Μια επανάσταση σε αργή κίνηση
Οι Μαρξ και Κέινς είναι νεκροί. Νέες αριστερές έννοιες
αναζητούν έναν πιο δίκαιο κόσμο.
Ο Andy Beckett είναι Βρετανός ιστορικός και συγγραφέας του
Guardian Διάβασμα σε 7'
Τα τελευταία 50 χρόνια,
η αριστερά στην Ευρώπη και στη Βόρεια Αμερική στερείται κάτι, θεμελιώδους
σημασίας. Είναι αλήθεια ότι από τη δεκαετία του 1970
έχει αλλάξει τις ιδέες πολλών ανθρώπων αναφορικά με τις προκαταλήψεις, τη ταυτότητα
και την ελευθερία. Έχει επιδείξει τη δομική
δύναμη του καπιταλισμού, κέρδισε επίσης εκλογές από καιρό σε καιρό, και μερικές
φορές με κάποιες επιτυχείς κυβερνήσεις. Αλλά δεν κατάφερε να αλλάξει θεμελιωδώς τον τρόπο με τον
οποίο ο πλούτος και η εργασία οργανώνονται και διανέμονται στην κοινωνία μας -
ή τουλάχιστον δεν κατάφερε να μπορέσουμε να αναπτύξουμε ένα πειστικό όραμα για
το πώς θα μπορούσε να αλλάξει κάτι τέτοιο. Εν ολίγοις, η αριστερά δεν είχε
μια οικονομική πολιτική να προτάξει.
Αλλά η δεξιά είχε μια
τέτοια οικονομική πολιτική: ιδιωτικοποίηση, απορρύθμιση, μείωση των εταιρικών
φόρων, περισσότερη δύναμη για τους εργοδότες και τους μετόχους, λιγότερη
εξουσία για τους εργαζόμενους - οι οποίες μαζί ενίσχυσαν τον καπιταλισμό, καθιστώντας
τον όλο και περισσότερο πανταχού παρόν. Με μεγάλη προσπάθεια ο καπιταλισμός
παρουσιάστηκε ως αναπόφευκτος - και κάθε εναλλακτική του ως κάτι ανέφικτο.
Τις περισσότερες φορές,
οι οικονομικές πολιτικές της Αριστεράς ανταποκρίθηκαν μόνο αντιδρώντας, συχνά
μάταια, ενάντια στη μεγάλη αυτή αλλαγή. Ήταν συνήθως οπισθοδρομικές πολλές φορές
νοσταλγικές απλά πολιτικές (δεν υπήρχε φαντασία). Για πολλές δεκαετίες, η
οικονομική φαντασία του αριστερού περιορίστηκε στους δύο ίδιους κριτικούς του
καπιταλισμού στον Karl Marx και τον John Maynard Keynes. Ο Μαρξ πέθανε το 1883. Keynes 1946. Τελευταία φορά, πραγματική επιρροή είχαν στις δυτικές
κυβερνήσεις και στους ψηφοφόρους πριν από 40 χρόνια, όταν τελείωσε η
μεταπολεμική κοινωνική δημοκρατία. Έκτοτε, η αλλαγή στο οικονομικό μας σύστημα, ο
περιορισμός του καπιταλισμού, ή ακόμη και η κατάργησή του, έχουν εκδιωχθεί στη
σφαίρα της φαντασίας.
Όμως, τα τελευταία
χρόνια, η αποτυχία του υπάρχοντος καπιταλισμού έχει γίνει όλο και πιο προφανής:
αντί για μια σταθερή ευημερία σε ευρεία βάση, έχει οδηγήσει τα κοινωνικά
συστήματα σε στασιμότητα των μισθών και των εισοδημάτων. Όλο και περισσότεροι
εργαζόμενοι κατρακυλούν στη φτώχεια, αυξανόμενη ανισότητα, τραπεζικές κρίσεις, δεξιό λαϊκισμό και την επικείμενη κλιματική αλλαγή.
