Φεουδαρχία version 4.0 (μέρος I/II)
Hello Guys, no paradise for anyone. Τι σχέση έχει η Google, η Amazon και Co με την χρηματοοικονομική κρίση και γιατί η ψηφιοποίηση δεν θα μας και δεν θα σας οδηγήσει σε έναν μετά-καπιταλιστικό παράδεισο!!!Αυτό δεν είναι σύμπτωση. Η άνοδος των Big Tech στην πραγματικότητα οφείλεται εν μέρει στο γεγονός ότι πολλές από αυτές τις πλατφόρμες βοήθησαν όλους εκείνους που είχαν πληγεί από την κρίση συγχρόνως - θεσμοί ή πολίτες να βρουν το εισόδημά τους από νέες πηγές εσόδων και να μειώσουν αποτελεσματικά τα έξοδά τους. Παράλληλα, η επέκταση των Big Tech γιορτάσθηκε από την παγκόσμια ελίτ σαν τον τομέα της τεχνολογίας που όχι μόνο θα οδηγήσει την παγκόσμια οικονομία εκτός κρίσης, αλλά θα επιτρέψει επίσης και μια ομαλή μετάβαση σε ένα διαφορετικό οικονομικό μοντέλο χωρίς την παρασιτισμό ενός προσανατολισμού σε κέρδος και μόνο, που βλέπουμε σήμερα. Η άνοδος των Big Tech, ως εκ τούτου δεν θεωρείται ένα σύμπτωμα της παγκόσμιας οικονομικής κρίσης, μιας πιο χαλαρή αντιμονοπωλιακής νομοθεσίας ή ιδιωτικοποίησης των κρατικών λειτουργιών, αλλά θεωρείται σαν πρώτο, ως μια λύση για όλα αυτά τα προβλήματα. Σύμφωνα με τα πιο φιλόδοξα οράματα, θα οδηγήσει ακόμα και στην παραγωγή ενός νέου πολιτικού και οικονομικού status quo, ενός είδους New Deal.
Τέτοιες βαθιά ριζωμένες ελπίδες μιας δομικά μετασχηματιστικής ψηφιακής επανάστασης βρίσκονται εν των μεταξύ σε όλο το πολιτικό φάσμα. Δεδομένου ότι υπάρχουν
α) στην αριστερά, εκείνοι , όπως ο Βρετανός δημοσιογράφος Paul Mason, ο οποίος θεωρεί, ότι η ψηφιοποίηση δεν δίνει στους πολίτες μόνο ένα νέο είδος πολιτικής και κοσμοπολίτικης ταυτότητας, αλλά επίσης μπορεί να τους βοηθήσει να δημιουργήσουν και να προωθήσουν νέες μορφές ευέλικτων, αποκεντρωμένων οικονομικών μοντέλων, και έτσι να επιτρέψει σε ένα λίγο έως πολύ απροσδιόριστο μελλοντικό σοσιαλιστικό πολιτικό μοντέλο να αποφύγει τις παγίδες της οικονομίας κεντρικού σχεδιασμού(πρώην ανατολικό μπλοκ).
β) υπάρχουν και εκείνοι στο πολιτικό κέντρο - ένα τμήμα στο οποίο ανήκουν και πολλές περιβαλλοντικές ομάδες σήμερα - οι οποίοι, όπως στις ΗΠΑ ο κοινωνιολόγος και οικονομολόγος Jeremy Rifkin, αισθάνονται ότι θα πρέπει να δημιουργηθεί μέσα από το Ίντερνετ των πραγμάτων, αγαθά και υπηρεσίες των οποίων το οριακό κόστος(Marginal Cost) θα είναι μηδέν, αλλάζοντας έτσι τα οικονομικά θεμέλια του εμπορίου και της διαχείρισης των βασικών αρχών των συμβάσεων και στο τέλος θα μας οδηγήσουν σε ένα μέλλον αποκεντρωμένο, ανθρώπινο και φιλικό προς το περιβάλλον. Και τέλος, υπάρχουν και
c) εκείνοι οι μετα-πολιτικοί φιλελεύθεροι που πιστεύουν, όπως ο επικεφαλής μηχανικός Ray Kurzweil της Google, ότι οι ψηφιακές τεχνολογίες επιδρούν σε πολλούς σε στασιμότητα βρισκόμενους οικονομικούς τομείς, από την εκπαίδευση έως την υγειονομική περίθαλψη και δημιουργούν με αυτόν τον τρόπο όχι μόνο νέα επιχειρηματικά μοντέλα, αλλά επαναπροσδιορίζουν και τις παλιές υπηρεσίες και θεσμούς, όπως το κοινωνικό κράτος.
