Μια Μεσόγειος θάλασσα χωρίς μεσογειακό κλίμα?
ΚΛΙΜΑΤΙΚΗ ΑΛΛΑΓΗ ΚΑΙ ΜΕΣΟΓΕΙΟΣ
Παράγοντες της περιβαλλοντικής αλλαγής στη λεκάνη της Μεσογείου.
Η ανθρωπογενής[1] κλιματική αλλαγή έχει παρατηρηθεί στη λεκάνη της Μεσογείου τις τελευταίες δεκαετίες με βάση διάφορες παραμέτρους. Αναμένεται ότι η περιοχή θα εξακολουθήσει να είναι μία από τις πλέον επηρεαζόμενες από την κλιματική αλλαγή στο μέλλον, ιδίως όσον αφορά τις βροχοπτώσεις και τον υδρολογικό κύκλο. Θα ξεκινήσω με ένα σύντομο πρόσφατο video μιας θάλασσας μακρυά από την Μεσόγειο αλλά με κάποιο ‘διαβολικό’ τρόπο συνδέονται μεταξύ τους.
Το παρόν κείμενο περιλαμβάνει την
Ι κλιματική αλλαγή, ΙΙ την ρύπανση, ΙΙΙ τη μεταβολή στη χρήση γης και θαλασσών, και IV τα μη γηγενή είδη χλωρίδας και πανίδας.
Ι ΚΛΙΜΑΤΙΚΗ ΑΛΛΑΓΗ
Η κλιματική αλλαγή απειλεί την περιοχή της Μεσογείου περισσότερο από οποιαδήποτε άλλη σχεδόν περιοχή της γης. Η άνοδος της θερμοκρασίας εκεί είναι επί του παρόντος 20 % ταχύτερη από τον παγκόσμιο μέσο όρο.
Στο μέλλον, οι ακραίες θερμοκρασίες θα αυξηθούν και τα κύματα καύσωνα θα αυξηθούν στη διάρκεια τους και στις μέγιστες θερμοκρασίες τους. Με την υπερθέρμανση του πλανήτη σε πάνω από 2°C από τα προβιομηχανικά επίπεδα, οι μέγιστες ημερήσιες θερμοκρασίες στη Μεσόγειο προβλέπεται να αυξηθούν κατά 3,3°C. Με υπερθέρμανση του πλανήτη 4°C, σχεδόν όλες οι νύχτες θα είναι τροπικές (η θερμοκρασία τη νύχτα πάνω από ένα όριο που εξαρτάται από την τοποθεσία για τουλάχιστον πέντε ημέρες) και σχεδόν καθόλου κρύες ημέρες.
Εάν οι συνθήκες και οι εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου δεν αλλάξουν, η μέση θερμοκρασία στη Μαγιόρκα και την Κορσική, τη Βαρκελώνη και τη Ρώμη θα αυξηθεί κατά 2,2 βαθμούς μέχρι το 2040 σε σύγκριση με τα προβιομηχανικά επίπεδα, προειδοποιούν οι ερευνητές.
Σχεδόν όλες οι υποπεριοχές της λεκάνης της Μεσογείου, τόσο στην ξηρά όσο και στη θάλασσα, έχουν επηρεαστεί από τις πρόσφατες ανθρωπογενείς περιβαλλοντικές αλλαγές. Οι κυριότεροι παράγοντες αλλαγής περιλαμβάνουν το κλίμα (θερμοκρασία, βροχοπτώσεις, ατμοσφαιρική κυκλοφορία, ακραία φαινόμενα, άνοδος της στάθμης της θάλασσας), θερμοκρασία του θαλάσσιου νερού, αλατότητα και όξινιση, αύξηση του πληθυσμού, ρύπανση, μη βιώσιμες πρακτικές χρήσης της γης και της θάλασσας και ξένα είδη. Στις περισσότερες περιοχές επηρεάζονται τόσο τα φυσικά οικοσυστήματα όσο και τα ανθρώπινα μέσα διαβίωσης. Λόγω των παγκόσμιων και περιφερειακών τάσεων των παραγόντων, οι επιπτώσεις θα επιδεινωθούν τις επόμενες δεκαετίες, ιδίως εάν η υπερθέρμανση του πλανήτη υπερβεί τους 1,5 έως 2°C πάνω από τα προβιομηχανικά επίπεδα. Θα χρειαστούν πολύ μεγαλύτερες προσπάθειες για την προσαρμογή στις αναπόφευκτες αλλαγές, τον μετριασμό των παραγόντων της αλλαγής και την αύξηση της ανθεκτικότητας π.χ. των πόλεων.