Ταυτόχρονα, υπάρχει όλο
και μεγαλύτερη συνειδητοποίηση ότι χρειαζόμαστε μια νέα μορφή οικονομίας που να
είναι πιο δίκαιη και να έχει λιγότερη εκμετάλλευση, η οποία να περιλαμβάνει
περισσότερους ανθρώπους και να βλάπτει λιγότερο τον πλανήτη. "Ζούμε σε μια εποχή που οι άνθρωποι είναι πολύ πιο
ανοιχτοί σε ριζοσπαστικές ιδέες οικονομικής πολιτικής", λέει ο Michael
Jacobs, πρώην σύμβουλος του βρετανού πρωθυπουργού Γκόρντον Μπράουν. Επιπλέον, η χρηματοπιστωτική κρίση του 2008 και οι
μαζικές κρατικές παρεμβάσεις μετά από αυτό έχουν εκθέσει και ταρακουνήσει δύο
ιδεολογικά κεντρικά νεοφιλελεύθερα θεμέλια: ότι ο καπιταλισμός δεν μπορεί να
αποτύχει και ότι οι κυβερνήσεις δεν μπορούν να επηρεάσουν τον τρόπο με τον
οποίο λειτουργεί η οικονομία.
Αλλά αυτό έχει αυξήσει ξαφνικά
σε μεγάλο βαθμό το χώρο του πολιτικά εφικτού με τη μια. Στη Βρετανία και στις
ΗΠΑ, ίσως οι πιο καπιταλιστικές Δυτικές
χώρες, όπου ταυτόχρονα τα προβλήματα αυτού του οικονομικού συστήματος είναι πιο
φρικιαστικά, δημιουργήθηκε ένα δίκτυο διανοητών, ακτιβιστών και πολιτικών για
να εκμεταλλευτούν αυτή την ευκαιρία. Δεν ασχολούνται με λιγότερο από το
σχεδιασμό μιας νέας αριστερής οικονομικής θεωρίας που επιλύει τα προβλήματα της
οικονομίας του 21ου αιώνα, ενώ ταυτόχρονα εξηγεί με πρακτικό τρόπο πώς οι
μελλοντικές αριστερές κυβερνήσεις θα μπορούσαν να δημιουργήσουν ένα καλύτερο
οικονομικό μοντέλο.
Η Christine Berry είναι μια νέα ανεξάρτητη Βρετανίδα επιστήμονας και μια από τους κεντρικούς
χαρακτήρες του δικτύου. «Οδηγούμε την
οικονομική θεωρία πίσω στα βασικά της αξιώματα», λέει. "Θέλουμε η
οικονομική θεωρία να ρωτήσει:" Ποιος κατέχει αυτούς τους πόρους; Ποιος
έχει την εξουσία σε αυτή την επιχείρηση; "Ο συμβατικός οικονομικός λόγος
συγκαλύπτει αυτές τις ερωτήσεις υπέρ των ισχυρών."
Η νέα αριστερή
οικονομική θεωρία θέλει την ανακατανομή της οικονομικής δύναμης, έτσι ώστε να
είναι αυτή - όπως σε μια πραγματική δημοκρατία, η πολιτική δύναμη-που
μοιράζονται όλοι. Αυτή η «δημοκρατική
οικονομία» ή «οικονομική δημοκρατία» δεν είναι μια ιδεαλιστική φαντασία: σε
ορισμένες περιπτώσεις εφαρμόζεται ήδη στο Ηνωμένο Βασίλειο και στις Ηνωμένες Πολιτείες.
Χωρίς αυτή, όπως υποστηρίζουν οι νέοι οικονομολόγοι, η αυξανόμενη ανισότητα
οικονομικής ισχύος θα υπονόμευε αργά ή γρήγορα την ίδια τη δημοκρατία. «Αν θέλουμε να ζούμε σε δημοκρατικές κοινωνίες, θα
πρέπει να επιτρέπουμε στους ανθρώπους να διαμορφώνουν οι ίδιοι την τοπική
οικονομία τους» έγραψαν οι δύο εκπρόσωποι της νέας οικονομικής θεωρίας Joe Guinan και ο Martin O'Neill σε ένα πρόσφατο άρθρο του Ινστιτούτου Έρευνας
Δημόσιας Πολιτικής ( IPPR), μια δεξαμενή σκέψης που στο παρελθόν σχετιζόταν
με το Νέο Εργατικό Κόμμα: «Δεν είναι πλέον δικαιολογημένο να θεωρούμε την
οικονομία ως ένα είδος αποκομμένων τεχνολογικών πεδίων, στο οποίο οι
θεμελιώδεις αξίες μιας δημοκρατικής κοινωνίας για οποιοδήποτε λόγο δεν
ισχύουν.»
Μια νέα άποψη του κόσμου
Το φιλόδοξο εγχείρημα
των νέων οικονομολόγων θέλει να αλλάξει θεμελιωδώς τη σχέση μεταξύ καπιταλισμού
και κράτους, συμπεριλαμβανομένης και της σχέσης μεταξύ εργαζομένων και
επιχειρηματιών. Μεταξύ της τοπικής και της
παγκόσμιας οικονομίας και μεταξύ εκείνων που κατέχουν κεφάλαιο και όσων δεν
έχουν τίποτα και φυσικά και κεφάλαιο.
