουμε μια ασθένεια να τα θέσει ξανά σε κίνδυνο».
Μπορεί να υπάρχουν και άλλες, λιγότερο προφανείς επιπτώσεις στην άγρια ζωή. Τα πουλιά που αρρωσταίνουν και επιβιώνουν πιθανώς δεν θα γεννήσουν μικρά, λέει ο Munster, και τα πουλιά που αναπαράγονται σε μεγάλες αποικίες μπορεί να μην ευδοκιμήσουν σε μικρότερες ομάδες. Ο Walzer σημειώνει ότι εμείς οι άνθρωποι και τα συστήματα παρακολούθησής μας είμαστε πολύ κακοί στο να εντοπίζουμε αυτές τις πιο ανεπαίσθητες μειώσεις στους πληθυσμούς, «Και ξαφνικά, εξαφανίζονται».
Ένα θολό, δυνητικά θανατηφόρο μέλλον
Η τελική έκταση αυτής της παγκόσμιας αποκάλυψης των ζώων θα εξαρτηθεί από το σθένος, την αντοχή και την προσαρμοστικότητα του H5N1 - και, κυρίως, από το πώς ακριβώς θα προσαρμοστεί.
Πολλά εξαρτώνται από τους τρόπους αλληλεπίδρασης των ειδών. «Ο τρόπος ζωής επηρεάζει τη δυναμική του τρόπου εξάπλωσης του [H5N1] στους ζωικούς πληθυσμούς», λέει ο Gamble του Cornell. Σε στενές συναναστροφές, μεταδίδεται μεταξύ των πτηνών, αλλά δεν αναπτύσσουν όλα τρομερή ασθένεια. Μπορεί να γίνουν «σιωπηλοί μεταδότες».
Ένας άλλος σημαντικός παράγοντας είναι το πώς εκτίθενται τα ζώα - και πού. Ο Η5Ν1 είναι ένας ανθεκτικός οργανισμός: αναπαράγεται στις αναπνευστικές οδούς των θηλαστικών και των πτηνών - και στα έντερα των πτηνών. Τα ζώα μπορούν να αποβάλουν τον ιό από τα μολυσμένα κύτταρα μετά από μόλις έξι ώρες.
Είναι αρκετά ανθεκτικός και παραμένει μολυσματικός στο νερό. Μια μελέτη διαπίστωσε ότι ο H5N1 επέζησε στα περιττώματα των πτηνών για σχεδόν μία ημέρα σε ακραία ζέστη (42° Κελσίου, 107° Φαρενάιτ), πέντε ημέρες σε εύκρατες θερμοκρασίες (24° C, 75° F) και για έως και δύο μήνες στο κρύο (4° C, 39° F). Η ανθεκτικότητα αυτού του στελέχους είναι ακόμη άγνωστη.
Τα σαρκοφάγα και τα πτωματοφάγα ζώα μπορούν να κολλήσουν τον ιό τρώγοντας ένα μολυσμένο κουφάρι πουλιού. Αλλά οι ερευνητές έχουν επίσης επιβεβαιώσει ότι τα θηλαστικά μεταδίδουν πλέον τον ιό μεταξύ τους, στη φύση, σε φάρμες και σε ζωολογικούς κήπους. Εξαπλώθηκε σε μια φάρμα γούνας μινκ στην Ισπανία (όπου ζούσαν δεκάδες χιλιάδες άτομα σε περίπου 30 στάβλους), μεταξύ γαλακτοπαραγωγών αγελάδων στις ΗΠΑ, τίγρεων σε κινεζικό ζωολογικό κήπο και πτεροπόδων στην Αργεντινή. Οι επιστήμονες διαπίστωσαν ότι το στέλεχος που σκότωσε τις φώκιες ελέφαντες μόλυνε επίσης τα γλαρόνια - τα οποία θα μπορούσαν να το μεταδώσουν ευρέως.
Ο Quesada ανησυχεί έντονα για την επερχόμενη περίοδο αναπαραγωγής στην Ανταρκτική. Η επιβεβαίωση του ιού στις φώκιες ελέφαντες «μας θέτει σε ακόμη μεγαλύτερη επιφυλακή», λέει.
Ο κίνδυνος για τον άνθρωπο αυξάνεται καθώς ο ιός συγκεντρώνει όλο και μεγαλύτερο κατάλογο θηλαστικών ξενιστών. Δεκατέσσερις άνθρωποι έχουν διαγνωστεί φέτος στις ΗΠΑ- όλοι εργάζονταν με βοοειδή ή κοτόπουλα. Μέχρι στιγμής, δεν υπάρχουν ενδείξεις ότι ο ιός μπορεί να μεταδοθεί απευθείας μεταξύ των ανθρώπων. Ωστόσο, ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας (ΠΟΥ) έχει προειδοποιήσει τους αξιωματούχους δημόσιας υγείας να προετοιμαστούν για μια πιθανή διάχυση. Τα επίπεδα συναγερμού θα αυξηθούν εάν ο H5N1 γίνει αερομεταφερόμενος, εάν μπορεί να φταρνιστεί και να μεταφερθεί μέσω αερολυμάτων ή αναπνευστικών σταγονιδίων, λέει ο Uhart.
