Ο «Μεγάλος Θάνατος», γιατί συνέβει και ποια η σχέση του με τα σημερινά σημεία καμπής του ανθρωπόκαινου.
 |
| Μια αναπαράσταση του θαλάσσιου πυθμένα από την περίοδο του Περμίου. Πηγή: © Μουσείο Φυσικής Ιστορίας του Πανεπιστημίου του Μίσιγκαν |
Η ιστορία της ζωής στη Γη διεκόπει, αν μπορούμε να το πούμε έτσι, από πολλές μαζικές εξαφανίσεις, με μεγαλύτερη από αυτές την εξαφάνιση της Πέρμια-Τριάσιας περιόδου, γνωστή και ως Μεγάλος Θάνατος, που συνέβη πριν από 252 εκατομμύρια χρόνια. Αν και οι επιστήμονες γενικά συμφωνούν για τα αίτιά της, το πώς ακριβώς εξελίχθηκε αυτή η μαζική εξαφάνιση -και η οικολογική κατάρρευση που ακολούθησε- παραμένει μυστήριο.
Σε μια μελέτη που δημοσιεύεται σήμερα στο Current Biology, οι ερευνητές ανέλυσαν τα θαλάσσια οικοσυστήματα πριν, κατά τη διάρκεια και μετά τον Μεγάλο Θάνατο για να κατανοήσουν καλύτερα τη σειρά των γεγονότων που οδήγησαν στην οικολογική αποσταθεροποίηση. Με τον τρόπο αυτό, η διεθνής ομάδα μελέτης -αποτελούμενη από ερευνητές της Ακαδημίας Επιστημών της Καλιφόρνιας, του Πανεπιστημίου Γεωεπιστημών της Κίνας (Wuhan) και του Πανεπιστημίου του Μπρίστολ- αποκάλυψε ότι η απώλεια της βιοποικιλότητας μπορεί να είναι ο προάγγελος μιας πιο καταστροφικής οικολογικής κατάρρευσης, μια ανησυχητική διαπίστωση δεδομένου ότι ο ρυθμός απώλειας ειδών σήμερα ξεπερνά αυτόν κατά τη διάρκεια του Μεγάλου Θανάτου.
"Η εξαφάνιση της Περμίου-Τριάσιας περιόδου χρησιμεύει ως μοντέλο για τη μελέτη της απώλειας της βιοποικιλότητας στον πλανήτη μας σήμερα", λέει ο επιμελητής Γεωλογίας της Ακαδημίας Peter Roopnarine, Ph.D. "Σε αυτή τη μελέτη, αποκαλύπτεται ότι η απώλεια ειδών και η οικολογική κατάρρευση συνέβησαν σε δύο διακριτές φάσεις, με τη δεύτερη να λαμβάνει χώρα περίπου 60.000 χρόνια μετά την αρχική κατάρρευση της βιοποικιλότητας".
Το ίδιο το γεγονός εξαφάνισε το 95% της ζωής στη Γη, δηλαδή περίπου 19 στα 20 είδη. Πιθανώς προκλήθηκε από αυξημένη ηφαιστειακή δραστηριότητα και μια επακόλουθη αύξηση του ατμοσφαιρικού διοξειδίου του άνθρακα, προκάλεσε κλιματικές συνθήκες παρόμοιες με τις περιβαλλοντικές προκλήσεις που προκαλούνται σήμερα από τον άνθρωπο, δηλαδή την υπερθέρμανση του πλανήτη, την οξίνιση των ωκεανών (μείωση της τιμής του pH του θαλασσινού νερού) και την αποξυγόνωση των θαλασσών.
Για τη διεξαγωγή της μελέτης, οι ερευνητές εξέτασαν απολιθώματα από τη Νότια Κίνα -μια ρηχή θάλασσα κατά τη διάρκεια της μετάβασης Περμίου-Τριασίου- για να αναπαραστήσουν το αρχαίο θαλάσσιο περιβάλλον. Ταξινομώντας τα είδη σε συντεχνίες[i], ή ομάδες ειδών που εκμεταλλεύονται τους πόρους με παρόμοιους τρόπους, η ομάδα μπόρεσε να αναλύσει τις σχέσεις θηράματος-θηρευτή και να καθορίσει τις λειτουργίες που εκτελούσαν τα αρχαία είδη. Αυτά τα προσομοιωμένα τροφικά δίκτυα παρείχαν αληθοφανείς αναπαραστάσεις του οικοσυστήματος πριν, κατά τη διάρκεια και μετά το γεγονός της εξαφάνισης.