Στο παρελθόν, οι
αριστερές- σοσιαλιστικές-βρετανικές κυβερνήσεις προσπάθησαν να επηρεάσουν την
οικονομία μέσω φορολογίας - κυρίως εισοδήματος - και εθνικοποίησης, πράγμα που
σημαίνει ότι μια ιδιωτική ελίτ διαχείρισης είχε αντικατασταθεί από ένα κράτος. Αντί για τέτοιες περιορισμένες και μόνο περιορισμένα
επιτυχημένες παρεμβάσεις, οι νέοι οικονομολόγοι θέλουν να επιτύχουν μια πολύ
πιο θεμελιώδη και διαρκή αλλαγή. Θέλουν - τουλάχιστον - να αλλάξουν τον τρόπο
με τον οποίο λειτουργεί ο καπιταλισμός. Αλλά, και αυτό είναι ζωτικής σημασίας,
θέλουν αυτή η αλλαγή να ξεκινήσει και να μελετηθεί εν μέρει μόνο από το κράτος,
αλλά χωρίς να ελέγχεται από το κράτος.
Αντ' αυτού, επιδιώκουν
έναν σχεδόν οργανικό μετασχηματισμό που κατευθύνεται από τους εργαζόμενους και
τους καταναλωτές - ένα είδος μιας μη βίαιης επανάστασης σε αργή κίνηση.
Το αποτέλεσμα θα είναι
μια οικονομία που εξυπηρετεί την κοινωνία. αντί μιας κοινωνίας - όπως συμβαίνει
σήμερα - που είναι υποταγμένη στην οικονομία. Η νέα οικονομία, λέει ο Berry, δεν είναι οικονομική θεωρία. Θα είναι "μια νέα άποψη του κόσμου". Ο πρώην σύμβουλος του βρετανικού πρωθυπουργού
Γκόρντον Μπράουν, Μάικλ Ιακώβ, περιγράφει το νέο δίκτυο οικονομολόγων ως
«οικοσύστημα». Όπως και ο Θατσερισμός εμφανίστηκε στη δεκαετία του '70, αυτό το
δίκτυο μπορεί να αποτελείται από λίγες δεκάδες ανθρώπους, των οποίων τα άρθρα,
οι διαλέξεις και οι συστάσεις πολιτικής ακολουθούνται από ένα ακροατήριο μόνο
μερικών εκατοντάδων. Παρ 'όλα αυτά,
δημιουργεί τη μεθυστική αίσθηση, ότι τα πολιτικά και οικονομικά
ταμπού σπάνε και γεννάται μια πιθανή νέα συναίνεση (σημείωση του μεταφραστή: μια
συναίνεση που και στο παρελθόν βγήκε απο
δεξιά).
Ο σπόρος φαίνεται να ανθίζει στη δημιουργία ενός κινήματος. Το νέο δίκτυο διοργανωτών οικονομίας (neon), ένα παρακλάδι
του Νέου Οικονομικού Ιδρύματος του Λονδίνου (NEF), προσφέρει εργαστήρια για
αριστερούς ακτιβιστές σχετικά με την «οικοδόμηση υποστήριξης για μια νέα
οικονομία». "Δημιουργούνται
εντελώς νέα ερεθίσματα για την οικονομία", λέει ο αρχισυντάκτης του
περιοδικού magazine for the new economy Jonny Gordon-Farleigh.
"Το κίνημα δεν είναι απλά ένα κίνημα, αλλά κάνει και προτάσεις".
Ένας λόγος για την
αναχώρηση για αυτό το νέο ταξείδι είναι, ότι τώρα και δεκαετίες, για πρώτη
φορά, υπάρχει μια ευκαιρία για μια κυβέρνηση των Labour να είναι ανοιχτή σε
νέες αριστερές οικονομικές ιδέες. "Ο
παρασκηνιακός καγκελάριος John McDonnell φαίνεται να καταλαβαίνει περί τίνος
πρόκειται", λέει ο Gordon-Farleigh προσεκτικά. Άλλοι στο κίνημα είναι πιο
αισιόδοξοι. Το φθινόπωρο έγραψαν οι Guinan και O'Neill στο αριστερό περιοδικό ‘Ανανέωση’,
ότι ο McDonnell δε σχεδιάζει τίποτα λιγότερο από μια «μεταμόρφωση της
βρετανικής οικονομίας ... ένα ριζοσπαστικό πρόγραμμα για τη μείωση και την
καταστολή της εταιρικής και χρηματοοικονομικής κυριαρχίας στο Ηνωμένο Βασίλειο»
υπέρ των λιγότερο προνομιούχων. " Η πνευματική διερεύνηση του McDonnell
είναι τεράστια", λέει ο Guinan. "Δεν έχω ακόμα βιώσει μια πολιτική
προσωπικότητα της κλάσης του τόσο ανοιχτή σε νέες ιδέες".
