ΤΟ ΤΡΙΟ ΣΤΗΝ ΚΡΗΤΗ: ΡΗΓΜΑ/ΣΕΙΣΜΟΙ-ΑΕΡΟΔΡΟΜΙΟ ΚΑΣΤΕΛΙΟΥ-ΦΡΑΓΜΑ ΑΠΟΣΕΛΕΜΗ
Μάνος Χαλκιαδάκης είναι Διδάσκων (Ε.ΔΙ.Π.) στο Πανεπιστήμιο Κρήτης, Επισκέπτης Καθηγητής I.O.C.S. Κέιμπριτζ, Επιστημονικός Συνεργάτης Κ.Ε.Σ. Χάρβαρντ, Σύμβουλος - Καθηγητής Ε.Α.Π.
Η σκέψη μας είναι κοντά σε όλους τους σεισμόπληκτους της ευρύτερης περιοχής του Αρκαλοχωρίου. Όλοι πρέπει να βοηθήσουμε με κάθε τρόπο! Οι κάτοικοι της περιοχής έχουν ανάγκη, εκτός από βοήθεια σε αγαθά πρώτης ανάγκης, και από την ολοκλήρωση της διαδικασίας καταγραφής των ζημιών και από την επείγουσα οικονομική ενίσχυση που θα τους επιτρέψει να επισκευάσουν τις κατοικίες τους και να συνεχίσουν τη ζωή τους, όταν το φαινόμενο φτάσει στο τέλος του.
Επίσης, η Πολιτεία πρέπει να δημιουργήσει τις αναγκαίες προϋποθέσεις διαβίωσης, για να ανακόψει τη φυγή των κατοίκων της περιοχής σε άλλα αστικά κέντρα αλλά και όσων απασχολούνται σε αυτόν τον τόπο χωρίς να είναι μόνιμοι κάτοικοι. Πέρα, όμως, από την άμεση βοήθεια που έχουν ανάγκη οι σεισμόπληκτοι, προκύπτουν εύλογα και αναπάντητα ερωτήματα που τους βασανίζουν και που αναζητούν πειστικές και τεκμηριωμένες απαντήσεις.
Στο σημείο αυτό σημειώνω ότι θα προσπαθήσω να προσεγγίσω το ζήτημα και να θέσω εύλογα ερωτήματα που απασχολούν τον κόσμο της περιοχής, γνωστούς και αγνώστους, φίλους και συγγενείς, με τους οποίους έχω μιλήσει. Δεν είμαι σεισμολόγος ούτε απόλυτος στις απόψεις μου. Ως ιστορικός, όμως, και ως πανεπιστημιακός μπορώ, αξιοποιώντας και την μελέτη της Ιστορίας των Σεισμών της περιοχής και τον ορθό λόγο, να σχηματίσω μία τεκμηριωμένη, κατά το δυνατόν, εικόνα επί του θέματος και να θέσω ερωτήματα.
Πώς συνέβη ένας τόσο καταστροφικός και πρωτόγνωρος για την περιοχή σεισμός, τη στιγμή που κανένας ειδικός δεν περίμενε μία τέτοιας έντασης σεισμική δραστηριότητα ή τουλάχιστον δεν είχε δηλώσει δημόσια κάτι τέτοιο; Ειδικοί επεσήμαναν με έκπληξη ότι δεν περίμεναν η περιοχή να δώσει τόσο μεγάλο σεισμό και τον χαρακτήρισαν ως «κεραυνό εν αιθρία» (βλ. δήλωση του καθηγητή Ευθύμιου Λέκκα, εφ. Πρώτο Θέμα, Αθήνα, 27 Σεπτεμβρίου 2021). Γιατί τώρα και μήνες στην ευρύτερη περιοχή του Αρκαλοχωρίου καταγράφονταν συνεχείς σεισμικές δονήσεις και με πρωτοφανή συχνότητα για την Ιστορία των Σεισμών στην περιοχή; Έχουν σχέση με την παρέμβαση του ανθρώπου στη φύση; Είναι τυχαία η έντονη και με πρωτοφανή συχνότητα σεισμική δραστηριότητα από τότε που ξεκίνησαν οι εργασίες στο αεροδρόμιο Καστελλίου και συγκεκριμένα η χρήση εκρηκτικών στο υπέδαφος για την κατασκευή του αεροδρομίου, δίπλα σε ενεργό σεισμικό ρήγμα; Το timing, η χρονική συγκυρία, δημιουργεί εύλογες απορίες που χρήζουν πειστικής και τεκμηριωμένης απάντησης. Και ο ρόλος της χρονικής συγκυρίας στη ζωή της ανθρωπότητας είναι καθοριστικής σημασίας (“timing is crucial” λένε οι Βρετανοί). Από τότε που ξεκίνησαν οι εργασίες με εκρηκτικά στο υπέδαφος του υπό κατασκευή αεροδρομίου, δίπλα στο ρήγμα, την ίδια στιγμή άρχισαν να πυκνώνουν στην περιοχή οι μικροσεισμοί, που χαρακτηρίζονταν από έναν υπόκοφο θόρυβο. Σεισμοί που μεγαλύτεροι άνθρωποι, που αγγίζουν σχεδόν τον ένα αιώνα ζωής, δεν θυμούνται να είχαν ξαναζήσει ούτε ως προς τη συχνότητά τους ούτε ως προς τα χαρακτηριστικά τους.
