Κλιματική αλλαγή: Η Γροιλανδία υποσκάπτεται.
Οι μάζες πάγου στη γη λιώνουν όλο και πιο γρήγορα - αλλά γιατί; Οι ερευνητές δείχνουν τώρα ότι οι ωκεανοί παίζουν καθοριστικό ρόλο.
Από την Angelika Jung-Hüttl
Ο πάγος λιώνει όλο και πιο γρήγορα σε όλο τον κόσμο και όχι μόνο λόγω της αύξησης των θερμοκρασιών του αέρα. Τα στρώματα ζεστού νερού στα βάθη των ωκεανών στους πόλους εμπλέκονται σε αυτή τη διαδικασία επίσης σημαντικά. Αυτό είναι το κυριότερο συμπέρασμα δύο νέων μελετών σχετικά με την απώλεια πάγου ως αποτέλεσμα της κλιματικής αλλαγής. Η στάθμη της θάλασσας θα μπορούσε επομένως να αυξηθεί γρηγορότερα από ό, τι υποθέταμε μέχρι πρόσφατα.
Από τους ψηλούς παγετώνες των βουνών, των πολικών πάγων έως τον θαλάσσιο πάγο - οι γεωεπιστήμονες έχουν αναλύσει τις επιφάνειες του πάγου της γης τις τελευταίες τρεις δεκαετίες χρησιμοποιώντας τεράστιες ποσότητες δορυφορικών δεδομένων. Παρουσιάζουν τα πιο σημαντικά αποτελέσματα αυτής της αξιολόγησης στο ειδικό περιοδικό The Cryosphere: Μεταξύ 1994 και 2017η γη έχασε συνολικά 28 τρισεκατομμύρια τόνους πάγου - μια μάζα που, εάν διανεμόταν σε ολόκληρη τη Μεγάλη Βρετανία, θα είχε ως αποτέλεσμα ένα στρώμα πάγου ύψους 100 μέτρων.
58 τοις εκατό της συνολικής μάζας πάγου χάθηκε στο βόρειο ημισφαίριο, 42% στο νότιο ημισφαίριο. Και ο πάγος λιώνει με όλο και πιο γρήγορους ρυθμούς. Τη δεκαετία του 1990 η απώλεια ήταν μόνο 0,8 τρισεκατομμύρια τόνοι ετησίως, το 2010 ήταν 1,2 τρισεκατομμύρια τόνοι.
Στους ωκεανούς, το μεγαλύτερο μέρος του πάγου εξαφανίστηκε κοντά στους πόλους - 7,6 τρισεκατομμύρια τόνοι θαλάσσιου πάγου στην Αρκτική και 7,4 τρισεκατομμύρια τόνοι στην Ανταρκτική.
Στα ψηλά βουνά, το σύνολο των 215.000 παγετώνων έχασε 6,1 τρισεκατομμύρια τόνους πάγου μεταξύ του 1994 και 2017. Η πανίσχυρη ασπίδα πάγου της Γροιλανδίας μειώθηκε κατά 3,8 τρισεκατομμύρια τόνους. Το αντίστοιχο της Ανταρκτικής, δηλαδή οι μάζες πάγου στην ηπειρωτική χώρα της Ανταρκτικής, κατέγραψαν τη χαμηλότερη απώλεια μάζας σε σύγκριση, δηλαδή 2,5 τρισεκατομμύρια τόνους.
Ωστόσο, σύμφωνα με τον Tom Slater, κλιματολόγο του Πανεπιστημίου του Λιντς και επικεφαλή συγγραφέα αυτής της μελέτης, «αν και κάθε περιοχή που μελετήσαμε έχει χάσει πάγο, οι απώλειες πάγου στην Ανταρκτική και τη Γροιλανδία έχουν επιταχυνθεί περισσότερο. Ακολουθούν τώρα πλέον τα χειρότερα σενάρια στον κόσμο. Η υπερθέρμανση του πλανήτη της Διακυβερνητικής Επιτροπής για την Κλιματική Αλλαγή (IPCC)».
Η κύρια μάζα του πάγου - δηλαδή 68 τοις εκατό - είχε εξαφανιστεί λόγω της "ατμοσφαιρικής τήξης", δηλαδή λόγω των αυξημένων θερμοκρασιών του αέρα. Το υπόλοιπο τρίτο λόγω της θέρμανσης του ωκεανού.
Αυτή η μεγάλη επιρροή της θάλασσας είναι το αντικείμενο της δεύτερης μελέτης που δημοσιεύτηκε στο επιστημονικό περιοδικό Science Advances επιστήμονες από το αμερικανικό διαστημικό πρακτορείο. Οι ερευνητές επικεντρώθηκαν στους 226 λεγόμενους παγετώνες εξόδου (outlet glaciers), οι οποίοι εκτείνονται από το ηπειρωτικό πολικό πάγο της Γροιλανδίας, και που έχει πάχος έως και 3.400 μέτρα, κατά μήκος της ακτής με χερσονήσους μέσα στις θάλασσες γύρω από το νησί - και επομένως σχετίζονται με την παγκόσμια άνοδο σε επίπεδο θάλασσας.