Επίσης, το κόμμα ήταν
σπάνια τόσο ανοιχτό σε προτάσεις και φωνές από αριστερές think tanks. Τον Ιούλιο του 2018, η NEF δημοσίευσε μια
έκθεση που ζητούσε αύξηση του αριθμού των συνεταιρισμών της κοινωνίας των
πολιτών στο Ηνωμένο Βασίλειο. Μεταξύ άλλων, σε μία από τις τελευταίες σελίδες,
η έκθεση πρότεινε ότι οι συμβατικές εταιρείες θα πρέπει επίσης να υποχρεούνται
να δίνουν μετοχές στους υπαλλήλους τους προκειμένου να δημιουργήσουν ένα
«αμοιβαίο κεφάλαιο ιδιοκτησίας». Ήδη το Σεπτέμβριο, η πρόταση εγκρίθηκε με
μικρές αλλαγές στο πρόγραμμα του κόμματος
των Labour (των Εργατικών). Πρόσφατα, ο υποψήφιος για τη επόμενη προεδρία των ΗΠΑ Bernie Sanders υιοθέτησε
επίσης μια άλλη έκδοση αυτού του εγχειρήματος.
Οι χαμένες ευκαιρίες του
Labour κόμματος
Το όνειρο της
οικονομικής δημοκρατίας ειχε εκδηλωθεί τωρα και χρόνια ξανά και ξανά στη βρετανική
αριστερά για μεγάλο χρονικό διάστημα. Στη δεκαετία του 1920, σοσιαλιστικοί
θεωρητικοί όπως ο GDH Cole και RH Tawney έγραψαν και εξήγησαν,
ότι οι εργαζόμενοι θα πρέπει να αυτοδιαχειρίζονται τους ίδιους, αντί να υπάγονται
στους ιδιοκτήτες επιχειρηματίες, τους μετόχους ή ακόμα και το κράτος, όπως προγραμμάτιζαν
οι ορθόδοξοι στοχαστές του κόμματος των Labour. Ούτε στις επιχειρήσεις ούτε στη πολιτική, ο Tawney
υποστήριξε το 1921, «πρέπει οι άνθρωποι να κυβερνούνται από μια αρχή που δεν
μπορούν να ελέγξουν οι ίδιοι». Αυτή η ενδυνάμωση των εργαζομένων είχε ως πρώτο
βήμα μια μεγαλύτερη αλλαγή. "Ο πραγματικός στόχος," έγραψε ο Cole το
1920, ήταν να «σταδιακά να αφαιρείται από την ιδιόκτητη τάξη η δύναμη που ασκεί
επί του παρόντος». Μια θαρραλέα κυβέρνηση των Εργατικών θα μπορούσε θεωρητικά
να έχει περάσει την απαραίτητη νομοθεσία, αλλά οι Labour-κυβερνήσεις της
δεκαετίας του '20 και του '30 ήταν προσεκτικές και δεν κράτησαν πολύ. Όταν το Labour
τελικά την είχε την εμπιστοσύνη και το χρόνο για να διαμορφώσει και πάλι την
οικονομία, το κόμμα αποφάσισε κατά τη διάρκεια της πρωθυπουργίας των Clement
Attlee τη δεκαετία του 1940 και Harold Wilson στη δεκαετία του 1960 να το
κάνουν αυτό με τον προγραμματισμό και γραφειοκρατικό τρόπο. Μόνο στη δεκαετία
του 1970, ένας ισχυρός πολιτικός των Labour για τον εκδημοκρατισμό της
οικονομίας ήταν σημαντικός: ο Tony Benn, ο οποίος το 1974 έγινε Υπουργός
Βιομηχανίας. Αλλά ο Μπεν κράτησε μόνο για ένα χρόνο, ο Ουίλσον δεν είχε
αποδεχθεί ποτέ τον ριζοσπαστισμό του. Από την απομάκρυνση του Μπεν το 1975 έως την
εκλογή του Jeremy Corbyns ως ηγέτης των Εργατικών, σαράντα χρόνια αργότερα η ηγεσία
τους έκανε αποδεκτό σε γενικές γραμμές, ότι η οικονομία πρέπει να οργανωθεί στη βάση του κέρδους, του
ανταγωνισμού και το top-down management.