Ασφαλώς, θα ήμουν αφελής αν πίστευα ότι μπορεί να προκαλέσουν σεισμό εργασίες στην επιφάνεια του εδάφους του αεροδρομίου. Το τρίπτυχο όμως «φράγμα Αποσελέμη – εργασία στο υπέδαφος του αεροδρομίου με εκρηκτικά – σεισμικό ρήγμα», μπορεί να συσχετίζεται με το πρωτόγνωρο για την περιοχή φαινόμενο; Δεν έχω αποδείξεις, εύλογες απορίες καταθέτω που δεν αποτελούν αποδείξεις, όμως ενδεχομένως να μπορούσαν να στοιχειοθετήσουν «αποχρώσεις ενδείξεις», για διερεύνηση και απασχολούν πολλούς μόνιμους κατοίκους της περιοχής και όχι μόνο. Επαρκείς απαντήσεις μέχρι τώρα δεν θεωρώ ότι έχουμε λάβει. Το γενικό και γνωστό ότι η Κρήτη είναι σεισμογενής περιοχή δεν απαντά στη συχνότητα και στα χαρακτηριστικά του σεισμού που δεν έχει παρόμοιο ιστορικό προηγούμενο στην περιοχή, τουλάχιστον με βάση τις καταγεγραμμένες πηγές.
Στη διερεύνηση του φαινομένου μπορεί να βοηθήσει και η μελέτη της Ιστορίας των Σεισμών στο νησί. Επειδή ερευνητικά έχω ασχοληθεί, στο πλαίσιο μίας διεπιστημονικής προσέγγισης της Ιστορίας, και με την Ιστορία των Σεισμών, χρήσιμη υπήρξε μία αναζήτηση που έκανα στις βιβλιοθήκες των Πανεπιστημίων Κρήτης και Χάρβαρντ.
Η ευρύτερη περιοχή του Αρκαλοχωρίου ιστορικά δεν έχει δώσει μεγάλους σεισμούς, τουλάχιστον τους τελευταίους αιώνες, όταν έχουμε περισσότερα καταγεγραμμένα στοιχεία για τους σεισμούς στην Κρήτη. Μελετώντας δημοσιευμένες μελέτες των Νικολάου Σταυράκη, Παναγιώτη Κριάρη, Ελευθερίου Πλατάκη, Παύλου Βλαστού και του Γεράσιμου Παπαδόπουλου για την Ιστορία των Σεισμών στο νησί την τελευταία χιλιετία και κυρίως μετά τη Βενετική περίοδο (αρχές 13ου αιώνα), όταν έχουμε περισσότερα συγκριτικά με προηγούμενες εποχές στοιχεία, παρατηρείται ότι δεν υπάρχει ουσιαστικά καμία αναφορά στο Αρκαλοχώρι ή σε κάποιο άλλο από τα χωριά της ευρύτερης περιοχής του (ο οικισμός αναφέρεται το 1583 ως Arcaloghori – Βλ. Στέργιου Σπανάκη, Κρήτη, Τουρισμός – Ιστορία – Αρχαιολογία, τ. Α΄, εκδόσεις «Σφακιανός», Γ΄ έκδοσή χ.χ., σ. 143). Βέβαια, στις διασωθείσες μελέτες της εποχής καταγράφονται οι πιο σημαντικοί σεισμοί και σε αρκετές περιπτώσεις γενικά η περιοχή (π.χ. Ηράκλειο, Χανιά, Ρέθυμνο κλπ.). Ωστόσο, υπάρχουν καταγραφές και των πόλεων που επηρεάστηκαν από τους σημαντικούς σεισμούς όλους αυτούς τους αιώνες και αυτές ήταν το Ηράκλειο, το Ρέθυμνο, τα Χανιά, η Ιεράπετρα, η Σητεία, ο Άγιος Νικόλαος. Επιπρόσθετα, υπάρχουν καταγραφές και των χωριών που υπέστησαν ζημιές από τη σεισμική δραστηριότητα σε διαφορετικές χρονικές περιόδους και αυτά ήταν, μεταξύ άλλων, τα Μάταλα, τα Πιτσίδια, η Επισκοπή, οι Βούτες, τα Μάλια, ο Άγιος Θωμάς, η Ανώπολη, οι Γούρνες, το Σκαλάνι κ.