Ιδιωτικοποιημένη ευημερία
Επιπλέον είναι δεδομένο, ότι από την προσδοκία ενός οικονομικού μοντέλου που θα στηρίζεται σε τεράστιες ποσότητες δεδομένων και στοιχείων θα προκύψει μια διαφορετική οικονομική λογική. Παρόλο που δεν είναι αυτό παράλογο, υπάρχουν βάσιμοι λόγοι να πιστεύουμε ότι η συστηματική μετάβαση/μετάλλαξη θα οδηγήσει σε ένα σύστημα, το οποίο θα πρέπει να υπόκειται όχι απαραίτητα στη λογική της συσσώρευσης του κεφαλαίου, αλλά ούτε κατ' ανάγκη θα πρέπει να τείνει προς την κατεύθυνση μιας μετά-καπιταλιστικής κοινωνικής ισότητας à la Nirvana.
Η ραγδαία αύξηση των ψηφιακών platforms έχει δημιουργήσει ένα ευρέως αόρατο ιδιωτικοποιημένο παράλληλο κράτος πρόνοιας, μέσω του οποίου πολλές από τις καθημερινές μας δραστηριότητες συγχρηματοδοτούνται από μεγάλες εταιρείες τεχνολογίας- Big Tech- (που ενδιαφέρονται για τα δεδομένα μας) με μαζικές οικονομικές ενισχύσεις ή όπως στην περίπτωση των μικρότερων επιχειρήσεων και των Start-ups, μέσω χρηματοοικονομικών επενδυτών, που ελπίζουν ότι μπορούν να αγοράσουν μακροπρόθεσμη εξουσία με βραχυπρόθεσμες απώλειες. Το παράδειγμα της εταιρείας Uber με τις γνωστές χαμηλές τιμές είναι σχετικό εδώ: Οι χρεώσεις των επιβατών στον τιμολογιακό κατάλογο της εταιρείας είναι συχνά τόσο χαμηλές που δεν θα είναι αρκετά υψηλές υπο άλλες συνθήκες για να συνεχίσει να προσφέρει τις υπηρεσίες της. Οι επενδυτές UBER, από τη κυβέρνηση της Σαουδικής Αραβίας μέχρι την Goldman Sachs φυσικά μπορούν και αντισταθμίζουν τις ζημίες.
Εδώ, είναι σαφές ότι η σχέση της ξαφνικής ανάπτυξης του μεγέθους των platforms Big-Tech με την παγκόσμια οικονομική κρίση, ούτε βέβαιη είναι αλλά ούτε και είναι άμεση: Η συνεχιζόμενη κρίση όχι μόνο αυξάνει τη ζήτηση για φθηνότερες υπηρεσίες και ευκαιρίες (υπό συνήθως επισφαλείς συνθήκες εργασίας των εργαζομένων), αλλά φροντίζει επίσης, κυρίως λόγω των χαμηλότερων αποδόσεων στους παραδοσιακούς επενδυτικούς τομείς (όπως τα επιχειρηματικά μερίσματα και τα κρατικά ομόλογα), για την ανακατανομή των μεγάλων ποσοτήτων του παγκόσμιου κεφαλαίου στα χέρια των State fonds και θεσμικών επενδυτών που βρίσκονται συνεχώς να ψάχνουν για την καλύτερη απόδοση των επενδύσεων τους επενδύοντας σε οικονομικά υποσχόμενες πλατφόρμες τεχνολογίας.