Αλλά κατά τη διάρκεια
των φτωχών ετών για τη βρετανική αριστερά, ένα άλλο ελάχιστα παρατηρημένο
πείραμα άρχισε σχετικά με τον εκδημοκρατίσμό της οικονομίας - στην άλλη πλευρά
του Ατλαντικού. Αφορούσε το τοπικό
επίπεδο και προσπάθησε να κινητοποιήσει τη δύναμη των καταναλωτών αντί των
παραγωγών. «Σε μερικές αμερικανικές πόλεις η κοινωνικοοικονομική πτώση ήταν
ισχυρότερη από ό, τι στο Ηνωμένο Βασίλειο», δήλωσε ο Guinan, ο οποίος εργάζεται για
τη Δημοκρατική Συνεργατική τώρα και δέκα χρόνια, ένα ερευνητικό κέντρο που έχει
ως στόχο να αναζωογονήσει την πολιτική και την οικονομική ζωή «αλλά οι τοπικές
κυβερνήσεις και υπηρεσίες στην Αμερική έχουν επίσης περισσότερη δύναμη. Αυτό ανοίγει τη δυνατότητα δοκιμής νέων μοντέλων από την
αρχή. "
Πειράματα στις ΗΠΑ
Το 2008, η ‘Δημοκρατική Συνεργατική’
άρχισε να εργάζεται στο Κλίβελαντ, μια από τις φτωχότερες πόλεις στις Ηνωμένες
Πολιτείες, η οποία έχει εδώ και δεκαετίες εχει επηρεαστεί αρνητικά από την
απώλεια θέσεων εργασίας και της μετανάστευσης. Οι ακτιβιστές που επιδιώκουν μια
στρατηγική που ονομάζεται «κοινότητα οικοδόμησης πλούτου», „community wealth-building“
το οποίο στοχεύει να απελευθερώσει τις προβληματικές τοπικές οικονομίες από την
εξάρτηση από μη τοπικές εταιρείες, όπως αλυσίδες λιανικής πώλησης που
ενδιαφέρονται μόνο για την υπεραξία, και αντ' αυτού να εγκατασταθούν
περισσότερες τοπικές επιχειρήσεις με μεγαλύτερη κοινωνική ευθύνη .
Στο Κλίβελαντ, η ‘Δημοκρατική
Συνεργατική’ έχει βοηθήσει να οικοδομηθεί μια εταιρεία φωτοβολταϊκών, ένα
μεγάλο πλυντήριο και μία υδροπονική καλλιέργεια στο κέντρο της πόλης, όπου καλλιεργούντια
φυλλώδη προϊόντα. Και οι τρεις εταιρείες είναι
ιδιοκτησία των εργαζομένων, μέρος των κερδών πηγαίνει σε μια μητρική εταιρεία
με στόχο την κατασκευή περισσότερων συνεταιρισμών στην πόλη. Μέχρι στιγμής, και
οι τρεις εταιρείες ήταν επιτυχείς.
Στο Ηνωμένο Βασίλειο, βρήκε
το «Κλίβελαντ Μοντέλο» που τα τελευταία χρόνια, ενθαρρύνεται να πραγματοποιηθεί
από τους McDonnell και Corbyn και υπό την καθοδήγηση της ‘Δημοκρατικής Συνεργατικής’, ένα μιμητή στο
Δημοτικό Συμβούλιο της μικρής πρώην βιομηχανικής πόλης της Preston στο Lancashire που ηγείται το εργατικό
κόμμα. Η αναγέννησή του διαφημίζεται ως μια πρόγευση
για το τι θα μπορεί να συμβεί στη Βρετανία υπό τη ηγεσία Corbyn.