ά. Δεν καταγράφεται όμως πουθενά στις διασωθείσες πηγές το Αρκαλοχώρι ή χωριό της ευρύτερης περιοχής του (Nικόλαος Σταυράκης, Στατιστική του πληθυσμού της Κρήτης μετά διαφόρων γεωγραφικών, ιστορικών, αρχαιολογικών, εκκλησιαστικών κλπ. ειδήσεων περί της νήσου, Αθήνα 1890.- Παναγιώτης Κριάρης, Ιστορία της Κρήτης, τ. Α΄, Αθήνα 1930.- Ελευθέριος Πλατάκης, «Οι σεισμοί της Κρήτης από των Αρχαιοτάτων μέχρι των καθ΄ημάς χρόνων», Κρητικά Χρονικά 4 (1950), σ. 463-524.- Γεράσιμος Παπαδόπουλος, Το Σεισμολόγιο Κρήτης του Παύλου – Βλαστού, 464-1926, εκδόσεις Οσελότος, Αθήνα 2013.) . Αλλά και σε άλλες ιστορικές μελέτες που αναφέρονται και σε νεότερους σεισμούς στην Κρήτη δεν γίνεται, επίσης, καμία αναφορά στο Αρκαλοχώρι ή στην ευρύτερη περιοχή του (Πρβλ. Μ. Γ. Παρλαμά, «Ιστορικά και βιογραφικά σημειώματα του Στεφάνου Νικολαΐδου», Κρητικά Χρονικά 3 (1949), σ. 293-350.- Κ. Γ. Σπυριδάκης, «Κρητικά Σημειώματα», Κρητικά Χρονικά 7 (1953), σ. 92-96.- Ζαχαρία Πρακτικίδου, Χωρογραφία της Κρήτης, συνταχθείσα το 1818…, Νέα έκδοση του Τεχνικού Επιμελητηρίου της Ελλάδος, Τμήματος Ανατολικής Κρήτης, Ηράκλειο 1983.). Τέλος, σύγχρονες μελέτες των Γεράσιμου Παπαδόπουλου και Παγιώτου Σπυροπούλου δεν κάνουν ουσιαστικά κάποια αναφορά σε σημαντικό σεισμό στο Αρκαλοχώρι ή στην ευρύτερη περιοχή του (Gerassimos A. Papadopoulos, A Seismic History of Crete. The Hellenic Arc and Trech: Earthquakes and Tsounamis: 2000 BC – 2011 AD, National Observatory of Athens, Ocelotos Publications, Athens 2011.- Παναγιώτου Ι. Σπυροπούλου, Χρονικό των Σεισμών της Ελλάδος από την αρχαιότητα ως σήμερα, εκδόσεις «Δωδώνη», Αθήνα – Γιάννινα 1997. ). Στον τοπικό τύπου του Ηρακλείου, και συγκεκριμένα στην εφημερίδα Η Δράσις του 1949, καταγράφεται μία από τις ελάχιστες αναφορές σε σεισμικό φαινόμενο που έλαβε χώρα στην περιοχή του Αρκαλοχωρίου. Ωστόσο, σύμφωνα με τον τύπο της εποχής και τις ανακοινώσεις του τότε καθηγητή της Γεωλογίας στο Πανεπιστήμιο Αθηνών Γ. Βορεάδη σχετικά με τον μικρό σεισμό στην περιοχή, το 1949, επρόκειτο για δονήσεις που εντοπίζονταν «εντός της Νεογενούς Λεκάνης του Αρκαλοχωρίου [και] προέρχονται εξ επιτοπίου σεισμικού κέντρου μικράς σημασίας». Κατά τον ίδιο, οι σεισμοί έφτασαν μόλις τους 4 βαθμούς της κλίμακας Ρίχτερ και δεν προξένησαν ουσιαστικές ζημιές. Το τελευταίο είναι ιδιαίτερα σημαντικό, αν λάβει κανείς υπόψη του τις οικίες της εποχής (1949) που δεν είχαν καμία σχέση με την καλύτερη σεισμική συμπεριφορά των μεταγενέστερων κτιρίων (Εφ. Η Δράσις, Ηράκλειο, 10 Φεβρουαρίου 1949, αρ. 3750).