Πρόσφατες τάσεις της θερμοκρασίας (Α και Β, °C ανά δεκαετία) και της βροχόπτωσης (C και D, mm ανά ημέρα ανά δεκαετία) στην ξηρά στη λεκάνη της Μεσογείου. Οι εικόνες Α και C περιέχουν τις μέσες τιμές για την περίοδο από το 1950 έως το 2018, οι εικόνες Β και D για την περίοδο από το 1980 έως το 2018
Ο μέσος ρυθμός μείωσης της βροχόπτωσης
της γης είναι 4% ανά βαθμό υπερθέρμανσης του πλανήτη για τα μοντέλα, γεγονός
που θα είχε ως αποτέλεσμα μείωση μεταξύ 4% και 22% μέχρι το τέλος του 21ου
αιώνα, ανάλογα με το σενάριο. Οι μελλοντικές κλιματικές προβλέψεις
υποδεικνύουν μια επικρατούσα στροφή προς ένα καθεστώς βροχοπτώσεων με υψηλότερη
διαχρονική μεταβλητότητα, υψηλότερη σε ένταση και με μεγαλύτερες ακραίες τιμές
(ιδιαίτερα χειμώνα, άνοιξη και φθινόπωρο, αλλά όχι στις νότιες περιοχές),
χαμηλότερες συχνότητες βροχοπτώσεων και μεγαλύτερες περιόδους ξηρασίας
(ιδιαίτερα το καλοκαίρι και στις νότιες χώρες).
Λόγω των ανθρωπογενών εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου, το κλίμα στη λεκάνη της Μεσογείου μεταβάλλεται ταχύτερα από τις παγκόσμιες τάσεις, τόσο ιστορικά όσο και στις προβλέψεις που βασίζονται σε κλιματικά μοντέλα. Οι μέσες ετήσιες θερμοκρασίες στην ξηρά και στη θάλασσα είναι σήμερα κατά 1,5 °C υψηλότερες από ό,τι στην προβιομηχανική εποχή σε ολόκληρη τη λεκάνη της Μεσογείου και προβλέπεται να αυξηθούν κατά 3,8 έως 6,5 °C έως το 2100 σύμφωνα με ένα σενάριο υψηλών εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου (RCP8.5) και κατά 0,5 έως 2,0 °C σύμφωνα με ένα σενάριο που συνάδει με τον μακροπρόθεσμο στόχο της Συμφωνίας των Παρισίων για την κλιματική αλλαγή (UNFCCC) να διατηρηθούν οι παγκόσμιες θερμοκρασίες πολύ κάτω από +2 °C σε σχέση με τα προβιομηχανικά επίπεδα (RCP2.6).
Στην ξηρά και στη θάλασσα, τα κύματα καύσωνα θα αυξηθούν τόσο σε διάρκεια όσο και σε μέγιστες θερμοκρασίες. Παρά τις έντονες περιφερειακές διαφορές, οι θερινές βροχοπτώσεις αναμένεται να μειωθούν σε ορισμένες περιοχές κατά 10-30% σε ορισμένες περιοχές, επιδεινώνοντας την υπάρχουσα λειψυδρία και την ερημοποίηση και θα οδηγήσει σε μείωση γεωργικής παραγωγικότητας.
|
|
Πηγή: McKinsey
Οι αρδευόμενες εκτάσεις αντιπροσωπεύουν περίπου το 25% της συνολικής γεωργικής έκτασης στη Μεσόγειο (αλλά πάνω από 70% στην Αίγυπτο, το Ισραήλ, το Λίβανο και την Ελλάδα), με απότομη αύξηση τα τελευταία χρόνια (21%).