Στο κέντρο της πόλης Preston που βρίσκεται
σε ένα λόφο, που για και που ήταν δεκαετίες
σε αποσύνθεση, έχει μετατραπεί σε μια ζωντανή και σκεπαστή αγορά, στα μέχρι
τότε βρισκόμενα πρώην γραφεία, με στούντιο για καλλιτέχνες και από μετατροπή container
μεταφοράς μια καφετέρια. Όλες αυτές οι δραστηριότητες έγιναν δυνατές από το
δημοτικό συμβούλιο. Λιγότερο ορατές, αλλά
ακόμη πιο σημαντικό το γεγονός ότι οι φορείς του δημόσιου τομέα στην πόλη - ένα
νοσοκομείο, ένα πανεπιστήμιο και ένα αστυνομικό τμήμα - πείστηκαν ταπό το συμβούλιο,
όπου είναι δυνατόν να αγοράζουν αγαθά και υπηρεσίες από την πόλη ή την περιοχή,
όχι εκτός της περιφέρειας. Έτσι, έγιναν κάτι
που η Δημοκρατική Συνεργατική ονομάζει "οργανώσεις άγκυρας". Σήμερα,
ξοδεύουν σχεδόν τέσσερις φορές μεγαλύτερο μέρος του προϋπολογισμού τους στο
Preston, από ότι το 2013.
Ο Μάθιου Μπράουν ηγείται του
δημοτικού συμβουλίου. Σε μια συνάντηση στο μικρό γραφείο του, του ισχυρού 46-ετών
λέει το δημοτικό συμβούλιο. «Διανύουμε μια συστημική κρίση του καπιταλισμού και
πρέπει να δημιουργήσουμε εναλλακτικές λύσεις.» «Το δημοτικό συμβούλιο…», συνεχίζει
περήφανα στηρίζει «περισσότερο τις
τοπικές επιχειρήσεις παρά μεγάλες επιχειρήσεις.» Χρησιμοποιεί την επιρροή του
ως αναθέτουσας αρχής για να ενθαρρύνει τις επιχειρήσεις να ενεργούν πιο ηθικά:
να πληρώνουν καλύτερους μισθούς, να προσλαμβάνουν άτομα με διαφορετικές
βιογραφίες. Εργάστηκε για να κάνει τη πόλη ένα χώρο για συνεταιρισμούς σαν μια
κανονικότητα και συμπληρώνω όχι μόνο σαν εξαίρεση: «Θέλω να φτάσει εκεί που θα
αποτελούν το 30 έως 40 τοις εκατό της οικονομίας μας»
Το ερώτημα, κατά πόσον
είχε αμφιβολία ότι μια πόλη με πληθυσμό λιγότερο από 150.000 ανθρώπους θα μπορούσε να γίνει μοντέλο για να χρησιμεύσει
για την αναδιάρθρωση ολόκληρης της οικονομίας του Ηνωμένου Βασιλείου - και,
συνεπώς, το διεθνή επιχειρηματικό κόσμο - εκείνος απάντησε με ένα ξεκάθαρο
«όχι». Ήταν αρκετά σίγουρος.
Μυστικοπαθή Bosses
Υπάρχει εμπιστοσύνη στις νέες μορφές οικονομίες που προκαλούν έκπληξη μετά την
ήττα της Αριστεράς στη δεκαετία του 1980 και του '90. Αλλά
η φήμη του καπιταλισμού έχει αναμφισβήτητα υποφέρει αρκετά. Οι νέοι
οικονομολόγοι είναι πεπεισμένοι, ότι τώρα βρίσκονται σε αυτό που ο Antonio
Gramsci χαρακτήρισε ως 'war of position' (Gramsci) «πόλεμο της θέσης»: μια
συνεχή αύξηση των συμμαχιών, των ιδεών και της δημόσιας αξιοπιστίας στο χώρο. Ο
McDonnell μου είπε το 2017 ότι ήθελε ένα «σταδιακό μετασχηματισμό του
οικονομικού μας συστήματος». Αν αρκετοί άλλοι σύμβουλοι μιμηθούν το Πρέστον -
και σίγουρα υπάρχουν μερικοί ενδιαφερόμενοι - τότε η βρετανική οικονομία και
χωρίς μια κυβέρνηση Corbyn, πόσο μάλλον στα πλαίσια μιας σοσιαλιστικής
επανάστασης οποιουδήποτε είδους προς αριστερά.
Λίγες ώρες μετά τη συνάντηση με τον Brown στο Preston, μιλάω ξανά με τον McDonnell. «Αγωνιζόμαστε πραγματικά
για μια πιο δημοκρατική οικονομία», λέει. "Ο
διπλασιασμός των συνεταιρισμών στη Βρετανία" - όπως το ζήτησε το περασμένο
έτος από την NEF - "είναι αρκετά μέτριο. Θέλουμε
να προχωρήσουμε περισσότερο ". Παρά
το γεγονός ότι δεν έδωσε περαιτέρω λεπτομέρειες, η πολιτική του «Ενσωματωμένου
ταμείου ιδιοκτησιακής συμμετοχής», που αναλήφθηκε από τους Εργατικούς, δείχνει
τις δυνατότητες στις νέες ιδέες. Τα κεφάλαια θα λειτουργήσουν ως δούρειοι ίπποι:
Με κάποιους εργαζόμενους, θα ενσωματωθεί μία ομάδα στη δομή της ιδιοκτησίας
μιας εταιρείας που ενδιαφέρεται περισσότερο για υψηλούς μισθούς και
μακροπρόθεσμες επενδύσεις. Τα κεφάλαια αυτά
θα μπορούσαν, σύμφωνα με την ιδέα, να μετατρέψουν την ισορροπία υπέρ μιας
διαφορετικής εταιρικής κουλτούρας.
