Βιγκανισμός και το παιχνίδι με τις λέξεις. Και εδώ ο καταναλωτής χαμένος στη σωστή ενημέρωση.
Δημοσίευση 3.11.2020
Αναδημοσίευση 6.10.23
Τι υπάρχει μέσα σε ένα όνομα? Για δισεκατομμυριούχους επενδυτές σε φυτικά προϊόντα διατροφής, πιθανώς πολλά χρήματα. Θα χειροκροτούσαν μάλλον όταν το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο ψήφισε τον Οκτώβριο του 2020 να επιτρέψει στις εταιρείες να επισημάνουν τις vegan εναλλακτικές με όρους που συνήθως συνδέονται με το κρέας ζώων, όπως «burger» και «λουκάνικο».
Οι υπερασπιστές των ζώων ήταν λιγότερο ικανοποιημένοι που το κοινοβούλιο απέρριψε τις παραδοσιακές ετικέτες γαλακτοκομικών προϊόντων για εναλλακτικές λύσεις που δημιουργήθηκαν από εργαστήρια, κατηγορώντας τους ευρωβουλευτές ότι αντιφάσκουν. Η Euro Group για Ζώα υποστήριξε ότι οι όροι όπως «γάλα» και «τυρί» χρησιμοποιούνταν όλο και συχνότερα από ό, τι στην αυστηρή αναφορά σε γαλακτοκομικά προϊόντα - κοιτάξτε απλά το γάλα καρύδας. Ακόμη και η λέξη «κρέας» έχει μια δευτερεύουσα έννοια του «στερεού φαγητού όπως διακρίνεται από το ποτό», αν και αυτή η χρήση είναι αρχαϊκή.
Από τη σκοπιά του Ευρωκοινοβουλίου, η απόφαση ήταν η λογική επέκταση της υφιστάμενης πολιτικής της ΕΕ που έχει εμποδίσει τις εταιρείες να χρησιμοποιούν όρους όπως «γάλα αμυγδάλου» και «τυρί vegan», και πολύ πριν από αυτό προστατεύει ακόμη και συγκεκριμένες ονομασίες τυριών, όπως το Gorgonzola και η Normandy Camembert, από άλλους γνήσιους αντιπάλους γαλακτοκομικών προϊόντων σε άλλα μέρη.
Οι αγρότες παραπονιούνται ότι πλούσιοι επενδυτές σε ψεύτικο κρέας και γαλακτοκομικά προϊόντα καταστρέφουν τους παραδοσιακούς τρόπους καλλιέργειας και τα προς το ζην μαζί τους. Αλλά αυτή τη φορά το πραγματικό πεδίο μάχης μεταξύ των δύο φατριών είναι αλλού: πάνω από το νόημα των ίδιων των λέξεων.
Γλωσσική γυμναστική
Το παιγνίδι με τις λέξεις δεν μπορεί να διαχωρίσει την τυροκομία, όπως ειπε και διαπίστωσε η Miyoko Schinner, μια Αμερικανίδα vegan σεφ, όταν της απαγορεύτηκε να πουλήσει ένα vegan «τυρί» από κάσιους. Η πολιτεία της Καλιφόρνιας έκρινε ότι ο όρος ήταν παραπλανητικός και έτσι άλλαξε το χαρακτηρισμό του ως προϊόν καλλιεργημένου καρυδιού - αλλά οι πωλήσεις μειώθηκαν.
Το γλωσσικό ζήτημα περιπλέκεται από τη σκόπιμη στρατηγική πέρα από το κρέας και άλλων φυτικών εταιρειών τροφίμων για να προσπαθήσουν να κάνουν τα προϊόντα τους να μοιάζουν και να γεύονται σαν κρέας.
Εδώ, το όνομα του προϊόντος καθίσταται απολύτως απαραίτητο. Ο μέσος καταναλωτής ακολουθεί τον τίτλο και όχι τα μικρά γράμματα. Είναι μόνο οι αυστηροί vegans που είναι πιθανό να εξετάσουν τις ετικέτες σε ελάχιστη λεπτομέρεια για να βεβαιωθούν ότι δεν υπάρχουν ίχνη ζωικών προϊόντων στα τρόφιμα τους. Είναι περίεργο που οι εταιρείες τροφίμων φαίνονται τόσο χαρούμενες να θολώνουν τις διακρίσεις για εκείνους που πραγματικά θέλουν παραδοσιακά προϊόντα ζωικής προέλευσης.
Έρευνες έχουν ανακαλύψει ευρεία σύγχυση σχετικά με τα συστατικά και τα υποτιθέμενα οφέλη των προϊόντων ψεύτικου κρέατος με βάση τα φυτά. Σε μια διαδικτυακή δημοσκόπηση περισσότερων από 1.800 καταναλωτών, σχεδόν τα δύο τρίτα πίστευαν ότι τα ψεύτικα προϊόντα κρέατος περιείχαν πραγματικό βόειο κρέας ή κάποια μορφή ζωικού υποπροϊόντος.