Όλα αυτά τι αποδεικνύουν; Ότι από τις καταγεγραμμένες πηγές που έχουμε για την Ιστορία των Σεισμών στην Κρήτη, δεν σημειώνεται κανένας σημαντικός σεισμός με ζημιές στο Αρκαλοχώρι και στην ευρύτερη περιοχή του, εδώ και αιώνες. Ο πρόσφατος σεισμός, δηλαδή, δεν συνάδει με την Ιστορία των Σεισμών της περιοχής. Συμπληρωματικά αναφέρω ότι στην ευρύτερη περιοχή υπάρχει πλήθος παλαιών ναών που χρονολογούνται ήδη από τη Β΄ Βυζαντινή εποχή, οι οποίοι για τόσους αιώνες έμειναν σταθεροί στον χρόνο με ελάχιστες ζημιές από τη φυσική φθορά ή τους πολέμους. Αυτοί οι ναοί που άντεξαν εκατοντάδες χρόνια υπέστησαν τεράστιες καταστροφές από τον πρόσφατο σεισμό. Επομένως, ο πρόσφατος σεισμός δεν πρέπει να έχει σχέση με οποιοδήποτε σεισμό που έχει ή δεν έχει καταγραφεί και έχει λάβει χώρα στην περιοχή τους περασμένους αιώνες. Ενδεικτικά και μόνο, αναφέρω το εκκλησάκι στο χωριό της μητέρας μου, τον ναΐσκο της επονομαζόμενης Επάνω Παναγίας στο σεισμόπληκτο Αρχοντικό (πρώην Αλιτζανή) που είναι αφιερωμένος στην Κοίμηση της Θεοτόκου και, σύμφωνα με κτιτορική επιγραφή ανακαινίσθηκε εκ βάθρων επί βασιλείας του Ιωάννου Ε΄ Παλαιολόγου και συγκεκριμένα το έτος 1352 (Βλ. Δημήτρης Τσουγκαράκης, Ελένη Αγγελομάτη Τσουγκαράκη, «Ανέκδοτα χαράγματα και επιγραφές από ναούς και μονές της Κρήτης», Ενθύμησις Ν. Παναγιωτάκη, Ηράκλειο 2000, σ. 700-701). Το εκκλησάκι που άντεξε τόσους αιώνες υπέστη σοβαρές ζημιές από τον πρόσφατο σεισμό. Και υπάρχουν και άλλοι παρόμοιοι και παλαιότεροι ναοί στην ευρύτερη περιοχή, που έχουν υποστεί καταστροφές. Προφανώς αυτό αποδεικνύει ότι ο σεισμός δεν ανήκε σε μία συνηθισμένη σεισμική δραστηριότητα των προηγούμενων αιώνων. Αυτό δεν προβληματίζει κάποιους;
Για κάποιους, μάλιστα, σεισμολόγους το συγκεκριμένα ρήγμα του Αρκαλοχωρίου ήταν «παντελώς άγνωστο» και υποθέτουν ότι μπορεί να είχε δώσει σεισμούς πριν από εκατοντάδες χρόνια, κάτι όμως, που δεν τεκμηριώνεται επαρκώς από την Ιστορία των Σεισμών της περιοχής (Βλ. Δήλωση Κωνσταντίνου Παπαζάχου στο Αθηναϊκό – Μακεδονικό Πρακτορείο Ειδήσεων, 27.9.2021 https://www.capital.gr/epikairotita/3584408/k-papazaxos-agnosto-to-rigma...).