Αλλά θα είναι δύσκολο να μεταφραστούν οι
νέες οικονομικές μορφές στις εθνικές πολιτικές, ακόμα κι αν οι Εργατικοί
ερχόντουσαν στη κυβέρνηση. Από Θάτσερ, το κεφάλαιο είχε συνηθίσει σε ευλαβείς απέναντι
του κυβερνήσεις που έδιναν προτεραιότητα στο κεφάλαιο αντί σε άλλες ομάδες
συμφερόντων, και στο γεγονός ότι θεωρούσαν τα κέρδη και τις τιμές των μετοχών
για την οικονομική και κοινωνική αξία της εταιρείας πιο σημαντικό από ό, τι
άλλα πρότυπα. Η πρόθεση των νέων οικονομολόγων να εξαλείψουν αυτή
την ανισορροπία δεν αντιμετωπίζεται με μεγάλο ενθουσιασμό από τις επιχειρηματικές
ενώσεις. Όταν ρώτησα το CBI, τι γνώμη έχουν για τους νέους οικονομολόγους
για εβδομάδες δεν απαντούσαν, στη
συνέχεια, απάντησαν πολύ προσεχτικά «το εργατικό κόμμα φαίνεται αποφασισμένο να
καθοριεί κανόνες που εμπεριέχουν μια σκόπιμη παρανόηση για το πώς λειτουργούν
οι επιχειρήσεις ".
Οι νέοι οικονομολόγοι δεν εντυπωσιάζονται από τέτοιες
δηλώσεις: «Πρέπει να είμαστε εντελώς ανοιχτοί σε αυτό», λέει ο Guinan. "Μια δημοκρατική και μια οικονομία που βασίζεται
στην εκμετάλλευση του εργατικού δυναμικού απλά είναι δυο θεμελιωδώς ασυμβίβαστα
πράγματα. Θα πρέπει να κάνουμε μια ανοιχτή αριστερή λαϊκίστικη επίθεση σε κάποια
τέτοια επιχειρηματικά συμφέροντα και λογικές και να τους πούμε : Άντε για τη
Σιγκαπούρη «Η Αριστερά δεν πρέπει να φοβάται ένα μικρό μέρος μιας δημιουργικής απώλειας»,
προσέθεσε.
Αυτό μπορεί να ακούγεται σαν μια τρελή αριστερή φαντασία.
Αλλά οι νέοι οικονομολόγοι υποστηρίζουν αρκετά
πειστικά ότι η βρετανική οικονομία αντιμετωπίζει τεράστιες αλλαγές εξαιτίας του
Brexit, της
ψηφιοποίησης και της κλιματικής αλλαγής. «Μόνο
το Brexit θα απαιτήσει σημαντική κυβερνητική παρέμβαση» για να βοηθήσει την
οικονομία να προσαρμοστεί στη νέα κατάσταση, λέει ο Lawrence. "Θα είναι
πολύ πιο δύσκολο να πούμε, δεν γίνεται αυτό. "
Αλλά τι πρέπει να ακολουθήσουν οι νέοι οικονομολόγοι μετά τον νεοφιλελεύθερο
καπιταλισμό; Μήπως αυτή η προσέγγιση αντικαθιστά ή σώζει την ατομική ιδιοκτησία
και τη συσσώρευση κεφαλαίου; Είναι ίσως ένας άλλος καπιταλισμός πιθανός, ή
μήπως οι αρχικές μεταρρυθμίσεις θα του επιτρέψουν μόνο να μεταρρυθμιστεί και να
προσαρμοστεί για να επιβιώσει;
Μια άλλη δυσκολία για τους νέους οικονομολόγους και τους πολιτικούς τους
συμμάχους είναι αν οι ψηφοφόροι που είχαν συνηθίσει ότι τα οικονομικά μεγέθη που
μετρούν είναι το κέρδος και η ανάπτυξη,
μπορούν να πεισθούν ότι είναι πλέον περισσότερο σε άλλα μεγέθη και να πρέπει να
φθάσουν να σκέφτονται διαφορετικά. Με την προστασία του περιβάλλοντος και την
καταπολέμηση της κλιματικής αλλαγής, ή ακόμη και με την αποανάπτυξη, δεν μπορείς