Ωστόσο, εάν οι άνθρωποι μπερδεύονται στους διαδρόμους του σούπερ μάρκετ - δεν φαίνεται να το συνειδητοποιούν. Λιγότερο από το 4% των ανθρώπων στο Ηνωμένο Βασίλειο ανέφεραν κατά λάθος αγορά χορτοφαγικών προϊόντων.
Οι καταναλωτές επηρεάζονται από ονόματα, συσκευασίες και τοποθέτηση προϊόντων. Στις ΗΠΑ, τα γαλακτοκομικά γάλατα απογειώθηκαν μόνο αφού διατηρήθηκαν σε ράφια κοντά στα γαλακτοκομικά τους. Σήμερα, τα εναλλακτικά γάλατα αποτελούν περίπου το ένα έκτο της αγοράς.
Ο Michele Simon, εκτελεστικός διευθυντής της φυτικής ένωσης τροφίμων, υπερασπίζεται τις νέες βιομηχανίες χρησιμοποιώντας παλιούς όρους διατροφής υποστηρίζοντας ότι:
«Υπάρχουν μόνο περιορισμένες λέξεις στην αγγλική γλώσσα για να μεταδώσουν μια έννοια που ήδη κατανοεί ο καταναλωτής. Αν θέλετε να μεταφέρετε κάτι με γεύσεις όπως μπέικον, τι κάνετε; Λέτε ότι είναι αλμυρό και λιπαρό και, κλείνει το μάτι, μοιάζει με χοιρινό; Το θέμα είναι ότι δεν πρέπει να ασχολούμαστε με τη γλωσσική γυμναστική.»
Υπάρχουν όμως αρκετά προβλήματα με αυτό το είδος της αξίωσης. Το πρώτο είναι ότι τα νέα τρόφιμα έχουν πολύ διαφορετικά θρεπτικά χαρακτηριστικά από τα παλιά και το δεύτερο είναι ότι, ακόμη και αν έχουν κάποια χαρακτηριστικά, γενικά έχουν πολύ διαφορετική γεύση. Λόγω όλων αυτών, γιατί να μην δημιουργούνται νέες λέξεις; Γιατί η έμφαση στη μίμηση παλαιών προϊόντων; Μάλλον γιατί είναι ευκολότερη η προώθηση τους με γνωστές γνωστικά αποθηκευμένες γεύσεις.
Οι καινοτόμοι τροφίμων υποστηρίζουν ότι υπάρχει μια φυσική και οργανική ευελιξία στη γλώσσα και ότι οι όροι όπως «burger» όπως στο «veggie burger» ή «λουκάνικο» όπως στα «χορτοφάγα λουκάνικα», έχουν εξελιχθεί - και το ίδιο πρέπει και οι λέξεις «γάλα» και «τυρί». Τα αγγλικά είναι γεμάτα με παραδείγματα σημασιολογικής αλλαγής. Η λέξη «τουαλέτα» σήμαινε αρχικά ένα κομμάτι ύφασμα, η λέξη «κύρωση» απέκτησε πρόσφατα την αρνητική της αίσθηση μόλις μετατέθηκε από το να είναι ένα ρήμα που σημαίνει «να επιτρέπει» ή «να επικυρώνει» σε ένα είδος τιμωρίας.
Δεν υπάρχει πραγματικά γλωσσικό επιχείρημα για να αποτραπεί ο επαναπροσδιορισμός των όρων με βάση τα φυτά. Υπάρχει, ασφαλώς, ένα ενδιαφέρον του καταναλωτή για σαφήνεια και αποφυγή ασάφειας. Υπάρχει ακόμα κάτι ύπουλο για τα "υποκατάστατα τρόφιμα", ειδικά όταν ο εναλλάκτης προϊόντος μπορεί να είναι κρυμμένος σε ένα μεγαλύτερο και πιο περίπλοκο γεύμα.
Η ικανότητα να αποφασίσουμε πως αποκαλούμε πράγματα δείχνει πώς διαμορφώνονται οι σκέψεις και οι στάσεις μας από ισχυρούς παίκτες στην κοινωνία, συμπεριλαμβανομένων των πολυεθνικών εταιρειών τροφίμων, χωρίς καν να το συνειδητοποιούμε.
Υπάρχει ένα αξιόλογο επιχείρημα για την προστασία των καταναλωτών από τις επιχειρήσεις που διαμορφώνουν τους όρους για να δημιουργήσουν αγορές για τα προϊόντα τους. Η γλώσσα και οι αποφάσεις γι 'αυτήν, πρέπει να ανήκουν σε όλους, όχι μόνο σε μια ελίτ.
Research Fellow in Philosophy, University of Hertfordshire. Martin Cohen is the author of a recent book on food policy, 'I Think Therefore I Eat' (Turner 2019) for which he receives royalties.
Παραθέτουμε και ένα κείμενο για το βιγκανισμό και την πολλές φορές α-πολιτική θέση των βιγκανιστών.
Harry Cockburn