"Γνωρίζουμε εδώ και πολύ καιρό ότι η θερμοκρασία του νερού του ωκεανού παίζει σημαντικό ρόλο στην ανάπτυξη αυτών των παγετώνων στη Γροιλανδία", λέει ο Eric Rignot, ένας από τους επικεφαλής της μελέτης. "Αλλά είναι η πρώτη φορά που καταφέραμε να ποσοτικοποιήσουμε τη διαδικασία και τις επιπτώσεις της στη συρρίκνωση του πάγου τα τελευταία 20 χρόνια." Η καταγραφή της «αλληλεπίδρασης παγετώνα-ωκεανού» είναι ένα τεράστιο έργο. Αμέτρητες μετρήσεις από δορυφόρους, αεροπλάνα και σκάφη παρείχαν δεδομένα για την τοπογραφία της μάζας πάγου της Γροιλανδίας, την παράκτια περιοχή κάτω από τον πάγο, καθώς και για θερμοκρασίες και αλατότητα έως βάθος αρκετών εκατοντάδων μέτρων.
Το κρίσιμο σημείο: στην επιφάνεια, το νερό του ωκεανού είναι πάντα πολύ κρύο. "Αλλά περίπου στα 200 μέτρα βάθος γύρω από τη Γροιλανδία υπάρχει ένα στρώμα θερμότερου νερού των ωκεανών", εξηγεί ο Mike Woods, επιστήμονας της NASA, "και αυτό το στρώμα έχει θερμανθεί από την περίοδο στα μέσα του 1990 κατά περίπου δύο βαθμούς Κελσίου".
Τώρα μπαίνει και η μορφολογία του τοπίου στο παιχνίδι. Οι 74 μεγαλύτεροι παγετώνες εξόδου ρέουν προς τη θάλασσα πάνω από βαθιά φιόρδ που εκτείνονται για μίλια υποθαλάσσια κάτω από τον πάγο. Αυτό σημαίνει ότι τα μέτωπα αυτών των παγετώνων, που συχνά έχουν πλάτος πολλά χιλιόμετρα, έρχονται σε επαφή με το θερμότερο, βαθύ νερό της θάλασσας, όπου οι γλώσσες του πάγου αρχίζουν να λιώνουν από κάτω!
Λόγω του υποβρύχιου σχήματος του φιόρδ, το ζεστό νερό μπορεί να διεισδύσει πολύ κάτω από αυτούς τους παγετώνες και, για να το πω, να τα υποσκάψει.
Το θερμότερο βαθύ νερό ανεβαίνει σε δέσμες και αυξάνει έτσι το αποτέλεσμα της τήξης
Το αποτέλεσμα: οι γλώσσες του πάγου λειώνουν από κάτω και σπάνε. Τα παγόβουνα λειώνουν, οι παγετώνες αποσπώνται από το ηπειρωτικό τους κομμάτι σε πολύ μεγαλύτερο βαθμό από ό, τι στη δεκαετία του 1990. Αυτή η διαδικασία εντείνεται επίσης από τη μεγάλη ποσότητα νερού που σχηματίζεται ψηλά στο πάγοκάλυμμα το καλοκαίρι, και που βρίσκει το δρόμο του μέσα από τους μύλους του παγετώνα και τις σήραγγες στον πάγο προς το υπόστρωμα και ρέει κάτω από τον παγετώνα προς την ακτή. Εκεί μπορεί να αναμειχθεί με το θερμότερο νερό του ωκεανού. Το λιωμένο γλυκό νερό δεν περιέχει αλάτι και επομένως είναι ελαφρύτερο από το νερό του ωκεανού. Αυτός είναι ο λόγος που ρέει κατά μήκος του παγετώνα, το οποίο εκτείνεται συχνά 200 μέτρα και πολύ βαθύτερα ακόμα από την επιφάνεια της θάλασσας.
Οι επιστήμονες έχουν υπολογίσει ότι αυτοί οι 74 μεγάλοι παγετώνες ευθύνονται για το ήμισυ περίπου της απώλειας πάγου στη Γροιλανδία μεταξύ του 1994 και του 2017. Αντίθετα, μικρότεροι παγετώνες που γλιστρούν επίπεδα πάνω από το θαλάσσιο νερό ή στηρίζονται σε μια υποβρύχια κορυφογραμμή συνέβαλαν μόνο στο 15 τοις εκατό στην απώλεια πάγου. Επειδή έρχονται σε πολύ λιγότερη επαφή με το θερμότερο βαθύ νερό. «Μείναμε έκπληκτοι απο αυτήν την ανισορροπία», λέει ο Wood. "Οι μεγαλύτεροι παγετώνες στη Γροιλανδία είναι πιο ευαίσθητοι όσον αφορά το ζεστό νερό που έρχεται από 200 μέτρα βάθος - είναι αυτοί που προκαλούν την απώλεια πάγου της Γροιλανδίας."
Μια αλληλεπίδραση μεταξύ πάγου και ζεστού νερού σε βάθος των ωκεανών έχει επίσης παρατηρηθεί στους παγετώνες της Ανταρκτικής. Οι επιστήμονες επισημαίνουν ότι τα κλιματικά μοντέλα που αποκλείουν αυτήν τη μείωση του πάγου του παγετώνα υποτιμούν την απώλεια μάζας τουλάχιστον κατά το ήμισυ.