να κερδίσει πολλά στο εκλογικό σώμα. Γι αυτό το λόγο, οι εργατικοί ξεκίνησαν πρόσφατα να προωθούν μια έκδοση του
Πράσινου Νέου Συμφώνου[1]:
μια εντυπωσιακή αλλά σε μεγάλο βαθμό θεωρητική έννοια που υποστηρίζεται από όλο
και περισσότερους αριστερούς και περιβαλλοντικούς ακτιβιστές στο Ηνωμένο
Βασίλειο και τις Ηνωμένες Πολιτείες κατά την τελευταία δεκαετία. Στοχεύει στην παράλληλη επίλυση της κλιματικής
αλλαγής και ορισμένων προβλημάτων του καπιταλισμού, με τη μαζική επέκταση της
κρατικής στήριξης για πράσινες τεχνολογίες και τις υψηλής ποιότητας και καλά
πληρωμένες θέσεις εργασίας που απαιτούνται για την ανάπτυξή τους. Ο McDonnell δήλωσε σε πρόσφατη ομιλία του
ότι το έργο αυτό πρέπει να γίνει η μεγαλύτερη προσπάθεια εν καιρώ ειρήνης στη
Βρετανία από τότε που η οικονομία μετεξελίχθηκε από μια πολεμική παραγωγή σε
μια ειρηνευτική επιχείρηση κάτω από τον Attlee τη δεκαετία του 1940. Τον Απρίλιο, η υπουργός της
βιομηχανίας Rebecca Long-Bailey υποστήριξε πολύ δυναμικά σε ένα άρθρο της Guardian τη «πράσινη βιομηχανική επανάσταση».
Ένα άλλο θεμελιώδες ερώτημα που οι νέοι οικονομολόγοι συχνά παρακάμπτουν,
είναι κατά πόσον πολλοί από τους σημερινούς εργαζόμενους θέλουν περισσότερη
συναπόφαση στον εργασιακό χώρο. Στη δεκαετία του 1970, όταν η ιδέα της
«βιομηχανικής δημοκρατίας» εκτιμήθηκε ιδιαίτερα μεταξύ των αριστερών, η εργασία
στις ζωές των ανθρώπων έπαιξε πιθανότατα έναν πιο κεντρικό ρόλο. Οι θέσεις εργασίας
του γραφείου αντικατέστησαν τους εργοστασιακούς χώρους εργασίας, οι εργασίες
αποτέλεσαν κινητήρια δύναμη για την κοινωνική κινητικότητα και η ένταξη των εργαζομένων
σε ισχυρά συνδικάτα είχε κάνει την πλειοψηφία των βρετανών εργαζομένων να
αισθάνονται ότι εισακούονται και συναποφασίζουν στην επαγγελματική τους ζωή.
Αλλά τώρα πια, το 2019, η αυτοεκτίμηση και η ενδυνάμωση μέσω των βιωμάτων στον
εργασιακό χώρο είναι αρκετά σπάνια πράγματα. Για όλο και περισσότερους
ανθρώπους, ανεξάρτητα από το πόσο καλή εκπαίδευση έχουν είναι, η εργασία είναι
προσωρινή, με χαμηλό στατους και χαμηλή αμοιβή. Ο Γκόρντον-Φάρλεϊ έχει περάσει
πολλά χρόνια με ανθρώπους προσπαθώντας
να τους πείσει να ενδιαφερθούν για την ίδρυση συνεταιρισμών - κάτι που δεν κατάφερε
πάντα. "Ο σύγχρονος καπιταλισμός έχει καθηλώσει και παράγει παθητικούς
εργάτες", λέει. "Πολλοί άνθρωποι
αισθάνονται κάπως καλά να έχουν μια μικρή καπιταλιστική αλλοτρίωση και δεν
καταλαβαίνουν πώς λειτουργεί ο καπιταλισμός. Πρέπει να πολιτικοποιηθούν πάλι.
Και τότε μόνο θα πρέπει να εξετάσουμε ποια οικονομική δύναμη θέλουν πραγματικά.
"
[1] Κάτι που προωθεί στην Ελλάδα και η κοινοβουλευτική παράταξη ΜΕΡΑ25 από το
2019