Η επιφανειακή ηλιακή ακτινοβολία στη λεκάνη της
Μεσογείου μειώθηκε από τη δεκαετία του 1950 έως τη δεκαετία του 1980 (μεταξύ
-3,5 και -5,2 W ανά m² ανά δεκαετία) και στη συνέχεια ανακτήθηκε (μεταξύ +0,9
και +4,6 W ανά m² ανά δεκαετία) σύμφωνα με τις παγκόσμιες τάσεις. Οι
μελλοντικές κλιματικές προβλέψεις της προϋπόθεσης
περαιτέρω μείωσης της ανθρωπογενούς φόρτισης με αεροζόλ στη Μεσόγειο οδηγεί σε
αύξηση της επιφανειακής ηλιακής ακτινοβολίας.
Οι παρατηρήσεις και οι περισσότερες προβολές μοντέλων υποδεικνύουν μια τάση προς ξηρότερες συνθήκες στη λεκάνη της Μεσογείου, ιδιαίτερα στη θερμή περίοδο και στις νότιες περιοχές. Η καθαρή απώλεια νερού από τη θάλασσα αναμένεται να αυξηθεί στο μέλλον λόγω της μείωσης των βροχοπτώσεων και της ροής από τα ποτάμια και της αύξησης της εξάτμισης.
Τον 20ο αιώνα, η έκταση και ο όγκος των παγετώνων στα ψηλά βουνά της Μεσογείου μειώθηκαν σημαντικά. Η θερμότητα έχει μετατοπίσει την εμφάνιση διεργασιών σε υψηλότερα υψόμετρα και οδήγησε στην μείωση του perma frost σε μεγάλα υψόμετρα. Οι μεσογειακοί παγετώνες προβλέπεται να συνεχίσουν να χάνουν μάζα τον 21ο αιώνα έως ότου οι περισσότεροι ορεινοί παγετώνες έχουν εξαφανιστεί εντελώς μέχρι το τέλος του αιώνα.
Σε χαμηλότερα υψόμετρα, η ισοδύναμη με το νερό χιονοκάλυψη
θα μειωθεί κατά 25% (10-40%) από το 1986-2005 έως το 2031-2050, ανεξάρτητα από
το σενάριο. Αυτή η τάση θα συνεχιστεί με μείωση 30% στο τέλος του 21ου αιώνα σε
σενάριο χαμηλών εκπομπών και 80% σε σενάριο υψηλών εκπομπών.
Τα επιφανειακά ύδατα της Μεσογείου θερμαίνονται, και τα βαθιά νερά γίνονται αλμυρότερα. Από τις αρχές της δεκαετίας του 1980, οι μέσες επιφανειακές θερμοκρασίες της Μεσογείου αυξάνονται σε όλη τη λεκάνη, αν και με σημαντικές υποπεριφερειακές διακυμάνσεις που κυμαίνονται μεταξύ +0,29 και +0,44 °C ανά δεκαετία, με τάσεις στις ανατολικές λεκάνες (Αδριατική, Αιγαίο, Λεβάντε και Βορειοανατολικό Ιόνιο Θάλασσα) να είναι πιο έντονες, και τα κύματα καύσωνα στη θάλασσα να έχουν γίνει μακρύτερα και πιο έντονα.
Τα νερά της Μεσογείου είναι και θα συνεχίσουν να είναι όξινα, όπως και όλοι οι ωκεανοί παγκοσμίως. Η Μεσόγειος θάλασσα μπορεί να απορροφήσει περισσότερο ανθρωπογενές CO2 ανά μονάδα επιφάνειας από τους υπόλοιπους ωκεανούς του κόσμου, επειδή είναι πιο αλκαλική και επειδή τα βαθιά νερά αερίζονται για μικρότερες περιόδους.