Ένα δυσάρεστο αλλά μετά βίας αναφερόμενο γεγονός από τους περισσότερους υποστηρικτές της ψηφιακής οικονομίας, είναι ότι η αγορά, παρά την πληθώρα των νέων start-Ups και τη μαζική στήριξη που λαμβάνουν από επενδυτές, μεταξύ των πέντε μεγάλων εταιρειών - η Apple, Google, Facebook, Microsoft και η Amazon -, και που το μοιράζονται αυτές οι πέντε υποστηρίζεται το ένα και το μοναδικό επιχειρηματικό μοντέλο: Δηλαδή να αγοραστεί η start-Up από μία από αυτές τις εταιρείες. Οι νεοσύστατες επιχειρήσεις, ως εκ τούτου δεν χρειάζεται να ασχοληθούν ιδιαίτερα έντονα με την παραγωγή εσόδων τους και την κερδοφορία τους. Είναι αρκετά επαρκής δηλαδή φτάνει, εάν σχεδιάζουν τις υπηρεσίες τους με τέτοιο τρόπο, ώστε να συνάδουν με τις στρατηγικές επέκτασης των φορέων, όπως η Google ή το Facebook, οι οποίες είναι διαθέσιμες μετά την απόκτηση των νέων αυτών επιχειρήσεων και με τα στοιχεία που έχουν αποκτήσει, να βρεθεί η πιθανότητα να ενταχθούν στα μεγάλα τους Data Imperia. H απόκτηση του Whatsapp από την εταιρεία FB η οποία απασχολούσε μόνο μερικές δεκάδες ανθρώπους κατά τη στιγμή της πώλησής της, είναι ένα σημείο και μέτρο σύγκρισης για τις συναλλαγές αυτές.
Πολλοί επενδυτές θα προτιμούσαν να έβλεπαν, παραδόξως, τις Start-ups επιχειρήσεις να ακολουθούντο αντίθετο από το δικό τους επιχειρηματικό τους μοντέλο. Η ιδέα , ότι οι υπηρεσίες που θα προσφέρονται από αυτές τις Start- ups θα είναι συνδεδεμένες με κόστος και θα πρέπει να αντιμετωπίζονται όπως κάθε άλλη κανονική επιχείρηση, βρίσκει την τεχνική της αντιστοιχία στην εκτεταμένη και ταχέως αναπτυσσόμενη sensors και payment υποδομή που βρίσκεται πίσω από το Ίντερνετ των αγαθών και την τεχνολογία των smart cities.
Με αυτή την τεχνολογία καθιστάς δυνατή τόσο την αναγνώριση των χρηστών όσο και τη χρήση ορισμένων υπηρεσιών και υποδομών και έτσι χρεώνονται οι χρήστες ανάλογα. Είναι πολύ πιθανό ότι το μοντέλο «freemium» να ήταν μόνο ένα προσωρινό, πολύ πρώιμο στάδιο της ψηφιακής μετατροπής(digital transformation). Τελικά, μια οικονομία με πανταχού χρεώσεις και επιβολή τελών, η οποία εξαρτάται από το μέγεθος της πραγματικής χρήσης και τις τρέχουσες τιμές της αγοράς για τη χρήση του υλικού, αντιστοιχεί πολύ περισσότερο σε πολλές άλλες διαφορετικές εξελίξεις στο χρηματοπιστωτικό σύστημα του σύγχρονου καπιταλισμού.
Εκατομμύρια εκμεταλλευόμενοι χρήστες
Για μια εταιρεία όπως την Alphabet , αυτό ανοίγει νέα επιχειρηματικά μοντέλα. Η δήλωση ότι η Alphabet ασχολείται και με τις μηχανές αναζήτησης ή με τη διαφήμιση δεν είναι επομένως εντελώς σωστή. Στην πραγματικότητα, δραστηριοποιείται στον τομέα της πρόβλεψης των πληροφοριών - και έχει πολλούς άλλους τρόπους για να πληρωθεί, που δεν έχουν καμία σχέση με τη διαφήμιση και δεν χρειάζονται λέξεις-κλειδιά για να βρούμε πού υπάρχουν αντίστοιχες απαντήσεις των ερωτήσεων μας για την πληροφόρησή μας. Η αλήθεια είναι ότι η Alphabet έχει συγκεντρώσει τόσα πολλά στοιχεία για εμάς ώστε ο Όμιλος γνωρίζει ανά πάσα στιγμή ποιες πληροφορίες χρειαζόμαστε, τώρα. Είναι η ικανότητα του Ομίλου να αξιοποιεί αυτές τις πληροφορίες μέσω της χρήσης της ΤΝ, καθιστώντας τον αδιαμφισβήτητο ηγέτη στον τομέα του.
Μετάφραση: Frank Lachmann/Μετάφραση του γερμανικού κειμένου επιμέλεια: Dr. Nicolas Theodosakis