 |
Ο επιμελητής γεωλογίας της Ακαδημίας Peter Roopnarine, PhD, Πηγή: Ακαδημία Επιστημών της Καλιφόρνια © Kathryn Whitney |
"Παρά την απώλεια περισσότερων από τα μισά είδη της Γης στην πρώτη φάση της εξαφάνισης, τα οικοσυστήματα παρέμειναν σχετικά σταθερά", λέει ο ερευνητής της Ακαδημίας Yuangeng Huang, Ph.D. Οι αλληλεπιδράσεις μεταξύ των ειδών μειώθηκαν ελάχιστα στην πρώτη φάση της εξαφάνισης, αλλά μειώθηκαν σημαντικά στη δεύτερη φάση, προκαλώντας την αποσταθεροποίηση των οικοσυστημάτων. "Τα οικοσυστήματα ωθήθηκαν σε ένα σημείο καμπής από το οποίο δεν μπόρεσαν να ανακάμψουν". Όπως και σήμερα που πλησιάζει ο πολιτισμός του ανθρωπόκαινου τα δικά τους σημεία καμπής τουλάχιστον του κλίματος αυτών που γνωρίζουν.
Ένα οικοσύστημα στο σύνολό του είναι πιο ανθεκτικό στις περιβαλλοντικές αλλαγές όταν υπάρχουν πολλά είδη που εκτελούν παρόμοιες λειτουργίες. Αν ένα είδος εξαφανιστεί, ένα άλλο μπορεί να καλύψει τη θέση του και το οικοσύστημα παραμένει ανέπαφο. Αυτό μπορεί να συγκριθεί με μια οικονομία όπου πολλές εταιρείες ή επιχειρήσεις παρέχουν την ίδια υπηρεσία. Ο αφανισμός μιας εταιρείας εξακολουθεί να αφήνει την υπηρεσία και την οικονομία ανέπαφη, αλλά το αντίθετο θα συμβεί αν η υπηρεσία μονοπωλείται από μια μόνο οντότητα.
 |
| Ένα τμήμα πετρώματος από το όριο Πέρμιου-Τριασίου που λήφθηκε στην επαρχία Χουμπέι στη νότια Κίνα. Πηγή: © Peter Roopnarine |
"Διαπιστώσαμε ότι η απώλεια της βιοποικιλότητας στην πρώτη φάση της εξαφάνισης ήταν κυρίως απώλεια αυτού του λειτουργικού πλεονασμού, αφήνοντας έναν επαρκή αριθμό ειδών να εκτελούν τις βασικές λειτουργίες". "Αλλά όταν αργότερα εμφανίστηκαν περιβαλλοντικές διαταραχές όπως η υπερθέρμανση του πλανήτη ή η οξίνιση των ωκεανών, τα οικοσυστήματα έχασαν αυτή την ενισχυμένη αντίσταση, γεγονός που οδήγησε σε απότομη οικολογική κατάρρευση".
Τα ευρήματά υπογραμμίζουν τη σημασία της συνεκτίμησης του λειτουργικού πλεονάσματος κατά την αξιολόγηση των σύγχρονων στρατηγικών διατήρησης και υπενθυμίζουν την επείγουσα ανάγκη ανάληψης δράσης για την αντιμετώπιση της σημερινής κρίσης της βιοποικιλότητας που προκαλείται από τον άνθρωπο.
"Σήμερα χάνουμε είδη με ταχύτερο ρυθμό από ό,τι σε οποιοδήποτε από τα προηγούμενα γεγονότα εξαφάνισης της Γης. Είναι πιθανό ότι βρισκόμαστε στην πρώτη φάση μιας άλλης, πιο σοβαρής μαζικής εξαφάνισης", λέει ο Huang. "
Δεν μπορούμε να προβλέψουμε το σημείο καμπής που θα στείλει τα οικοσυστήματα σε πλήρη κατάρρευση, αλλά είναι μια αναπόφευκτη έκβαση αν δεν αντιστρέψουμε την απώλεια της βιοποικιλότητας".
[i] Μια συντεχνία (ή οικολογική συντεχνία) είναι οποιαδήποτε ομάδα ειδών που εκμεταλλεύονται τους ίδιους πόρους ή που εκμεταλλεύονται διαφορετικούς πόρους με συναφείς τρόπουςΔεν είναι απαραίτητο τα είδη εντός μιας συντεχνίας να καταλαμβάνουν τις ίδιες, ή ακόμη και παρόμοιες, οικολογικές θέσεις. (WIKIPEDIA)