Ένα βασικό ερώτημα παραμένει: Θα εξαφανιστεί ο ιός καθώς τα άτομα θα αναπτύσσουν ανοσία; Και αν ναι, πότε;
Οι προβλέψεις για την άγρια πανίδα δεν είναι καλές. Σε μέρη όπου ο H5N1 έχει ήδη εισβάλει, λέει ο Uhart, «θα χρειαστούν χρόνια, ίσως δεκαετίες ή και περισσότερο, για να ανακάμψουν ορισμένα άγρια είδη». Σε αυτές τις τοποθεσίες, λέει ότι πιστεύει ότι «πιθανότατα θα παραμείνει, θα συνεχίσει να προσαρμόζεται ... και θα εξελιχθεί σε νέα στελέχη». Αναμένει επαναλαμβανόμενα θανατηφόρα κύματα και «για ορισμένα είδη που σήμερα απειλούνται με εξαφάνιση, ένα μόνο ξέσπασμα μπορεί να σημαίνει εξαφάνιση».
Ο Munster παρομοιάζει αυτή την πανζωοτία με την πανδημία SARS - αλλά στην άγρια πανίδα, «χωρίς προληπτικά, θεραπευτικά ή προφυλακτικά αντίμετρα, όπως η κοινωνική αποστασιοποίηση, η συγκάλυψη, τα εμβόλια και τα αντιιικά».
Μια στρατηγική, ο εμβολιασμός των πουλερικών κατά της γρίπης των πτηνών, θα μπορούσε να σταματήσει ή να περιορίσει την τρέχουσα εξελικτική δεξαμενή του H5N1, λέει ο Walzer.
Εδώ και δεκαετίες, οι ειδικοί κουνάνε την κόκκινη σημαία, προσπαθώντας να κερδίσουν έδαφος για μια στρατηγική «μίας υγείας» για την πρόληψη μελλοντικών πανδημιών. Πρόκειται για μια ολιστική προσέγγιση, που περιλαμβάνει την υγεία του ανθρώπου, της άγριας πανίδας, των ζώων και των οικοσυστημάτων. Είναι σημαντικό ότι ενσωματώνει τον κίνδυνο της νόσου στη λήψη αποφάσεων. Η προσέγγιση «Μία Υγεία» μετατοπίζει το βάρος στους αξιωματούχους να προλαμβάνουν τις ασθένειες πριν μεταπηδήσουν μεταξύ των ειδών, αντί του σημερινού μοντέλου - να αντιδρούν μόλις χτυπήσει μια κρίση. Μελέτες δείχνουν ότι αυτή είναι η πιο αποτελεσματική και οικονομική στρατηγική κατά της πανδημίας.
Τον Δεκέμβριο του 2021, εν μέσω των μαζικών ανθρώπινων θανάτων της COVID, ο ΠΟΥ και εκπρόσωποι από 194 έθνη συμφώνησαν να διαπραγματευτούν μια συνθήκη για την πανδημία. Ωστόσο, οι χώρες δεν έχουν ακόμη καταλήξει σε συμφωνία, χάνοντας την προθεσμία του Μαΐου για την παράδοση του εγγράφου στην 77η Παγκόσμια Συνέλευση Υγείας. Ένα πρόσφατο κύριο άρθρο ανέφερε ότι οι διαπραγματευτές «δεν είναι πουθενά κοντά στην υιοθέτηση κειμένου που θα αποτρέψει πραγματικά τις επακόλουθες διαρροές παθογόνων από την άγρια φύση».
Με τις μαζικές βιομηχανικές κτηνοτροφικές επιχειρήσεις που βρίσκονται εντός των μεταναστευτικών ιπτάμενων οδών, «θα μπορούσαμε να είχαμε προβλέψει [αυτή την πανζωοτία] να έρχεται, αλλά η ικανότητά μας να παρέμβουμε πραγματικά σε νομοθετικό και πολιτικό επίπεδο δεν υπάρχει δυστυχώς», λέει ο Munster. «Και... [η άγρια ζωή] πληρώνει σίγουρα το τίμημα».
Εν τω μεταξύ, η ιογενής «φλυαρία» συνεχίζει να αυξάνεται, αόρατη και αμείωτη μεταξύ οικόσιτων και άγριων ειδών.
Βλέπε επίσης 