Για τον 21ο αιώνα, η μέση θερμοκρασία της επιφάνειας της θάλασσας στη λεκάνη αναμένεται να αυξηθεί κατά 2,7 έως 3,8°C στο σενάριο RCP8,5 και κατά 1,1 έως 2,1°C στο σενάριο RCP4,5 (πολύ υψηλή εμπιστοσύνη). Το σημάδι των μελλοντικών αλλαγών στη μέση αλατότητα της επιφάνειας της θάλασσας στη λεκάνη παραμένει σε μεγάλο βαθμό αβέβαιο, και oι αλλαγές αναμένεται να είναι χωρικά και χρονικά ετερογενείς.
Απειλή υφαλμύρωσης των υπόγειων υδάτων. Σύμφωνα με τη μελέτη, υπάρχει επίσης ο κίνδυνος ότι σε μόλις δύο δεκαετίες, περίπου 250 εκατομμύρια άνθρωποι - σχεδόν ο μισός πληθυσμός της περιοχής της Μεσογείου - θα μπορούσαν να υποφέρουν από φτώχεια λόγω της κλιματικής αλλαγής. Ο λόγος: η άνοδος της στάθμης της θάλασσας αλατίζει τα υπόγεια ύδατα. Η γεωργία θα αισθανιεί επίσης τις επιπτώσεις. Η παραγωγή θα μειωθεί κατά το ένα τρίτο μέχρι το 2100.
Στη Βαρκελώνη, οι επιστήμονες προειδοποίησαν επίσης για μαζική εξαφάνιση της θαλάσσιας πανίδας, για περισσότερους και ολοένα και συχνότερους καύσωνες, για αυξανόμενη ξηρασία και για συχνότερες καταιγίδες.
Στην περιοχή της Μεσογείου στο σύνολό της, η καθαρή απώλεια γλυκού νερού (εξάτμιση μείον τις βροχοπτώσεις και τις εισροές από τους ποταμούς) έχει αυξηθεί από τις τελευταίες δεκαετίες του 20ού αιώνα. Η κύρια αιτία είναι η έντονη αύξηση της εξάτμισης λόγω της τοπικής αύξησης της θερμοκρασίας (ο εκτιμώμενος ρυθμός μεταβολής της εξάτμισης σε σχέση με την αύξηση της θερμοκρασίας είναι περίπου 0,7 mm ανά ημέρα ανά °C (ή 25% ανά
Η στάθμη της Μεσογείου αυξάνεται παρόμοια με την παγκόσμια τάση, με έντονες χωρικές και χρονικές διακυμάνσεις και αναμενόμενη επιτάχυνση (Κατά μέσο όρο για τη λεκάνη της Μεσογείου, η μέση στάθμη της θάλασσας αυξήθηκε κατά 1,4 mm ετησίως τον 20ό αιώνα και επιταχύνθηκε σε 2,8 mm ετησίως κατά τους πρόσφατους χρόνους (1993 έως 2018).
Ειδικότερα, λόγω της δυναμικής των παγκόσμιων ωκεανών και των παγετώνων, η μέση άνοδος της στάθμης της θάλασσας στην περιοχή της Μεσογείου αναμένεται να επιταχυνθεί περαιτέρω τον 21ο αιώνα. Γύρω στο 2100, η μέση στάθμη της θάλασσας στη λεκάνη προβλέπεται να είναι 37 έως 90 cm υψηλότερη από ό,τι στο τέλος του 20ού αιώνα, ανάλογα με το σενάριο, με χαμηλή πιθανότητα η τιμή αυτή να υπερβεί ακόμη και τα 110 cm . Η άνοδος της στάθμης της θάλασσας θα αυξήσει τη συχνότητα και την ένταση των παράκτιων πλημμυρών και της διάβρωσης.
CLIMATE AND ENVIRONMENTAL CHANGE IN THE MEDITERRANEAN BASIN, Current situation and risks for the future. First Mediterranean Assessment Report.
[1]Δεν αξιολογώ περισσότερο τη δική μου καθημερινή συμβολή στην κλιματική αλλαγή από ότι των μεγάλων βιομηχανικών συμφερόντων. Όμως δεν επιτρέπω στον εαυτό μου να παραμείνει σε ένα γνωστικό λήθαργο και ταξείδι οπορτουνισμού, γυρίζοντας το κεφάλι του αλλού, λόγω μικρής σχετικά συμβολής μου στο πρόβλημα.
