Μια νέα σύλληψη για την Οικονομία του Νερού μακριά από κάθε ιδεοληψία για την χρήση του είτε αυτή είναι για τον τουρισμό, την γεωργία, την περιφερειακή ή την εθνική ‘ανάπτυξη’.
Ακόμα και το μικρό νησί της Κρήτης μέσω του υδρολογικού κύκλου του νερού είναι ενσωματωμένο και ενταγμένο στο παγκόσμιο σύστημα της οικονομίας του νερού, αν ξεκινήσουμε με την αναγνώριση ότι τα προβλήματα που αντιμετωπίζουμε εδώ στο νησί δεν είναι μόνο τοπικά. Οι κοινότητες, οι χώρες και οι περιφέρειες είναι αλληλοεξαρτώμενες όχι μόνο μέσω διασυνοριακού γαλάζιου νερού (βλέπε διάγραμμα)- καθώς σε παγκόσμιο επίπεδο, περισσότερες από 263 λεκάνες απορροής και 300 υδροφόροι ορίζοντες καλύπτουν πολιτικά σύνορα - αλλά και μέσω της ατμοσφαιρικής υγρασίας που διανύει μεγάλες αποστάσεις, έτσι πολύ απλά.
Χρειαζόμαστε μια αλλαγή στον τρόπο με τον οποίο κατανοούμε και ενεργούμε αναφορικά με το νερό, δεδομένων πολλών αφορμών τα τελευταία χρόνια αναφερόμενοι εδώ στην τοπική αλλά και αντολικομεσογειακή λειψυδρία.
Ένας και μοναδικός σκοπός οφείλει να υπάρχει και είναι σαφέστατος: να επαναφέρουμε σταθερότητα στον κύκλο του νερού (βλέπε και το οροπέδιο ο ποταμός και η θάλασσα, https://zaungastnic.blogspot.com/2023/11/blog-post.html) να επιτύχουμε το ανθρώπινο δικαίωμα σε ασφαλές νερό, να επιτύχουμε επισιτιστική ασφάλεια και ανάπτυξη που λειτουργεί για όλους ίσα, και να διατηρήσουμε τις περιφέρειες μας και τον πλανήτη ασφαλή για τις επόμενες γενιές. Αλλά και το νερό απαιτεί να υπάρχουν έξυπνες επόμενες γενεές για να χειριστούν και να ενταχθούν στο πλαίσιο του υδρολογικού κύκλου βιώσιμα πλέον.
Δεκαετίες συλλογικής και κοινής κακοδιαχείρισης και υποτίμησης ιδιωτικοποίησης εκμετάλλευσής του αλλά και υποβάθμισης της αξίας του νερού σαν αγαθό, που συνεχίζεται ακόμα και θα συνεχιστεί αν δεν αλλάξει το αφήγημα της παρά-ανάπτυξης και ιδιαίτερα του τουρισμού, έχουν βλάψει τα οικοσυστήματα γλυκού νερού και έχουν επιτρέψει τη συνεχιζόμενη μόλυνση των υδάτινων πόρων τοπικά και περιφερειακά. Δεν μπορούμε πλέον να βασιζόμαστε στη διαθεσιμότητα γλυκού νερού για το συλλογικό μας μέλλον ακόμα και περιφερειακά από ότι έχουμε δει («Θοδωρής Νίνος για το φράγμα Αποσελέμη: “Εφιαλτική εικόνα – ξύνουμε τον πάτο του βαρελιού”»).
Ας δούμε και μια άλλη οπτική που τους περισσότερους από εμάς δεν μας αφορά φυσικά. Πάνω από 1.000 παιδιά κάτω των πέντε ετών πεθαίνουν κάθε μέρα από ασθένειες που προκαλούνται από μη ασφαλές νερό και αποχέτευση, βλέπε και την εξαθλίωση στην διάθεση νερού στην Παλαιστίνη ή ότι από αυτή έχει μείνει ακέραια από του Ισραηλίτες. Γυναίκες και κορίτσια στον Τρίτο Κόσμο ξοδεύουν 200 εκατομμύρια ώρες κάθε μέρα για τη συλλογή και την μεταφορά νερού. Οι πόλεις βυθίζονται καθώς οι υδροφόροι ορίζοντες κάτω από αυτές στερεύουν.
Βασικά, έχουμε θέσει τον ίδιο τον υδρολογικό κύκλο του νησιού υπό πρωτοφανή πίεση, -παντού γεωτρήσεις (γνωστές 9450 γεωτρήσεις) μόλις βρεθούμε σε αδιέξοδο αντί να αναδιπλωθούμε και να βρούμε ένα άλλο τρόπο αντιμετώπισης του οικονομικού μέλλοντος μας-, με αυξανόμενες συνέπειες για τους Δήμους και τις Περιφέρειες του νησιού αλλά και παντού στον κόσμο. Διαρροές, μεταφορά του νερού από το ένα σημείο στο άλλο με εκπληκτική ψηλή ενεργειακή απαίτηση και κατανάλωση.