Επομένως, ο σεισμός ήταν «ιστορικός», αφού, σύμφωνα με τον σεισμολόγο Γεράσιμο Παπαδόπουλο, «δεν είχε προϋπάρξει στην περιοχή σεισμός τέτοιου μεγέθους με επίκεντρο που δεν βρισκόταν στον υποθαλάσσιο χώρο» (Εφ. Το Έθνος, Αθήνα, 28 Σεπτεμβρίου 2021). Μάλιστα, σύμφωνα με το Γεωδυναμικό Ινστιτούτο, το Αρκαλοχώρι «[…] βυθίστηκε στη γη κατά 14 εκατοστά, μέσα σε κλάσματα δευτερολέπτου. Η επιτάχυνση της σεισμικής δόνησης που αναπτύχθηκε – σύμφωνα με τις μετρήσεις του Γεωδυναμικού Ινστιτούτου – ήταν 0,8 G […] [όταν με 1 G απογειώνεται το αεροσκάφος]. Η σεισμική επιτάχυνση ήταν τέτοια, που ξεπέρασε κατά πολύ εκείνη που είχε καταγραφεί στον σεισμό των 5,9 Ρίχτερ στην Πάρνηθα το 1999 που ήταν 0,35 G.» (Βλ. Αρχείο ΕΡΤ 29.9.2021 https://www.ertnews.gr/eidiseis/ellada/seismos-stin-kriti-diplasia-epita...). Κατά τον σεισμολόγο Stephen Hicks του Imperial College του Λονδίνου ο σεισμός ήταν ο πιο ισχυρός στο νησί της Κρήτης από το 1959 (Εφ. The Guardian, Λονδίνο, 27 Σεπτεμβρίου 2021), μολονότι η Ιστορία των Σεισμών στο νησί δείχνει ότι έγιναν στην Κρήτη και άλλοι ισχυρότεροι σεισμοί (Παναγιώτου Ι. Σπυροπούλου, Χρονικό των Σεισμών της Ελλάδος από την αρχαιότητα ως σήμερα, εκδόσεις «Δωδώνη», Αθήνα – Γιάννινα 1997).
Από τα παραπάνω είναι ξεκάθαρο ότι το φαινόμενο ήταν πρωτοφανές για τα ιστορικά δεδομένα της περιοχής και γι’ αυτό, θα συμφωνήσει ο κάθε καλοπροαίρετος αναγνώστης, χρήζει περαιτέρω διερεύνησης.
Αφού υποστήριξα με τεκμήρια ότι ο σεισμός δεν συνάδει με τη μέχρι τώρα Σεισμική Ιστορία του συγκεκριμένου τόπου και επομένως πρόκειται για ένα χωρίς προηγούμενο για την περιοχή γεγονός, θα ήθελα να επισημάνω ότι θα πρέπει να εξεταστεί από τους ειδικούς η πιθανότητα να συσχετίζεται με το τρίπτυχο «φράγμα – εργασίες με εκρηκτικά στο υπέδαφος – ρήγμα στην ίδια περιοχή».
Μπορεί ένας σεισμός να προκληθεί από ανθρώπινη παρέμβαση; Στο ερώτημα αυτό παραθέτω την απάντηση των κατεξοχήν ειδικών. Σύμφωνα με το διεθνές περιοδικό Seismological Research Letters, μέχρι το 2017 είχαν καταγραφεί στη βάση δεδομένων HiQuake γύρω στους 730 σεισμούς που οφείλονται στην ανθρώπινη δραστηριότητα. To 37% οφείλεται σε μεταλλευτικές ή εξορυκτικές δραστηριότητες, το 23% στα φράγματα και 15% στις συμβατικές μεθόδους άντλησης πετρελαίου και φυσικού αερίου στη διάθεση υγρών αποβλήτων, τη γεωθερμική επανέγχυση και άλλους λόγους. Ακόμα και η κατασκευή ενός ουρανοξύστη, μία πυρηνική δοκιμή ή η άντληση υπόγειων υδάτων μπορεί να προκαλέσει ένα σεισμό (M. P. Wilson, G. R. Foulger, J. G. Gluyas, R. J. Davies and B. R. Julian, “HiQuake: The Human-Induced Earthquake Database”, Seismological Research Letters vol. 88, No. 6 (November/December 2017), σ. 1560-1565.- Βλ. και Gillian R. Foulger, Miles P. Wilson , Jon G. Gluyas , Bruce R. Julian , Richard J. Davies, “Global review of human-induced earthquakes”, Earth-Science Reviews 178 (2018), σ. 438–514.)