Οι πολιτικές µας, καθώς και η επιστήμη και τα οικονομικά που τις στηρίζουν, έχουν επίσης παραβλέψει τον κρίσιμο πόρο του γλυκού νερού, το «πράσινο νερό» (βλέπε διάγραμμα) στα εδάφη και τη φυτική µας ζωή, το οποίο τελικά κυκλοφορεί µέσω της ατμόσφαιρας και παράγει περίπου το ήμισυ των βροχοπτώσεων που λαμβάνουμε στη γη.
Το πιο σοβαρό είναι η υποβάθμιση των οικοσυστημάτων των γλυκών υδάτων, συμπεριλαμβανομένης της απώλειας της υγρασίας στο έδαφος. Οι αυξανόμενοι νοτιάδες στη νησί δημιουργούν δομικό πρόβλημα εδάφους με την αποστέγνωσή του καθώς και λίγες βροχές. Το αποτέλεσμα είναι πιο συχνές και όλο και πιο σοβαρές ξηρασίες, πλημμύρες, καύσωνες και πυρκαγιές. Και ένα μέλλον αυξανόμενης λειψυδρίας, με σοβαρές συνέπειες για την ανθρώπινη ασφάλεια στο νησί.
Σχεδόν 3 δισεκατομμύρια άνθρωποι και περισσότερο από το ήμισυ της παγκόσμιας παραγωγής τροφίμων βρίσκονται σήμερα σε περιοχές όπου η συνολική αποθήκευση νερού προβλέπεται να μειωθεί.
Εστίες υψηλής πληθυσμιακής πυκνότητας, όπως βόρειος άξονας του νησιού και ειδικά μεταξύ Ηρακλείου και Αγ. Νικολάου αλλά και του δυτικού τμήματος αυτού είναι ιδιαίτερα ευάλωτες, όπως ήδη σήμερα το βλέπουμε από τον ταμιευτήρα Αποσελέμη που οφείλει να τροφοδοτεί με 18% μέρος του βόρειου άξονα του νησιού.
Χρειαζόμαστε μια πιο ριζοσπαστική και ολοκληρωμένη σκέψη και μια αναδιαμόρφωση των πλαισίων πολιτικής για την αντιμετώπιση των προκλήσεων του νερού λόγω της λειψυδρίας. Μια απλή βοήθεια σε αυτό το θέμα είναι και αυτό που ζητά και η Παγκόσμια Επιτροπή για την Οικονομία του Νερού (GCEW), μια νέα οικονομία του νερού, μία άλλη ολιστική οπτική γωνία του υδρολογικού κύκλου:
«- Μια που αναγνωρίζει τον υδρολογικό κύκλο ως παγκόσμιο αλλά και περιφερειακό κοινό αγαθό: κατανόηση ότι συνδέει χώρες και περιοχές-περιφέρεις τόσο μέσω του νερού που βλέπουμε όσο και μέσω των ροών ατμοσφαιρικής υγρασίας- ότι είναι βαθιά συνδεδεμένος με την κλιματική αλλαγή και την απώλεια της βιοποικιλότητας, με το ένα να αναπηδά στο άλλο- και ότι επηρεάζει σχεδόν όλους τους Στόχους Βιώσιμης Ανάπτυξης που μετασχηματίζει τη διακυβέρνηση του νερού σε κάθε κλίμακα, από την τοπική έως τη λεκάνη απορροής ποταμού και έως το δέλτα, ώστε να διασφαλίζει ότι η διαχείρισή του είναι πιο αποτελεσματική και αποδοτική, παρέχει πρόσβαση και δικαιοσύνη για όλους και διατηρεί τα οικοσυστήματα της γης.
- Μία που συγκεντρώνει θεμελιώδεις οικονομικές έννοιες και εργαλεία, ώστε να αποτιμάται σωστά το νερό ώστε να αντικατοπτρίζει τη σπανιότητά του και τα πολλαπλά οφέλη που παρέχει ως ο πολυτιμότερος πόρος της Γης και τη περιφέρειας.
- Μια που αντιμετωπίζει τις εξωτερικές επιδράσεις που προκαλούνται από την κακή χρήση και τη ρύπανση του νερού, αλλά μετατοπίζει από τον εκ των υστέρων καθορισμό τους στη διαμόρφωση των οικονομιών έτσι ώστε το νερό να χρησιμοποιείται αποτελεσματικά, δίκαια και βιώσιμα από την αρχή.
- Μια που ενθαρρύνει ένα κύμα καινοτομιών, την ανάπτυξη ικανοτήτων και επενδύσεων, αξιολογώντας τα όχι με βάση το βραχυπρόθεσμο κόστος και τα οφέλη, αλλά με βάση το πώς μπορούν να επιφέρουν μακροπρόθεσμα οφέλη σε ολόκληρη την οικονομία και, ως εκ τούτου, δυναμικά κέρδη αποδοτικότητας μέσω της μάθησης, των οικονομιών κλίμακας και της μείωσης του κόστους.
- Και μία που αναγνωρίζει ότι το κόστος που συνεπάγονται αυτές οι δράσεις είναι πολύ μικρό σε σύγκριση με τη ζημία που θα προκαλέσει η συνεχιζόμενη αδράνεια στις οικονομίες και την ανθρωπότητα.»
Dr. rer. pol. N Theodosakis,Οικονομολόγος-Γεωγράφος