Επομένως, θα μπορούσε το φράγμα Αποσελέμη ή γενικώς τα φράγματα να ήταν μία πιθανή αιτία που θα άξιζε να διερευνηθεί; Ας δούμε τι αναφέρει η Ιστορία γι’ αυτό. Στην Ελλάδα έχουμε ιστορικό προηγούμενο. Αυτό του φράγματος του Μαραθώνα. Είναι, ίσως, η πρώτη περίπτωση πρόκλησης σεισμού από τέτοιου είδους ανθρώπινη δραστηριότητα που έχει καταγραφεί στην Ιστορία! Το φράγμα κατασκευάστηκε από την αμερικανική εταιρεία Ούλεν, μέσα στη δεκαετία του 1930 (Βλ. και Στέλλα Καθαράκη, Εμμανουήλ Χαλκιαδάκη, «Η αναπτυξιακή πολιτική του Ελευθερίου Βενιζέλου (1928-1932): μία πρώτη προσέγγιση», Κρητική Εστία 9 (2002), σ. 163). Σεισμοί σημειώθηκαν κατά τη διάρκεια της κατασκευής του φράγματος και της πλήρωσης του ταμιευτήρα, αλλά και λίγα χρόνια μετά, που έφτασαν τους 5,7 βαθμούς της κλίμακας Ρίχτερ. (Joint Panel on Problems Concerning Seismology and Rock Mechanics, Earthquakes related to reservoir filling, National Academy of Sciences (U.S.), National Academy of Engineering, National Research Council (U.S.). Division of Earth Sciences, National Academies. 1972. σ. 13.). Αλλά και μεταγενέστερος σεισμός έλαβε χώρα το 1995 στην Κοζάνη συνδέθηκε με το φράγμα (τεχνητή λίμνη) στο Πολύφυτο. Σύμφωνα με τα αποτελέσματα της έρευνας «ο σεισμός δεν ήταν ένα “απροσδόκητο” γεγονός, αλλά ήταν πιθανό να είχε επιταχυνθεί λόγω της πλήρωσης του φράγματος». Σε άλλη μελέτη συνδέθηκε η αυξημένη σεισμικότητα της περιοχής με τα μέγιστα επίπεδα στάθμης του φράγματος (K. Pavlou1 , G. Kaviris1 , K. Chousianitis , G. Drakatos , V. Kouskouna , and K. Makropoulos, “ Seismic hazard assessment in Polyphyto Dam area (NW Greece) and its relation with the “unexpected” earthquake of 13 May 1995 (Ms = 6.5, NW Greece)”, Natural Hazards and Earth System Sciences 13 (2013), σ. 141-149. Βλ. και Georgios Michas, Kyriaki Pavlou, Filippos Valianatos & George Drakatos, “Correlation Between Seismicity and Water Level Fluctuations in the Polyphyto Dam, North Greece”, Pure and Applied Geophysics 177 (2020), σ. 3851-3870). Στην Ελλάδα έχουν γίνει έξι σεισμοί τη νεότερη και σύγχρονη εποχή σχετιζόμενοι με τη δραστηριότητα του ανθρώπου (Βλ. άρθρο με τίτλο «Τα τεχνητά φράγματα φέρνουν μεγάλους σεισμούς…» https://tempo24.news/eidisi/146902/ta-tehnita-fragmata-fernoyn-megaloys-...)
Λαμβάνοντας υπόψη όλα τα παραπάνω, τίθεται το ερώτημα αν μπορεί να συνδεθεί η σεισμική δραστηριότητα στο Αρκαλοχώρι με το φράγμα Αποσελέμη. Θα μπορούσε, συμπληρωματικά, να ευσταθεί η άποψη ότι το φράγμα "στέγνωσε" τις υπόγειες δεξαμενές της επαρχίας Πεδιάδος, αφού τα ύδατα του Οροπεδίου Λασιθίου δεν γεμίζουν πλέον τα υπόγειους ταμιευτήρες της περιοχής και οι τελευταίοι παθαίνουν καθίζηση;
Ας συμπληρώσω το παραπάνω ερώτημα. Αν, λόγω του φράγματος, «άδειασαν» οι υπόγειες δεξαμενές της περιοχής, το υπέδαφος δεν αποκτά άλλη συμπεριφορά που μπορεί να οδηγήσει και σε καθίζηση; Αν, τέλος, μέσα σε αυτό το «εύθραυστο σκηνικό» προσθέσουμε το γεγονός ότι στην ίδια περιοχή υπάρχει σεισμικό ρήγμα και στην ίδια ακριβώς «ευαίσθητη» περιοχή, πριν από κάποιους μήνες ξεκίνησαν οι εργασίες με εκρηκτικές ύλες στο υπέδαφος του υπό κατασκευή αεροδρομίου, το τρίπτυχο «φράγμα-εκρήξεις στο υπέδαφος του αεροδρομίου με εκρηκτικά- σεισμικό ρήγμα στην ίδια περιοχή» θα μπορούσε να αποτελέσει τη θρυαλλίδα που πυροδότησε την έκρηξη ενός πρωτοφανούς για την Ιστορία των Σεισμών στην περιοχή γεγονός; Το τελευταίο ερώτημα ενισχύεται από τη χρονική συγκυρία (timing). Την περίοδο δηλαδή που ξεκίνησαν οι εργασίες με εκρηκτικά στο υπέδαφος του αεροδρομίου, την ίδια περίοδο πύκνωσαν οι σεισμικές δονήσεις. Θα μπορούσε να είναι ένα τυχαίο γεγονός; Μία σύμπτωση; Μπορεί. Δεν θα πρέπει όμως να διερευνηθεί περαιτέρω το φαινόμενο;
Ως εκ τούτου, ζητώ από την Πολιτεία και τους κατεξοχήν ειδικούς να διερευνήσουν τον πιθανό συσχετισμό «φράγματος - εργασιών στο υπέδαφος του υπό κατασκευή αεροδρομίου με εκρηκτικά - σεισμικού ρήγματος στην ίδια περιοχή» με τον σεισμό της 27ης Σεπτεμβρίου. Δεν καταδικάζω κανέναν. Σέβομαι τη διαφορετική άποψη. Καταθέτω εύλογες απορίες που μπορεί να φαίνονται αφελείς, απασχολούν, όμως, τον κόσμο. Ακόμα και αν κάνω λάθος, πρόκειται για εύλογα ερωτήματα που αναζητούν τεκμηριωμένες και πειστικές απαντήσεις από τους πλέον ειδικούς και οι τελευταίες, εφόσον είναι πειστικές, μπορούν να καθησυχάσουν τους κατοίκους. Σε αυτό που δεν κάνω λάθος, με βάση τα τεκμήρια που έχω στη διάθεσή μου, είναι ότι ο εν λόγω σεισμός είναι «ιστορικός», πρωτοφανής για την Ιστορία των Σεισμών στην περιοχή, τουλάχιστον για τους τελευταίους αιώνες, που έχουμε επαρκή στοιχεία, και ως εκ τούτου χρήζει περαιτέρω διερεύνησης.
Τέλος, ο γνωστός σεισμολόγος Άκης Τσελέντης είχε δηλώσει πως είναι λάθος η κατασκευή του αεροδρομίου δίπλα σε ενεργό ρήγμα (https://www.newsbreak.gr/ellada/227881/keraynoi-apo-tselenti-lathos-i-ka...). Λαμβάνοντας υπόψη την παραπάνω δήλωση, μετά τον πρωτοφανή σεισμό της 27.9.2021 στο Αρκαλοχώρι, η Ελληνική Πολιτεία τι προτίθεται να πράξει;
Παρακαλώ θερμά του αρμόδιους να απαντήσουν σε αυτά τα ερωτήματα που δεν απασχολούν μόνο εμένα, αλλά κυρίως τους εκατοντάδες σεισμόπληκτους κατοίκους της περιοχής. Τους το οφείλουν στο πλαίσιο ενός ευρωπαϊκού κράτους δικαίου που φροντίζει για τους πολίτες του.
